Zo test je of leerlingen sterk genoeg zijn om te starten met spitzen (pointes)

GEZONDHEID & ANATOMIE | ‘Wanneer mag ik op spitzen/pointes’ is een veelgestelde vraag. Een terechte vraag… want wanneer is een leerling er klaar voor? Vanaf 12 jaar? Soms wel, maar vaak ook niet! Als balletdocent is het jouw verantwoordelijkheid om dit zo objectief mogelijk te beoordelen. Helaas weten veel docenten nog niet hoe ze op een wetenschappelijke manier kunnen testen of een leerling er klaar voor is. In dit artikel legt danswetenschapper Evelien Maes daarom uit hoe je dit kunt doen!

Juf, kijk wat ik heb gekregen!

Een tijdje geleden was het weer zover. Eén van mijn vlijtigste balletleerlingen (9 jaar) kwam naar mij toe met een glimlach van hier tot Tokyo.

“Kijk juf wat ik van mijn oma en opa gekregen heb!”

“Wat dan?” vraag ik geïnteresseerd.

“POINTES!” (het Vlaamse woord voor spitzen…)

Oh nee… daar gaan we weer…

En het waren niet zomaar pointes. Nee. Pointes van de Decathlon.

Ik neem het ze niet kwalijk. De spitzen/pointes worden vrij verkocht en zowel de leerling als de ouder is zich vaak van geen kwaad bewust. Wij – dansdocenten – krijgen zowat een hartverzakking, maar voor hen is er geen vuiltje aan de lucht! Voor hen is het magisch. De linten knopen, de eerste keer op de tenen staan… De droom om op spitzen/pointes te dansen wordt plots zó tastbaar.

‘Je bent nog niet oud genoeg en nog volop in de groei’ wordt soms ook niet meer echt als een terecht argument geaccepteerd. Want: “Kijk juf, ik kan er echt al op staan!” Inderdaad. Het lukt. Shit.

Het is enorm belangrijk dat je als docent duidelijk kan maken aan zo’n leerling (of misschien zelfs nog belangrijker: aan de ouders en grootouders) dat het in de meeste gevallen écht nog te vroeg is om op de spitzen/pointes te dansen. Geduldig nog een paar jaar wachten is moeilijk, maar noodzakelijk. En dit is niet bedoeld om hen te pesten, maar het is 100% voor het welzijn en de gezondheid van het kind. Zo vermijd je namelijk problemen die variëren van kleine overbelastingen en microtrauma’s tot onveranderlijke groeiafwijkingen in de botten. En nog even wachten met spitzen/pointes heeft nog nooit een succesvolle balletcarrière in de weg gezeten (Weiss et al., 2019).

Mag je vanaf 12 jaar op spitzen/pointes? Niet altijd…

Voorheen, als een kind vroeg wanneer het met spitzen/pointes kon beginnen, was het antwoord vaak ‘vanaf 12 jaar’. Uit een enquête van Meck et al. (2004) bleek zelfs dat 96% van de ondervraagden de leeftijd als primaire indicator voor het beginnen met spitzen/pointes gebruikte. En 39% daarvan benoemde zelfs ‘12 jaar’ als dé leeftijd om te kunnen starten met spitzen/pointes. In de meeste gevallen is dat helaas helemaal verkeerd, want een leeftijd zegt niets over de fysieke gesteldheid of mogelijkheden. Waar komt deze uitspraak vandaan? En waarom klopt hij niet?

De gedachte erachter is dat het ‘veilig’ zou zijn om met spitzen/pointes te beginnen zodra je voeten ‘volgroeid’ zijn. Mijn antwoord daarop: ja én neen.

Ten eerste zijn de voeten op die leeftijd nog helemaal niet volgroeid - net als de rest van het lichaam (Roemmich & Rogol, 1995; Weiss et al., 2019). Een meisjesvoet groeit tussen de 5 en 12 jaar met een gemiddelde van 0,9 cm per jaar en bereikt op twaalfjarige leeftijd een gemiddelde lengte van ongeveer 23,2 cm. Maar stopt de groei daarna? Neen! De twee jaren daarop groeien de voeten nog langzaam door en pas rond hun veertiende is de voet volgroeid. De groeispurt van jongens (want ook steeds meer mannen trainen en dansen tegenwoordig op spitzen/pointes) piekt zelfs nog wat later! Een een jongensvoet groeit nog door tot het zestiende levensjaar (Kelikian & FACS, 2011; Roemmich & Rogol, 1995). En daar komt het misverstand dus vandaan: het ‘vertragen’ van de groei van de voetbotten rond hun twaalfde wordt verkeerd geïnterpreteerd als een ‘groeistop’.

Why do we care? Zolang de botten niet volgroeid zijn, zijn deze kwetsbaar. Kraakbeen is zacht en kan vervormd worden, er kunnen breuken ontstaan, en als een groeischijf beschadigd raakt resulteert dit in groeiafwijkingen. Wetenschappelijk gezien zijn er tot nu toe geen rapporten over blessures bij kinderen door spitzen/pointetraining op twaalfjarige leeftijd (Barringer & Schlesinger, 2021; Weiss et al., 2019). Maar, als we logisch nadenken zien we wel de risico’s. Zo is het bijvoorbeeld niet onvoorstelbaar dat er – net zoals bij turnsters – microtrauma’s ontstaan in het groeiende lichaam door de repetitieve impact van een spitzen-/pointeles (Weiss et al., 2019). De Amerikaanse podoloog Thomas Novella van het American Ballet Theatre waarschuwt daarom ook dat te vroeg beginnen met spitzen/pointes het jonge danserslichaam permanent kan beschadigen (Diana, 2011).

Toch betekent dit niet per se dat de voet helemaal volgroeid moet zijn voordat een kind veilig op spitzen/pointes kan staan. Onderzoekers Barringer en Schlesinger (2021) geven aan dat kinderen mogen beginnen met spitzen/pointes vanaf het moment dat de botten voor ongeveer 75% gevormd zijn - maar dan wel alleen nog maar aan de barre! In het geval van meisjes komen we dan vaak toch weer uit op de leeftijd van 12 jaar. MAAR - en dit is een belangrijke ‘maar’ - dit mag enkel en alleen onder voorwaarde dat het kind voldoende spierkracht, controle én techniek heeft ontwikkeld. Die spierkracht, controle en techniek staan dus los van de leeftijd!

Omdat het dansen op pointes dus zo’n heikel onderwerp is, zijn diverse danswetenschappers op zoek gegaan naar geschikte manieren om de paraatheid voor spitzen/pointes te testen. Wil jij je leerlingen zo goed en onderbouwd mogelijk bijstaan in hun dromen om op spitzen/pointes te dansen? Lees dan verder welke drie oefeningen je kunt gebruiken om jouw leerlingen zo objectief mogelijk te testen.

…

Wil je verder lezen? Log dan in om toegang te krijgen tot de rest van dit artikel!

Inloggen

Lid worden

GEZONDHEID & ANATOMIE

Er wordt steeds meer (sport-)wetenschappelijk onderzoek gedaan binnen de dans. Helaas vinden deze inzichten vaak niet direct de weg naar de praktijk. Dat is zonde! In de rubriek Gezondheid & Anatomie worden wetenschappelijke bevindingen daarom vertaald naar praktische tips die jij als dansdocent kunt toepassen binnen je lessen. Ontdek hoe je de dansprestaties van je leerlingen kunt verbeteren en hoe je blessures kunt voorkomen.