Stop met vergelijken, focus op jezelf. Health coach Saskia geeft tips voor een positiever zelfbeeld

GEZONDHEID & WELZIJN | Als danser is jezelf vergelijken met andere dansers vaak een tweede natuur. Maar het constant vergelijken van je niveau of uiterlijk ten opzichte van anderen kan ervoor zorgen dat je onzeker wordt. En dat kan jouw ontwikkeling in de weg staan. In dit artikel lees je waarom we onbewust vergelijken, en geeft health coach Saskia de Badts je tips voor het verminderen van deze ongezonde gewoonte.

Het gras was voor mij altijd groener aan de andere kant van de barre

Op de dansacademie vulden mijn dagen zich met zelfkritiek, vooral omdat ik mezelf constant vergeleek met mijn klasgenoten. Hoewel mijn cijfers goed waren en ik ook complimenten kreeg, kon ik zelf mijn eigen prestaties en uiterlijk niet op een positieve manier zien.

Ik streefde naar perfectie en richtte mezelf daarvoor op iedereen om me heen. In mijn ogen waren zij allemaal goed en alles aan mij was fout. En natuurlijk zag iedereen er in mijn ogen ook veel beter (lees: dunner) uit dan ik. Dat was enorm frustrerend! Het steeds maar mezelf vergelijken met anderen zorgde voor gevoelens van onzekerheid, onvrede, verdriet en eenzaamheid. Ik keek alleen maar hoe een ander eruitzag, wat een ander had bereikt en de complimenten die een ander kreeg.

De focus lag altijd op de ander en nooit op mezelf. Dit zorgde ervoor dat mijn lichaamsbeeld steeds slechter werd. Ik was constant op zoek naar bevestiging en goedkeuring. Zeker als mijn medestudenten dat wel kregen en ik, in mijn ogen, te weinig. Anderen waren dunner en beter, dus dat moest ik ook bereiken. Ik geloofde heel erg dat dun zijn gelijkstond aan succes. Het krijgen van dezelfde waardering werd daarom een obsessie, waarbij ik mijn eigen lichaam als ‘nooit goed genoeg’ zag.

Helaas vond ik gedurende mijn danscarrière - én daarna - niet gelijk de juiste hulp om mijn zelfbeeld te herstellen. Zelfs buiten de dansstudio bleef de neiging om mezelf te vergelijken bestaan, samen met mijn grootste wens om dunner te worden. Mijn overtuiging dat mijn uiterlijk bepalend was voor mijn waarde als persoon bleef een uitdaging, zelfs nadat mijn professionele dansdagen achter me lagen. En door alles wat ik mee had gemaakt op de dansopleiding had mijn zelfvertrouwen zo’n enorme deuk opgelopen dat die niet zo snel hersteld kon worden.

Ook in mijn praktijk als health coach zie ik veel dansers die zichzelf op een ongezonde manier vergelijken met anderen. Met name op het gebied van voeding en lichaamsbeeld. Ze twijfelen over wat ze moeten eten en hoeveel. Het is net alsof er altijd een innerlijk gevecht gaande is om vooral niet onder te doen voor een ander. En dat is natuurlijk ook logisch, want als je onder doet voor een ander mis je misschien wel een job of positie in een gezelschap. Maar de vergelijking moet wel enigszins gebaseerd zijn op de realiteit… En dat is vaak niet wat ik zie!

Positiever zelfbeeld

Zelf ben ik er gaandeweg achter gekomen dat je niets alleen hoeft te doen en heb ik een geweldig team van professionals om me heen verzameld. Daarmee is het ‘mezelf vergelijken met anderen’ iets geworden wat geen stress meer oplevert.

Toen mijn man in Boston woonde gingen we altijd naar een klimhal/gym met onze zoon en daar heb ik mijn coach ontmoet. Hij heeft de verandering ingezet. Hij keek verder dan mijn initiële gewichtsdoel en stelde de juiste vragen. Hierdoor moest ik zelf op een andere manier gaan denken en dat heeft het meeste geholpen. Door een blessure heb ik mijn fysiotherapeut ontmoet, en door een artikel in een tijdschrift mijn therapeut Sophie. Dankzij dat team om mij heen kwam het inzicht dat verandering echt nodig was.

Anderen kijken met een frisse blik naar jouw gedrag en stellen je vragen die je aan het denken zetten. Daardoor zag ik in dat wat ik al die jaren had gedaan niets anders opleverde dan ellende. Het advies om niet voortdurend naar anderen te kijken en te zien dat iedereen uniek is, zorgde ervoor dat ik een positiever zelfbeeld kreeg en het vergelijken tot een minimum werd beperkt. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan, als gewoontes zo diep zitten. Dus hoe leerde ik dan de schakel om te zetten?

Het allereerste wat ik leerde was bewustwording van mijn gedrag. Zien en erkennen dat ik steeds naar anderen kijk. Iedere keer dat ik voelde dat ik mezelf vergelijk met een andere danser, de aandacht richten op mezelf en hier dan met iemand over praten. Samen acties bedenken om de gewoonte te doorbreken en zorgen dat dat iemand je daarvoor verantwoordelijk kan houden. Dat heeft mij het meeste opgeleverd. Ook de bewustwording dat ik veel strenger was voor mezelf dan voor anderen, en dat mijn eigenwaarde niet afhankelijk moest zijn van mijn uiterlijk, begon steeds meer te groeien.

En ik leerde dat vergelijken iets is wat de mens altijd al heeft gedaan, dat het er ook altijd zal zijn, en dat je kan leren er op een positieve manier mee om te gaan.

Vergelijken is heel normaal!

Het vergelijken met anderen is een soort ingebouwde tool om te beoordelen hoe we het doen in een groep. We zien zo: waar sta ik in de groep, moet ik iets doen om mijn positie te verbeteren. Het vergelijken van ons gedrag, gevoelens en meningen met die van anderen is een hulpmiddel om te bepalen wie we zijn. Dat is dus eigenlijk heel normaal en - tot op zekere hoogte - ook gezond gedrag (De Haan, 2022).

In de psychologie bestaat de sociale vergelijkingstheorie van Festinger (Freni, 2022). Die zegt dat mensen zichzelf vaak vergelijken met anderen als ze niet zeker zijn over zichzelf. Festinger bedacht deze theorie in 1954 en schreef erover in zijn boek Social Comparison Processes: Theoretical and Empirical Perspectives. Volgens deze theorie willen mensen altijd weten hoe ze zich verhouden tot anderen in vaardigheden, meningen en houdingen. Mensen doen dit meestal om zich beter te voelen over zichzelf en om onzekerheid te verminderen. De Sociale Vergelijkingstheorie wordt veel gebruikt in de sociale psychologie. Het helpt ons begrijpen waarom mensen dingen doen op het gebied van motivatie, zelfrespect en groepsdynamiek.

De danswereld nodigt echter nóg meer uit tot vergelijken dan het ‘normale’ dagelijks leven (Fine, 2023). Dat komt door een paar kenmerken van de danswereld:

Perfectionisme: Dansers hebben vaak een enorme drang naar perfectie. De precisie en discipline die nodig zijn voor succes in de danswereld creëren een enorme druk om beter te zijn dan je mededansers. Dit leidt tot constante beoordeling (of meer veroordeling) door vergelijkingen met anderen.
Werkcultuur: In de danswereld draait het voor velen alleen om wie er gekozen wordt voor die ene show, dat ene gezelschap of die succesvolle musical. Omdat dat zo competitief is, willen dansers constant prestaties met elkaar vergelijken. Dat zorgt ervoor dat je gaat geloven dat succes alleen maar draait om één bepaalde uitkomst, wat je vergelijkingsdrang versterkt.
Sociale media: Hoewel sociale media kunnen inspireren, brengen ze ook gevoelens van twijfel met zich mee. Door de constante stroom van indrukwekkende dansvideos, optredens en mogelijke successen worden dansers blootgesteld aan een voortdurende vergelijking met hun collega's, niet alleen in hun directe omgeving maar wereldwijd.

Hoe we omgaan met vergelijkingen verschilt per persoon en per situatie. Als we naar 'betere' dansers kijken, kan dat zorgen voor inspiratie. Het kan ons motiveren nog meer ons best te doen. En wanneer we onszelf vergelijken met dansers die het slechter doen dan wij, dan krijgen we een beter gevoel over onszelf. Dan biedt het een soort bescherming van je zelfbeeld. Jezelf vergelijken met anderen hoeft dus niet per se tot een negatief zelfbeeld en ongezond gedrag te leiden.

Maar misschien kunnen we toch leren om op een gezondere manier met deze vergelijkingen om te gaan. Door niet alleen te kijken naar anderen als meetlat voor ons eigen geluk of succes, maar vooral naar onszelf. Om te bepalen wie we echt zijn en waar we naartoe willen groeien. Waarbij we ons huidige zelf vergelijken met waar we in het verleden stonden. Wat waren mijn doelen? Heb ik die bereikt? Zo niet, ben ik wel op een andere manier vooruitgegaan?

“You are the only one of you. From the beginning of time till the end of this world to the end of eternity. There is only one of you ever created, E-VER. You are the only you, that is pretty powerful. So why on earth would you want to look like anybody else, dress like anyone else, dance like anyone else, be someone else, when you are a legend in your own right?”

— Mia Michaels, Amerikaanse choreograaf

Jij bent uniek

Ik heb het hier over: bio-individuality (Institute for Integrative Nutrition, 2021). Dat houdt in: jij bent uniek en het kopiëren van (eet)gedrag van anderen heeft totaal geen zin. En constant vergelijken dus ook niet! Als je dat inziet, dan zal dat je helpen met je ontwikkeling als danser.

Bio-individuality klinkt misschien als een moeilijk woord. Maar in een wereld waarin iedereen min of meer hetzelfde lijkt te doen, vind ik het meer dan belangrijk om te kijken naar wat nou belangrijk is voor jou. Bio-individualiteit verwijst namelijk naar het idee dat er geen one-size-fits-all dieet bestaat en dat iedere persoon uniek is met verschillende voedingsbehoeften.

De term is bedacht door Joshua Rosenthal, een vooraanstaande figuur op het gebied van voeding en welzijn. Hij is de oprichter en directeur van het Institute for Integrative Nutrition (IIN), waar ik mijn opleiding tot health coach heb genoten. Rosenthal benadrukt het belang van het begrijpen van iemands eigen lichaam en behoeften om een gezonde en evenwichtige levensstijl te bereiken.

In het dagelijks leven merk je waarschijnlijk al dat je andere behoeften hebt dan je familie of vrienden. Misschien heeft je klasgenoot genoeg aan een klein ontbijt, maar heb jij iets stevigers nodig om de ochtend lessen door te komen. Misschien heb je weleens yoga geprobeerd omdat iedereen er enthousiast over is, maar vind je het eigenlijk niet zo leuk en ga je liever een rondje hardlopen.

Wat voor de één goed is, kan voor de ander minder goed zijn. En jij bent de beste persoon om te begrijpen wat goed is voor jou! Het is belangrijk om te doen wat goed voelt voor jou, in plaats van te doen wat iedereen doet. Echte gezondheid komt wanneer je naar jezelf luistert en doet wat jouw unieke zelf nodig heeft. Het draait allemaal om ontdekken wat jou gelukkig en gezond maakt!

5 tips voor een beter zelfbeeld

Onderstaande 5 punten kunnen je helpen bij het verminderen van vergelijken met anderen en je te focussen op je eigen ontwikkeling (De Badts, 2021; Fine, 2023). Wat je moet doen is geen rocket science, maar je moet het wel doen en dáár zit vaak de uitdaging. Als je de 5 punten hebt gelezen, ga dan eens voor jezelf kijken welke stappen je zou kunnen zetten. Voor de grootste kans van slagen is het goed om een maatje te hebben. Iemand die je verantwoordelijk houdt voor het ook daadwerkelijk in de praktijk brengen van wat je hebt bedacht.

1. Stop met het volgen van social media accounts die je ongelukkig maken

Verminder de tijd op social media en stop met het volgen van mensen die je het gevoel geven dat jij niet goed genoeg bent. De vergelijking is niet realistisch. Negen van de tien keer wordt gewerkt met filters en alleen de mooiste foto’s worden geplaatst. Je ziet alleen maar het plaatje en weet niet wat het echte verhaal erachter is. Zoek liever accounts die je inspireren, waar je iets van leert of waar je enorm om kan lachen. Ga ook eens door je eigen ‘vrienden’ lijsten en vraag je bij iedere persoon af of ze je vreugde brengen in je leven. Zo niet, waarom zou je ze dan in je lijst houden? We kunnen bijna niet meer zonder social media, dus zorg ervoor dat je van je socials een inspirerende, blije plek maakt die je laat groeien en waar je blij van wordt.

2. Ga op zoek naar oprechte contacten.

Er zijn echt zoveel mensen die zich precies hetzelfde voelen als jij. Als je jouw verhaal deelt ga je merken dat je in contact komt met mensen die jou kunnen inspireren, je kan elkaar steunen en helpen. Mijdt de contacten met mensen die het alleen maar over hun geweldige leven hebben. Of het nu online of in het echte leven is, het delen van onze worstelingen en verhalen met andere mensen kan een manier zijn om echte verbinding, gemeenschap en ondersteuning op te bouwen. Deel eens een post waar het gaat over de ‘echte’ jou. Drink koffie met een vriend. Stel jezelf kwetsbaar op. Echte gesprekken verslaan vergelijkingen altijd.

3. Richt je op wat je doet, niet alleen op een doel

Je ziet andere dansers met hun been naast hun oor, tien pirouettes draaien zonder met hun ogen te knipperen of een enorme danscarrière hebben - en dat wil je ook. Voor sommige dansers zijn deze doelen inderdaad haalbaar, maar voor anderen niet. Je dan toch met deze mensen vergelijken werkt enorm demotiverend. Stel je jezelf (te grote) doelen en haal je deze niet, dan voelt het als falen. Probeer je daarom de komende periode niet te richten op een einddoel, maar meer op dagelijkse dingen die je kunt doen om bijvoorbeeld gezonder te leven. Kleine stapjes die nú haalbaar zijn en je het gevoel geven dat je op de juiste weg bent. Dit haalt je gedachten weg van vergelijkingen. Je kan nu trots zijn op je inspanningen in plaats van alles wat je nog steeds niet hebt bereikt.

4. Oefen dankbaarheid

Het is belangrijker om jezelf eraan te herinneren wat er echt belangrijk is in je leven zodat je negatieve gevoelens minder sterk maakt. Focus je daarom op wat er wél goed gaat! Schrijf bijvoorbeeld iedere dag kort onderstaande dingen op in je dagboek of een Gratitude App:

Drie dingen waar je dankbaar voor bent
Iets waar je energie van krijgt
Iets waar je trots op bent

Deze oefening - the gratitude list - is een welbekende oefening uit de Positieve Psychologie. Dat is de wetenschappelijke stroming waarin mensen onderzoeken hoe we gelukkiger kunnen worden, door te focussen op positieve ervaringen en de kwaliteiten van mensen. Bij de dankbaarheid-oefening is het belangrijk om stil te staan bij wat jij zelf hebt gedaan. In plaats van op te schrijven dat je dankbaar bent dat de zon die dag geschenen heeft, kun je schrijven dat je blij bent dat je die dag een uur vrij hebt genomen om in de tuin te zitten en van de zon te kunnen genieten. Bijvoorbeeld. Zo wordt je je bewust van de invloed die jij zelf hebt op jouw leven, en de capaciteit om zelf acties te ondernemen die voor meer levensgeluk zorgen.

Een andere oefening die je kunt doen is het schrijven van een gratitude letter (Mallorie, 2020). Dat is een brief aan iemand die een positieve impact op jouw leven heeft gehad, en waar je die persoon in je brief voor bedankt. Je kunt de brief enkel schrijven, of daadwerkelijk opsturen. Door dit met enige regelmaat te doen stimuleer je positieve emoties, ga je beter slapen, en kun je depressie helpen voorkomen (Caron, 2023). En wanneer je deze brief persoonlijk overhandigt en voorleest (denk aan tip 2) is het effect nog veel groter!

5. Weg met de vergelijking triggers

Denk eens na of er een plek, persoon of activiteit is waar je altijd het gevoel hebt dat je niet goed genoeg bent. Vergelijken doe je zelf, maar sommige personen of situaties nodigen daar meer toe uit dan anderen. En dat hoef je niet altijd te accepteren. Geeft iets of iemand je altijd een rotgevoel over jezelf? Doe dan een stapje terug, geef je jezelf de kans om helder na te denken over wat je eigenlijk echt wilt. En of deze docent, groep of plek wel de beste is voor jou. Je kan dan door met een frisse mindset en realistische verwachtingen.

Bronnen

AZQuotes. Mia Michaels Quotes. Geraadpleegd op 16 december 2023.
De Badts, S. (2021). SPITZ. Soest, Nederland: Boekscout.
De Haan, N. (2022, 24 augustus). Sociale vergelijking: Waarom doen we dit zoveel? Psycholoog.nl. Geraadpleegd op 16 december 2023.
Caron, C. (2023, 8 juni). Gratitude Really Is Good for You. Here’s What the Science Shows. The New York Times. Geraadpleegd op 19 december 2023.
Freni, A. (2022, 6 juni). Onszelf vergelijken met anderen: waarom doen we het en wat kunnen we anders doen? OpenUp. Geraadpleegd op 16 december 2023.
Fine, R. (2023, 26 juli). Comparisons in dance your ultimate guide. Dance Nutrition. Geraadpleegd op 16 december 2023.
Institute for Integrative Nutrition. (2021, 4 maart). Integrative Nutrition’s Secret to Total Health: Bio-Individuality. Geraadpleegd op 16 december 2023.
Institute for Integrative Nutrition. (2021, 4 maart). The Secret to IIN's Health Coach Program Is Now Scientifically Proven. Geraadpleegd op 16 december 2023.
Mallorie, L. (2020). Guts & Grace. Verenigde Staten: Conscious Capitalism Press.

GEZONDHEID & ANATOMIE

Er wordt steeds meer (sport-)wetenschappelijk onderzoek gedaan binnen de dans. Helaas vinden deze inzichten vaak niet direct de weg naar de praktijk. Dat is zonde! In de rubriek Gezondheid & Anatomie worden wetenschappelijke bevindingen daarom vertaald naar praktische tips die jij als dansdocent kunt toepassen binnen je lessen. Ontdek hoe je de dansprestaties van je leerlingen kunt verbeteren en hoe je blessures kunt voorkomen.