Christianne van Leest. Onze nieuwe redacteur ‘Young Dance Professional’.

YOUNG DANCE PROFESSIONAL | Dansdocent Christianne van Leest is zo’n type A persoon, iemand die niet weet van ophouden. Dat zeggen haar ouders altijd. Perfectionistisch, gedreven en gestructureerd. Altijd net één bal teveel in de lucht. Maar ze heeft nooit een bal laten vallen, tot juni 2020. Tijdens haar afstuderen als Docent Dans aan ArtEZ liet deze student al haar ballen in één keer vallen. Het ging ineens niet meer. Ze had een burn-out en moest al haar afspraken afzeggen. Hoe heeft het zover kunnen komen? En hoe kun je als danser een burn-out voorkomen? Dat lees je in deze blog!

Burn-out

Ik wordt wakker maar voel helemaal niets. Wat doet dat zeer, helemaal niets voelen. Droom ik nog?

Op moeilijke dagen tel ik tot drie en stap dan uit mijn bed, dat is een trucje die ik via een YouTube video opgepikt heb. Een … twee … drie. Niets. Mijn hoofd probeert aan te zetten tot bewegen maar mijn ledematen lijken van beton en lucht tegelijk. Alsof iemand druk uitoefent op mijn spieren, waardoor ik geen kant op kan. Gevangen in mijn eigen lijf lig ik daar. Ik weet eerlijk gezegd niet hoelang ik dat heb moeten volhouden.

Ik zie mijn lijf opstaan en kleren aantrekken. Het voelt alsof ik naar een film kijk en de hoofdpersoon een camera op haar voorhoofd heeft. Ik ben hoger, opgekropt in een klein stukje van mijn brein. Wanneer ik de koffiebonen per ongeluk op de vloer laat vallen, raap ik ze al huilend op. Ik huil tegenwoordig vaker om niets. Geen reden voor alarm.

Wanneer ik mijn laptop openklap komt hier verandering in. Ben ik mijn bril vergeten op te zetten? Ik voel even. Mijn vingers merken dat er twee glazen op mijn neus staan. Maar de letters op het scherm hebben identieke schaduwen die ronddwarrelen voor mijn ogen. Ik span mijn voorhoofd aan om in opperste concentratie Word te kunnen opstarten en klik drie keer mis. De huid op mijn voorhoofd voelt droog. Mijn ogen schieten snel en ongecontroleerd van links naar rechts in mijn oogkassen. Ik moet naar de muur voor me kijken om ze tot rust te brengen. Hier klopt iets niet.

Kom op Christianne, twee keer diep in en uitademen, even je voeten voelen op de vloer. Ik hoor de telefoon een paar keer overgaan, de tonen klinken ver weg, aan de andere kant van een lange tunnel. Dan neemt iemand op. Je kunt dit Chris, als je nu niet stopt met rennen, stop je nooit. Daarna ga ik met een ijzeren bal in mijn keel het gesprek aan.

Ik hoor mezelf dingen zeggen over grenzen moeten stellen, niet mijn beste werk kunnen leveren en over per direct mijn werk stopzetten. De andere kant van de telefoon is altijd begripvol, wat het schuldgevoel alleen maar groter maakt. Tussendoor moet ik vaak stoppen om te slikken, de bal in mijn keel maakt mijn stem te koud om helder te spreken. Wat stel ik mezelf teleur, ze verdienen beter.

Labels

Mijn lijf was klaar begin juni 2020 en mijn hoofd constant zenuwachtig. Ik voelde al lang dat ik mezelf overwerkte. Maar als je dat op systematische basis doet, wordt het de nieuwe norm. Er bouwt zich een bepaalde angst op voor rust wanneer je altijd bezig bent. Ik was bang dat, wanneer ik mijn lijf de ruimte zou geven om te herstellen, ik er nooit meer bovenop zou komen. Dus ging ik door. Tot ik niet echt meer kon. Burn-out noemen ze dat.

“Als je een burn-out hebt, voel je je lichamelijk, emotioneel en psychisch totaal uitgeput, waardoor je niet meer in staat bent om normaal te functioneren in je dagelijkse werk of je gezin.”

— (Instatera)

Het label burn-out maakt me oncomfortabel. Het voelt dan alsof ik overdrijf. Zo erg was het bij mij niet. Daarnaast schaam ik mezelf. Wie heeft er op zijn tweeëntwintigste nu al een burn-out? Mijn innerlijke criticus vind dat ik slechte eigenwaarde, te veel ambitie en te weinig lef om grenzen te stellen heb. Maar eigenlijk is dat niet zo gek als je begin twintig bent. Toch?

Uit een rapport van studentenorganisatie ISO blijkt dat bijna 53 procent van de Nederlandse onderzochte studentengroep al met burn-outklachten kampt, zoals emotionele uitputting (Chaudron, 2019). Ook de Hogeschool Windesheim laat in 2017 weten dat één op de vier studenten burn-outklachten heeft. Veel studenten gaven aan dat hierbij prestatiedruk een grote rol speelde, zowel in hun studie als in hun sociale leven (NOS, 2018).

No pain, no gain?

In de danswereld is er nog weinig onderzoek naar burn-out gedaan of zijn resultaten moeilijk te interpreteren door het ‘no pain, no gain’ wereldje waarin we leven. Mijn situatie is lachwekkend genoeg het schoolvoorbeeld van de risicodoelgroep voor burn-out gevallen onder dansers:

“The dancers most prone to reach the stage of burnout are the highly motivated, the overachievers, and those who set high standards for themselves. In these individuals, the feeling of guilt quickly emerges if a day or two goes by without dance workouts, as it is wrongly believed that lack of daily practice may negatively affect dance capabilities.”

— (Koutedakis, 2000).

Tel daarbij op dat vrouwen, young professionals en mensen die in het onderwijs werken een hoger risico hebben op het krijgen van een burn-out (Burnoutpoli), en je beseft dat de gemiddelde dansdocent extra op mag letten! En dan hebben we het er nog niet eens over dat dansen fysiek gezien het zwaarste beroep is. Uit het onderzoek ‘Fit to dance?’ (Schärli & van Rossum, 2006) blijkt dan ook dat 15,1% van de 106 deelnemende Nederlandse dansprofessionals aangeeft last te hebben gehad van opgebrand zijn.

Waar ligt de grens tussen het beste uit jezelf halen en meedoen in de race uit angst achter te blijven? Bleke gezichten van mensen die met ‘passie’ praten over wat ze doen was normaal op school. Ik geloof in hard werken voor wat je wilt, maar ik geloof ook in daarvan genieten! En dat laatste lukte mij te weinig op de dansacademie. Ik ben mijn opleiding enorm dankbaar. Het heeft me opgeleid om overeind te blijven in een wereld die op prachtige wijze onder druk staat. Overeind blijven is alleen niet de betere weg voor mij. Na mijn burn-out zag ik de danswereld opeens vanuit een ander perspectief.

Wat mij betreft mag de machocultuur van de danswereld opnieuw beoordeelt worden op effectiviteit. Het probleem ligt niet alleen bij het individu, maar ook bij de prestatiedruk en hoge eisen die het werkveld - en dus ook de opleidingen - stellen aan (beginnende) dansprofessionals. Hierdoor werkt iedereen in het veld langer, harder en is het nooit genoeg. In roosters van dansprofessionals mag volgens Koutedakis (2020) daarom serieuzer gekeken worden naar rusttijd. Ook ontspanningstechnieken en voeding blijken onderbelicht in het voorkomen van burn-out.

Does pressure really build diamonds?

Grenzen stellen

Maar het lag niet alleen aan de opleiding, het lag deels aan mij. Want ik haat grenzen stellen! Ik word van zoveel dingen enthousiast en vind voldoening in mijn werk als dansondernemer. Waarom moet ik dat begrenzen? Vanaf het eerste tot het derde jaar van mijn studie aan de HBO bachelor Docent Dans ben ik grenzeloos gegaan voor wat ik wilde. Bovenop de studie plakte ik een tweejarig Honours Programme op aan ArtEZ en nam ik wekelijks extra danslessen in Amsterdam.

Daarnaast startte mijn eigen onderneming en werkte hierbinnen als dansdocent of choreograaf bij sociaal artistieke projecten, was ik danser bij een poëzie collectief en vulde ik de gaatjes met modellenwerk. Ik speelde ook mee in theaterstukken, was danser bij projecten van de afdeling Product Design aan ArtEZ, besloot dat ik het leuk vond om dit alles te documenteren en startte een YouTube kanaal en dook in mijn ‘vrije tijd’ graag in de wereld van fotografie. Met als doel: leren om mijn passie beter in beeld te brengen voor de buitenwereld!

Wat erg... Nu ik dit zelf lees lijk ik wel gestoord. Wat deed ik VEEL! Maar misschien moet je ook wel een beetje gestoord zijn om van dans je werk te maken? Kan ik het maken om zoiets te zeggen?

Wat dit alles dan nog erger maakte is mijn oog voor detail. En mijn constante neiging om alles perfect te willen doen en door iedereen aardig gevonden te willen worden. De kantjes eraf lopen is niet een gezegde wat in mijn woordenboek staat. Maar is het ‘erg’ als je in het leven de kantjes eraf loopt? In een app gesprek met een vriendin sturen we regelmatig gedachtekronkels. Afgelopen zomer was dit mijn gedachtekronkel. Een idee om vanuit allerlei verschillende perspectieven te bekijken. Het hoeft niet perfect.

Ik heb grenzen ten onrechte een negatieve reputatie in mijn leven gegeven. Wat ik ben gaan inzien is dat deze lijnen in je leven er zijn om je op de lange termijn productief te houden. Het leven is denk ik geen korte afstand sprint maar een marathon met kleine versnellingen erin. Die grenzen zorgen ervoor dat ik na zo’n versnelling, die de boel interessant houdt, de tijd neem om op adem te komen en niet voor de finishlijn instort.

Ik probeer nu te leren meer geduld in mijn pas te leggen en te vertrouwen op de tijd die ik krijg om mijn dromen waar te maken.

Een nieuw begin

Nadat alle ballen gevallen waren heb ik veel niets gedaan. Voor een paar maanden was ik van de aardbodem verdwenen en danste ik niet. Na drie maanden niets doen, concludeer ik dat niets doen wel degelijk iets doen is. Ik moest mezelf de ruimte geven om weer te gaan voelen waar ik van aanging. Als ik één ding geleerd heb van jezelf tot de rand werken, is dat er na de rand alleen authentieke waarheid is. Al het andere kost teveel energie en daar had ik een negatieve voorraad van.

Ik ben nu midden in ontdekken wat authentiek en wat geforceerd is in mijn werk. Hierin probeer ik zoveel mogelijk logica los te laten en te vertrouwen op mijn gevoel. Daarnaast heb ik deze zomer geleerd om mezelf minder serieus te nemen. TikTok is een platform waar ik deze onnozele plezier kan uiten. Ook probeer ik meer op een natuurlijke concentratieboog te werken, te improviseren als uiting van mijn emoties en maak ik meer tijd vrij voor gezellige babbels met leuke mensen.

Het is vandaag 31 augustus 2020 en de letters trillen niet meer voor mijn ogen. Daarnaast start ik deze week een choreografie project, kijk ik uit naar een theater stage de tweede helft van dit jaar en is mijn studie aan de universiteit, samen met mij, van start gegaan. Want ook dat laatste trok ik in twijfel. Is doorstuderen nu wel slim met mijn dansonderneming ernaast? Dat antwoord heb ik niet.

Ik ben bang om in cirkels te leven en niet te leren van mijn fouten. Ik ben bang om alsnog teveel tegelijkertijd willen. Ik ben bang om mensen teleur te stellen. Ik ben bang om mezelf teleur te stellen. De kans dat ik dit toch ga doen zit er dik in. Bloed kruipt waar het niet gaan kan en gedreven zijn zit in mijn persoonlijkheid. Mijn voornemen voor nu is om haalbare veranderingen voor mezelf in te stellen:

Ik maak tijd voor sociale contacten.
Ik vertrouw op mijn vermogen dingen snel op te pakken en doe alleen het hoogstnoodzakelijke voor mijn studie.
Ik doe dingen zonder enig doel (behalve dat het mijn hoofd leegmaakt of plezier geeft) voor één dagdeel per week.
Ik verlaag in mijn werk de lat van een persoonlijke 10 op prestatieniveau terug naar 9,5.

Bronnen:

Burnoutpoli. (z.d.). Burn out feiten en cijfers in Nederland. geraadpleegd op 10 september 2020.
Chaudron, J. (2019, 13 november). Burn-outklachten, prestatiedruk en soms zelfmoord: de psychische nood onder studenten is hoog. Trouw.nl. Geraadpleegd op 9 september 2020.
Instatera (z.d). Betekenis burn-out. Geraadpleegd op 7 september 2020.
Koutedakis, Y. (2000). “Burnout” in dance: the psychological viewpoint. Journal of dance medicine & science, 4(4), 122-127. Geraadpleegd op 9 september 2020.
NOS. (2018, 14 augustus). Studenten vallen bij bosjes uit met psychische problemen. Geraadpleegd op 9 september 2020.
Schärli, A. van Rossum, J. (2006). Fit to dance? – Een replicatieonderzoek onder professionele dansers in Nederland. Danswetenschap in Nederland, 4, 76-88. Geraadpleegd via ncpa.eu op 9 september 2020.
Surgenor, B. Redfern, J. (2016, 3 december) . How much is too much: dancers and the risks of burnout. Dancingopportunities.com. Geraadpleegd op 9 september 2020.

YOUNG DANCE PROFESSIONAL

Hoera! Je bent afgestudeerd als dansdocent. En nu? In de rubriek ‘Young Dance Professional’ lees je alles over de perikelen van een jonge dansdocent. Wat komt ze tegen in het werkveld? Is ze daarop voorbereid door de opleiding? Wat zijn de successen? En de uitdagingen? Onze redacteur deelt haar ervaringen en nodigt je uit om mee te denken en je eigen ervaringen te delen. Je staat er niet alleen voor!

Burn-out: Wanneer alles in één keer niet meer gaat