Je kan het dak op! Dans en stereotypen op het dak in Marokko

Screenshot uit de video die Ilja Geelen liet maken over haar ‘dakendans’.

YOUNG DANCE PROFESSIONAL | Vier maanden lang danste dansdocent en antropoloog Ilja Geelen bij het ochtendgloren op het dak van haar huis in Tetouan in Marokko. Ze is het afgelopen jaar vaak verhuisd en door nieuwe plekken al dansend in te wijden, voelt ze zich er sneller thuis. Terwijl nieuwsgierige buren stiekem spieken wat ze aan het doen is, verwerkt zij al dansend haar indrukken van de stad. In dit artikel geeft ze een indruk van het trainingsritueel dat ze steeds doorloopt, en wat het haar oplevert. En deelt ze hoe het haar aan het denken zet over haar invloed als witte buitenlandse vrouw op de mensen om haar heen.

Waar woon ik eigenlijk?

“En jij, woon jij ook in Brussel?” vraagt één van mijn mededansers in de workshop me. Ik ben momenteel een weekje in Brussel om danslessen te volgen. “Nee, ik…” Ja, wacht eens. Waar woon ik eigenlijk? Officieel in Tilburg, maar daar ben ik het afgelopen jaar in totaal nog geen twee maanden geweest. “De plek waar ik de meeste tijd heb doorgebracht dit jaar, is in Noord-Marokko,” antwoord ik dus maar. “Daar ben ik nu ook weer naar onderweg.”

Het afgelopen jaar heb ik veel verschillende ‘thuis-en’ gehad. Ik heb mezelf daarom allerlei manieren aangeleerd om me zo snel mogelijk aan te passen op al die plekken: manieren om nieuwe mensen te ontmoeten, me door verschillende talen heen te bluffen, en steeds nieuwe slaap- en eetritmes op te pakken. Veruit de meest effectieve manier voor mij om van een willekeurige plek mijn thuis te maken, is om er te dansen. Wanneer ik eenmaal mijn ritueel van improvisatie-oefeningen ergens heb gedaan, wordt die plek een beetje van mij, en voelt die nooit meer als voorheen.

Ik ben inmiddels weer onderweg naar Tanger, Marokko, om daar in wéér een ander huis te gaan wonen. Een mooi moment om terug te blikken op mijn eerste verhuizing naar dat land, en hoe mijn dansritueel me hielp te verankeren in een land dat zo overweldigend anders is dan alles wat ik ooit gewend was.

Trainingsritueel

Op mijn eerste dag in Tétouan, Marokko, ga ik al vroeg ’s ochtends het dak op. Het is November, de tegels voelen koud aan mijn blote voeten, maar al snel warmt de zuidelijke zon me op. Achter een paar appartementencomplexen, lijkend op het mijne, vangt de berg Bouanenen mijn blik.

Het is een uitzicht dat me ruim vier maanden later nog steeds de adem zal benemen. Het onrustige weer in Tétouan transformeert de bergrug meerdere malen per dag. In de ochtend en namiddag weerkaatst de zon op de heldergroene heuvels aan haar voeten. Rond de middag slokken dikke wolken de rotsige toppen op, om ze vervolgens weer uit te spugen met nog meer intrigerende contrasten en reliëf.

Om me heen slaapt de stad nog. Op een handvol taxi’s na, is het verkeer beperkt tot vogels en bijzonder goed verzorgde zwerfkatten. Ik doe mijn ‘oortjes’ in, en start mijn afspeellijst Tabula Rasa: een lijst om mijn lichaam en geest te resetten, met een opbouwend verloop van rustige pianomuziek tot speelse salsa tot energieke hiphop en electronica. Ik start mijn opwarmritueel. Ik ben er aan toe om te ontspannen van de overweldigende reis hier naartoe. Klaar om mijn nieuwe woonruimte te leren kennen op de diep persoonlijke, hoogsensitieve manier die dans mij kan brengen. Door er te dansen, gaat een ruimte vanzelf als de mijne voelen.

Ik begin mijn training met een raamwerk van ongeveer een half uur aan exploratie-oefeningen. Het heeft even gekost om dit ritueel samen te stellen. Workshop na workshop die ik volgde, heb ik steeds díé oefeningen, benaderingen en beeldspraak eruit gepikt die er bij mij voor zorgden dat er iets ‘klikte’ in mijn lichaamsbewustzijn. Daardoor heb ik nu een heel persoonlijk werkplan, geleid door een timer.

Sommige oefeningen draaien om verbeelding: ik beeld me in dat ik door water beweeg, door bubbels of juist door stroop, dat ik stap voor stap evolueer van octopus tot mens, dat mijn been een staart is. Andere oefeningen zijn meer gericht op de concrete anatomie van mijn lichaam: het inzetten van bewegingen vanuit specifieke botjes (mijn onderste linker rib, het puntje van mijn rechter zitbot…) De kaders zijn vrij specifiek en repetitief, toch voelt het iedere keer weer als nieuw doordat ik de dynamiek en het ritme kan aanpassen, en omdat ik nooit met exact hetzelfde gevoel opsta.

De oefeningen, geïnspireerd op onder andere Gaga People, Streamflow en Asymmetrical Motion, doorlopen een cyclus waarin ik steeds de intensiteit en het tempo opbouw, om vervolgens op adem te komen en de inspanning te voelen nagolven in mijn lichaam. Het tintelen van mijn handen, het kloppen van mijn hart, mijn versnelde ademhaling, de eerste zweetdruppels. Ongeveer halverwege doe ik een bodyscan van twee minuten, met mijn warme rug liggend op de koude tegels. Ik houd bewust mijn ogen open, kijk naar de wolken en de ooievaars die boven me langs zweven. Hun elegantie doet mij landen in het hier en nu. Ik laat mijn lichaamswarmte verdampen in al deze ruimte boven mij en om me heen.

Tip: zowel Gaga People (hier) als Asymmetrical Motion (hier) zijn online te volgen!

In deze video vertelt docent Lucas Condró, begeleid door beelden uit zijn les, meer over zijn lesmethode Asymmetrical Motion. Deze super inspirerende docent en zijn diep uitgewerkte methode hebben eindeloos veel impact gemaakt op mij als danser

Nieuwsgierige buren

Deze ochtend is het begin van een serie bewegingssessies die, met enige pieken en dalen, vier maanden zo doorgaat. Ik geniet ervan de stad wakker te zien worden terwijl mijn training vordert. De eerste die wakker wordt is de oude dame in het huis tegenover me. Ze opent de luiken, tilt het raam op en leunt naar buiten, kijkt naar de straat beneden haar. Wanneer ze mij ziet, schuin onder zich, blijft haar blik even hangen. Ik ben nog vroeg in mijn training en maak zachte, vloeiende armbewegingen. Ik zwaai vrolijk, zij steekt haar duim op en blaast me een handkus toe. Later leer ik haar te begroeten met het typisch Marokkaanse handgebaar voor ‘Hoe gaat het?’

Terwijl de energie in mijn bewegingen intensiveert, gebeurt dat ook in de huizen om mij heen. Andere buren beginnen hun hoofden uit de ramen te steken. Nieuwsgierig zien ze me zweven, flowen, gooien en draaien. De eerste paar dagen is een man bezig met de dakbekleding op het huis naast me. Hij kan zijn nieuwsgierigheid niet onderdrukken en spiekt elke paar minuten even over het randje naar mijn dak.

Ik blijf in mijn flow, maar ben me erg bewust dat mijn rommelige, schokkerige bewegingen onconventioneel zijn. Vooral voor mensen die nog weinig met hedendaagse en andere expressieve dansvormen in aanraking zijn gekomen. De meeste mensen hier kennen vooral de Arabische bruiloftsdansen, die bestaan uit een set herkenbare bewegingen. Hoewel de aanwezigheid van de buurman me niet per se onzeker maakt, zorgt die er wel voor dat ik minder naar binnen gericht ben. Ik betrap mezelf erop dat ik af en toe een casual pirouetje draai om hem maar iets te geven dat hij met dans kan associëren. Aangezien hij de muziek in mijn oordopjes niet hoort, vraag ik me af of hij mijn bewegingen überhaupt als dans classificeert.

Stereotypen

Niet alleen mijn bewegingen, ook mijn uiterlijk maken me in deze wijk een vreemde eend in de bijt. Als witte, blonde, Nederlandse vrouw voelt het dansen op mijn dak, dat tegelijkertijd mijn privé-eigendom is en toch een publieke plek, soms politiek. Ik ben me ervan bewust dat ik culturele normen oprek. Maar ik ben me er ook van bewust dat ik me dat kan veroorloven omdat ik overduidelijk buitenlands ben en het imago van mijn familie niet hoef te beschermen. Regelmatig vraag ik mezelf af, vooral in diepe stretchposities: hoe zou de buurt reageren als een Marokkaans meisje met een hijab hetzelfde deed?

Op sommige dagen voel ik dan ook een drempel om het dak op te gaan. Het is zo publiek, het wordt soms bijna een voorstelling, terwijl ik me juist lekker op mezelf wil concentreren. Op andere dagen krijg ik juist energie van het idee dat ik een beetje vrolijkheid, esthetiek en verrassing de wijk in kan blazen vanaf mijn eigen dak. Ik ben ook trots om hier als vrouw te staan en me niet te verstoppen in mijn eigen kamer of naar een speciale vrouwensportschool te gaan, zoals hier gebruikelijk is.

Ik wil graag laten zien dat vrouwen sterk, atletisch en vastberaden kunnen zijn. Stereotypen doorbreken van vrouwen en van dans als zijnde zacht, emotioneel, en kwetsbaar. Die dingen herken ik zeker, maar zowel dansen als vrouwelijkheid zijn voor mij ook nog zoveel méér. Soms spoort dit idee me ertoe aan meer powermoves in mijn dansritueel op het dak te verwerken; vooral op drukke momenten van de dag als meer mensen me kunnen zien.

Op andere momenten heb ik juist weer het idee dat ik eerder stereotypen bevestig dan doorbreek. Dan stel ik me een helicopterview van mezelf voor als losbandige Europese vrouw, die zonder enige culturele gevoeligheid zondige bewegingen staat te maken op een plek waar iedereen haar ziet. En daarbij ook nog eens zweet bij het minste zonnestraaltje…

Video

Enkele maanden later keer ik samen met een goede vriend van me, Yassine, terug naar dit dak in Tétouan. Ik ben inmiddels verhuisd naar Tanger, maar wil graag vastleggen wat ik allemaal heb ervaren tijdens mijn dansen op dit prachtige dak. Yassine, getalenteerd beginnend filmmaker, weet mijn bewegingen op een bijzonder intieme, dynamische manier vast te leggen. Voor het eerst zie ik mijn dakendans terug door de ogen van een ander, door hoe hij mijn bewegingen framet en monteert.

Het is bijzonder mezelf zo terug te zien, want het verdiept mijn ervaringen en reflecties. Ik zie met hoeveel meer sensibiliteit, speelsheid en nieuwsgierigheid ik dans, nu ik daar zoveel nieuwe tools voor heb verzameld. Ik zie meer flow dan ik van mezelf gewend ben, meer zachtheid en detail. Maar vooral de ruimte werkt mee. De openheid van de ruimte boven me en om me heen komt terug in mijn bewegingen en in mijn open mimiek.

Ik zie dat ik vaker dan normaal omhoog kijk, naar de blauwe lucht, en dat ik mijn ledematen verder uitstrek nu ik helemaal tot de horizon kan kijken. De afwisseling tussen koude briesjes en warme zonnestralen maakt dat ik niet alleen dans met mijn spieren, maar zelfs met mijn huid. Naast me wapperen mijn kleren aan de waslijn in de wind. Ik vertaal de dansende bewegingen van de kledingstukken in mijn lichaam. Inspiratie vloeit vanzelfsprekend op een plek als deze…

Terug naar Marokko

Ik schrijf dit artikel met wat afstand, tijdens een korte vakantie in Brussel en Frankrijk. Terugblikken op deze daksessies geeft me precies de energie en inspiratie die ik nodig heb. Want om eerlijk te zijn, ik heb niet alleen maar zin om terug te gaan naar Marokko...

Na een korte maar intense Europese zomer vol festivals, theater en cultuur, jarenoude vriendschappen en vooral veel vrijheden, is het best spannend om terug te gaan naar een land waar een wandelingetje door de wijk al ongemakkelijk voelt. Waar ik tegelijkertijd overprikkeld raak door de taal, de geluiden en de geuren, maar soms ook gedemotiveerd door de beperkte sport- en kunstfaciliteiten. Ik kan in Marokko bijvoorbeeld niet naar een indoor boulderhal (één van mijn grootste hobby’s in Nederland), of rustig in een park yoga doen zonder ongewenste aandacht.

Mij hier echt mentaal op voorbereiden zal waarschijnlijk nooit helemaal lukken, maar ik probeer me maar te richten op de inspirerende en verbindende momenten die ik in Marokko heb beleefd en weer hoop te gaan beleven. Tot die tijd geniet ik nog even van een weekje Frankrijk voordat ik me weer onderdompel in het land waaraan ik nooit volledig zal wennen.

YOUNG DANCE PROFESSIONAL

Hoera! Je bent afgestudeerd als dansdocent. En nu?! Er gaat een nieuwe wereld voor je open. Je hebt al lang door dat de danswereld oneindig veel rollen en werkvormen kent. Maar welke past het beste bij jou? Onze Young Dance Professional laat zien dat je het allemaal niet meteen hoeft te weten. Dit jaar vertelt Ilja Geelen hoe zij op eigen tempo dans herontdekt zonder de regels van een opleiding. Al dansend, docerend, makend, ondernemend en onderzoekend reist ze naar onder andere Frankrijk en Marokko. Daarvoor verbreedt zij letterlijk haar horizon.