Perfectionisme in de dansles: Hoe kunnen dansdocenten het beste hun leerlingen hierin begeleiden?

GEZONDHEID & WELZIJN | Waarom komt perfectionisme bij dansers zo vaak voor? Volgens sportpsychologen kan perfectionisme gestimuleerd worden door een perfectionistische sociale omgeving. Perfectionisme is dus niet alleen het probleem van een individuele leerling. Jij kunt er als dansdocent medeverantwoordelijk voor zijn! Bijvoorbeeld als je zelf perfectionistisch bent, je verwachtingen onrealistisch zijn of je felle kritiek geeft. Daarom bespreekt danswetenschapper Jacqueline de Kuijper in dit artikel vijf praktische adviezen die dansdocenten kunnen toepassen om de perfectionistische neigingen van hun leerlingen (en zichzelf) af te remmen.

Welke invloed hebben dansdocenten?

Waarom komt perfectionisme bij dansers zo vaak voor? Wordt perfectionisme bijvoorbeeld aangemoedigd door de sociale omgeving? Waaronder hun (dans)docenten?

In dit artikel gaven Saskia de Badts en ik al antwoord op bovenstaande vragen (en legden we uit wat perfectionisme is en waarom het ongezond is). Het korte antwoord is: we weten dit nog niet echt. Naar de invloed van de sociale omgeving op perfectionisme zijn nog weinig wetenschappelijke onderzoeken gedaan, want pas in de afgelopen tien jaar zijn sportpsychologen zich hiervoor gaan interesseren (Hill, 2023). Psychologen beschouwen perfectionisme namelijk als een persoonlijkheidseigenschap. Je hebt het of je hebt het niet… Maar uit onderzoek blijkt wel dat ouders het perfectionisme van hun kinderen op verschillende manieren kunnen verergeren. Bijvoorbeeld door hoge verwachtingen te hebben van hun kind, hun kritische reacties op het gedrag van het kind, of door zelf perfectionistisch gedrag te tonen (Nordin-Bates, 2023). Perfectionisme komt dus voort uit een interactie tussen persoonlijke aanleg én de sociale omgeving. Daarom is het zeker mogelijk dat perfectionisme ook gevoed - of afgeremd - kan worden door sportcoaches en dansdocenten (Hill, 2023; Nordin-Bates, 2023).

Perfectionistische leeromgeving

Naar die invloed van sportcoaches en dansdocenten op het perfectionisme van sporters en dansers wordt sinds de afgelopen zes jaar onderzoek gedaan door de Britse psycholoog Michael Grugan. In 2019 bedacht hij het theoretische concept 'perfectionistic climate’. Dat deed hij samen met Andrew P. Hill, eveneens een Britse psycholoog en redacteur van het boek The Psychology of Perfectionism in Sport, Dance, and Exercise (2023). In hoofdstuk 8 van dit boek legt Grugan uit dat wanneer sporters/dansers de druk ervaren om perfect te zijn dit niet alleen een reflectie is van hun eigen perfectionistische persoonlijkheid. Die druk kan ook daadwerkelijk komen van coaches, docenten, klas-/teamgenoten, en/of de leidinggevenden van een sportschool/dansschool (Grugan et al., 2023). Met de term perfectionistic climate doelt hij op alle signalen, gedragingen, praktijken en omgangsvormen in een leeromgeving die overeenkomen met de overtuiging dat alle performances perfect moeten zijn. Met ‘performances’ bedoelt hij alle sportprestaties of dansoptredens, ook binnen de trainingen of lessen. In zo’n perfectionistische leeromgeving is het volgens de coach/docent niet voldoende om beter te zijn dan anderen, of vandaag beter te presteren dan je gisteren deed. Performances moeten volgens hen altijd foutloos zijn en iedereens verwachtingen overstijgen. Alle performances die minder dan perfect zijn, zijn onacceptabel.

Sinds het bedenken van deze theorie, heeft Grugan een vragenlijst ontwikkeld om te kunnen meten in welke mate een leeromgeving door sporters als perfectionistisch wordt ervaren. De vragenlijst bestaat uit twintig statements die perfectionistisch gedrag van coaches beschrijven en de sporters moeten aangeven in hoeverre zij dat zelf zo ervaren (op een schaal van 1 tot 5). Op basis van de totaalscore leidt Grugan af of de leeromgeving een perfectionistisc climate is. De Perfectionistic Climate Questionnaire - Sport is door Grugan getest en in 2021 gepubliceerd en kan nu door andere wetenschappers gebruikt worden. Een vragenlijst voor de danssector is er helaas nog niet, maar het is wel nodig dat die ontwikkeld wordt, geeft Grugan zelf aan. Dat komt doordat in dans niet alleen vaak perfecte optredens worden geëist, maar ook perfecte lichamen. Daar is in de vragenlijst voor sporters geen aandacht voor, omdat in andere sporten de esthetiek van het lichaam minder een rol speelt.

Omdat die vragenlijst voor de danssector nog ontwikkeld moet worden, is dus nog niet wetenschappelijk onderzocht wat de gevolgen zijn van een perfectionistic climate in een dansschool. Ook naar sportscholen is nog weinig onderzoek gedaan doordat de sport-vragenlijst zo nieuw is. Maar omdat al wel bekend is wat de negatieve gevolgen van perfectionisme bij individuen zijn, verwacht Grugan dat zo’n perfectionistic climate op zijn minst de voldoening van het sporten/dansen en het beweegplezier om zeep helpt. Verder verwacht hij dat het zal leiden tot faalangst en podiumangst, en een afname van zelfvertrouwen, weerbaarheid, doorzettingsvermogen en bereidheid om risico’s te nemen. Kortom, dansers die in een perfectionistic climate trainen zullen minder goed in staat zijn om te gaan met stressvolle situaties en lopen een hoger risico een burn-out of overbelastingsblessure te krijgen. Daarbovenop komt nog de verwachting dat een perfectionistic climate bij dansers kan leiden tot eetstoornissen en overmatig sporten om het ‘perfecte lichaam' te bereiken.

Wat kun jij als dansdocent doen?

Omdat deze negatieve scenario's natuurlijk vermeden moeten worden, kijk ik in dit artikel naar de verschillende kenmerken van een perfectionistic climate. Namelijk: expectations, criticism, control, conditional regard en anxiousness (deze termen leg ik later in dit artikel uit). Hoe herken je die in een dansdocent of dansschool? En welke gezonde alternatieven zijn er voor dit gedrag? Want vooralsnog richt de psychologische behandeling van perfectionisme zich op het individu met perfectionisme en niet op de omgeving. Daarom is het juist belangrijk om ook oog te hebben voor de sociale omgeving waarin het perfectionisme in stand wordt gehouden of gestimuleerd, en om dáár de interventie te laten plaatsvinden (Hill & Grugan, 2020). In andere woorden, de perfectionistische coach/docent moet leren anders les te geven!

Weet je van jezelf dat je perfectionistisch bent? Of zie je dat je leerlingen zich nogal perfectionistisch gedragen en ben je bereid om in de spiegel te kijken om te zien of jij hier aan hebt bijgedragen? Lees dan verder om te ontdekken hoe je wellicht het perfectionisme van jouw leerlingen (onbewust) stimuleert én hoe je dat (bewust) kunt afremmen. Alle adviezen onderbouw ik wetenschappelijk, aan de hand van de onderzoeken naar perfectionisme bij dansers en hun docenten die al wel zijn uitgevoerd.

…

Benieuwd naar de vijf adviezen? Log dan in om verder te lezen!

Inloggen

Lid worden

GEZONDHEID & ANATOMIE

Er wordt steeds meer (sport-)wetenschappelijk onderzoek gedaan binnen de dans. Helaas vinden deze inzichten vaak niet direct de weg naar de praktijk. Dat is zonde! In de rubriek Gezondheid & Anatomie worden wetenschappelijke bevindingen daarom vertaald naar praktische tips die jij als dansdocent kunt toepassen binnen je lessen. Ontdek hoe je de dansprestaties van je leerlingen kunt verbeteren en hoe je blessures kunt voorkomen.

Lees ook...