In de spotlight: dans- en bewegingstherapeut Stephan Marchant
Stephan Marchant. Fotograaf: Johan Van Droogenbroeck.
INTERVIEW | Stephan Marchant (46 jaar) is een dans- en bewegingstherapeut uit Leuven. In 2024 publiceerde hij het boek Dansen door het leven. Hierin legt hij uit wat de kracht van dans is en hoe creatieve processen bijdragen aan persoonlijke groei en sociale verbinding. Inclusief werkvormen voor professionals die volwassenen hierin willen begeleiden! Voor Stephan is het lichaam namelijk een ideaal kompas om te navigeren door het leven. In dit interview vertelt hij wat je als dansdocent kan leren van zijn waarderende aanpak.
Wat hoop je dat dansdocenten opsteken van je boek?
Dansdocenten spreken vaak over de ‘kracht van dans’, maar wanneer is dans krachtig? Onder welke voorwaarden? Dat bespreek ik in mijn boek! Reguliere danslessen voldoen niet altijd aan die voorwaarden. Creatieve processen inzetten om mensen te begeleiden in hun persoonlijke ontwikkeling vraagt om een andere aanpak en andere vaardigheden dan iemand een choreografie aanleren. Dat is ook leuk en dat heb ik als twintiger ook veel gedaan. Maar dat dansen therapeutisch ingezet kan worden, wil niet zeggen dat elke dansles of dansdocent leerlingen een therapeutische ervaring biedt.
In januari heb ik daarom ook drie masterclasses gegeven bij Danspunt in Gent. In deze praktijkgerichte workshops oefenden we de werkvormen die ik in mijn boek bespreek. Daar waren ook dansdocenten bij. En die kwamen ineens tot inzicht dat ze bepaalde dingen eigenlijk al doen, maar alleen anders aanvliegen. Zo was er een dansdocent met veel werkervaring die zei: “Ik ga altijd van opdracht naar opdracht, maar ik laat mijn leerlingen nooit reflecteren.” Dus in de week tussen de eerste workshops in heeft ze dat wél eens gedaan. Toen we weer bij elkaar kwamen zei ze: “Dat was ongelooflijk. Dat bracht zoveel! Mensen werden zich ineens bewust van wat ze hadden gedaan en begonnen dit ook te linken aan hun dagelijkse leven.”
Dansen door het leven is te koop via Bol.com en uitgeverij Lannoo Campus voor € 29,99.
Hoe kun je dansers helpen reflecteren?
Door een oefening na te bespreken geef je mensen de ruimte om de koppeling tussen lichaam en geest bewust te ervaren. Daarom onderzochten we tijdens de masterclasses wat de kracht van taal is, maar ook wat de valkuil van taal is. We bespraken ook hoe je mensen begeleidt in zelfonderzoek. Hoe krijg je mensen zover dat ze gaan reflecteren over hun dans? Welke vragen kun je dan stellen? Deelnemers ontdekten al doende hoe je die ervaring van dans meer kan verdiepen. Bijvoorbeeld met deelcirkels, journaling of tekenen. Soms doen we in danseducatie en danstherapie dezelfde dingen, maar de reden waarom we bijvoorbeeld een bepaalde activiteit initiëren en de manier waarop we er nadien op reflecteren verschilt wél! Bij danstherapie wordt er steeds gekeken hoe het voelen, denken en handelen geïntegreerd kunnen worden.
Welke pro-tip wil je met onze lezers delen?
In order to go fast, go slow. Je kunt binnenkomen met je werkvormen en bagage, maar als je niet kunt intunen op wat er op dat moment is, als je voorbij gaat aan wat er op dat moment bij een leerling of groep speelt… Dan kan het zijn dat je wel een lesje hebt gegeven, maar dat gaat dan geen impact hebben. Dus soms is het belangrijk om te vertragen. En dan voelt het misschien vanuit een danstechnisch oogpunt alsof je bijna niks in een les hebt gedaan, maar daardoor gaan je werkvormen wel meer impact hebben. Zo neem ik in mijn sessies altijd ruim de tijd om eerst het lichaam wakker te maken en veiligheid te creëren in de groep waarmee ik op dat moment werk, zodat mensen voelen dat ze er mogen zijn en dat ze mogen voelen. Alleen dan staan ze open voor wat daarna komt en kunnen ze ‘zakken’ in de ervaringen die ik aanreik - en de emoties die dans tevoorschijn kan halen!
Daarom is het belangrijk dat je bewust bent van hoe je zelf voor de groep staat. Want leerlingen of cliënten pikken niet alleen op wat je zegt, maar ook jouw lichaamssignalen. Dat vraagt om een stukje zelfzorg voor jouzelf als procesbegeleider. Daar schrijf ik in het boek ook over: wat doe je voor, tijdens en na een sessie om voor jouw eigen lijf te zorgen en naar je eigen behoeften te luisteren? Want groepen begeleiden vraagt veel energie! Zo ben ik bijvoorbeeld geen ochtendmens. Dus als ik om 7 uur op moet staan om om 10 uur in Gent een workshop te geven, ben ik heel bewust bezig met wat ik nodig heb om dat te kunnen doen. Zoals de tijd nemen om me rustig te verplaatsen en op de locatie te kunnen ‘landen’ voordat de deelnemers arriveren.
Waar heb je danstherapie gestudeerd en hoe is je dat bevallen?
Van 2007 tot 2011 studeerde ik Dans- en Bewegingstherapie bij Agape Academy in Vlaanderen. Voor mijn afstudeerproject wilde ik danstherapie koppelen aan performance, want ik was toen al jarenlang als danser en choreograaf aan de slag geweest. Dus mijn onderzoeksvraag was: wat is de kracht van performance en kan dat therapeutisch werken? Wat doet het met mensen om op een podium te staan? Toen ik daar studeerde, werd danstherapie vooral ingezet om mensen met klachten en problematieken te helpen. Die klinische benadering paste niet bij hoe ik keek naar dans of hoe ik omging met mijn eigen lichaam. Mijn zoektocht was dus om dit thema te benaderen vanuit een krachtgerichte invalshoek.
Ik werkte toen ook al tien jaar als personeelsadviseur, want ik heb aanvankelijk Toegepaste Economie en Sociale & Culturele Antropologie gestudeerd aan KU Leuven. Via dat werk was ik al bekend met de ‘waarderende benadering’, die ik ook als choreograaf toepaste. Dat beviel mij goed. In 2012 ben ik daarom ook de opleiding Appreciative Inquiry in Positive Business and Society Change gaan volgen. Zo ben ik pas echt op het pad van de Positieve Psychologie beland. Dat is een stroming in de psychologie die niet focust op wat misgaat in het leven, maar juist op wat goed gaat. Die aanpak resoneerde helemaal met mij! Maar het is een jarenlange puzzel geweest om die positieve insteek te matchen met wat ik tijdens de opleiding had geleerd over danstherapie.
Ondertussen is die opleiding Dans- en Bewegingstherapie van Agape Academy trouwens behoorlijk veranderd. Ik werk daar sinds 2019 ook zelf als docent Positieve Psychologie en Creatieve Processen. En ze hebben mij specifiek gevraagd om bij hun team te komen omdat mijn positieve benadering past bij de nieuwe visie van de opleiding. Namelijk: het op zoek gaan naar levensvreugde. Voorheen heb ik ook lesgegeven op de opleiding Danstherapie van Zuyd Hogeschool in Heerlen. Daar had het gedachtegoed van Machteld Huber over Positieve Gezondheid al voet aan de grond gekregen, en dat sluit erg aan bij Positieve Psychologie. Beide richten zich namelijk op de veerkracht van mensen en op wat hun leven betekenisvol maakt. Dus ik merkte dat Nederlandse danstherapeuten al meer bekend waren met het inzetten van dans ter bevordering van het welbevinden.
Wie waren jouw rolmodellen?
Zoals je op mijn LinkedIn kunt zien heb ik allerlei verschillende bijscholingen gevolgd. Ik kan namelijk heel snel geïnspireerd raken door iets. En als ik echt ‘aan’ ga door iets, dan wil ik mij daarin verdiepen. Het liefst in de vorm van een training door degene van wie het oorspronkelijke werk is. Zo verwijs ik in mijn boek naar Social Presencing Theater van Arawana Hayashi en naar Interplay van Cynthia Winton-Henry en Phil Porter. Dat zijn mensen die ik echt ontmoet heb, op de vloer. Dat vind ik belangrijk, want als ik hun werkvormen vervolgens doorgeef, wil ik dat doorgeven met die persoon in gedachten. Ik wil ze dan zelf horen spreken. Dus alles wat ik doorgeef kan ik doorgeven omdat ik het zelf heb ervaren en het van deze mensen mag doorgeven. En niet omdat ik een boek heb gelezen. Al doe ik dat ook graag. Mijn kantoor hier staat vol met vakliteratuur!
Mijn rolmodellen sluiten aan bij waar ik nu ook zelf veel op inzet. Van Arawana heb ik geleerd hoe je lichaamsbewustzijn, bewegingstheater, stilte en dialoog met elkaar kan combineren om bepaalde situaties te verhelderen en nieuwe oplossingen te ontdekken, zowel op persoonlijk vlak als op collectief vlak. Cynthia en Phil hebben me dan weer laten ervaren hoe je persoonlijk welzijn, sociale gezondheid en maatschappelijke transformatie mogelijk maakt door in te zetten op creativiteit en het creëren van een community. Al deze elementen integreer ik in mijn begeleiding van creatieve bewegingsprocessen. Hierin staat steeds de ontwikkeling van vijf levensvaardigheden centraal, met name: presence, body wisdom, curiosity, kindness en joy of life. Deze beïnvloeden niet alleen mijn werk maar ook mijn eigen manier van leven.
Hoe ga jij als danstherapeut te werk?
De afgelopen twaalf jaar heb ik met mij met mijn organisatie Move2Create ingezet voor persoonlijke groei en sociale verbinding. Dus mensen kwamen bij mij om een ontwikkelproces aan te gaan, en ik hielp hen door middel van met dans en beweging naar zichzelf te kijken. Dat deed ik vanuit zachtheid, lichtheid en speelsheid. Vooral dat laatste, playfulness, daar sta ik nu écht voor! Want dat werkt heel ontwapenend. Toen ik begon geloofde ik zelf nog niet dat ik via deze weg therapeutische verandering kon stimuleren. Maar het kan! Keer op keer krijg ik van mijn cliënten terug dat zij het ongelooflijk vinden dat zij via de lichtheid naar de diepte kunnen gaan. Dat is wat mijn aanpak uniek maakt: via speelse werkvormen wakker ik de levensvreugde aan.
Initieel gaf ik veel workshops en begeleidde ik ‘persoonlijke-performanceprojecten’, zoals ik dat ben gaan noemen. Bij zulke projecten gaan volwassenen samen op onderzoek rond een bepaald thema, met hun lichaam als kompas. De klemtoon ligt daarbij op de cliënten zelf en wat ze willen creëren. Het is persoonlijk omdat ze hun eigen verhaal tot leven brengen. De groepsgrootte en doorlooptijd varieert van project tot project, maar het gaat steeds om creatieprocessen van dans en beweging die resulteren in een performance waarbij publiek aanwezig is. De performance wordt op die manier een symbool van het groeiproces en het podium een ruimte voor heling en transformatie (zie onderstaande video voor een voorbeeld). Mensen staan vaak versteld van hun mogelijkheden en de schoonheid van wat ze hebben gemaakt.
Meer en meer krijg ik ook de vraag van organisaties om workshops of projecten te begeleiden. Daarbij worden de dansante en expressieve methodieken dan vaak gekoppeld aan thema’s als gezondheid, welbevinden, veerkracht, samenwerking of creativiteit. En sinds een paar jaar merk ik dat ik het ook leuk vind om andere professionals te inspireren met mijn werkwijze. Bijvoorbeeld door middel van masterclasses, lezingen of supervisie. Want zo kan ik uiteindelijk meer mensen bereiken.
Hoe kwam je op het idee om Dansen door het leven te schrijven?
Op een gegeven moment vroeg ik mezelf af: wat wil ik nalaten? Ik heb al zoveel gedaan en geleerd in mijn carriere als dans- en bewegingstherapeut. Ik voelde dat ik even niet meer verder kon, dat er geen ruimte was voor nóg meer informatie. Ik wilde eerst alles wat ik al wist bundelen en samenbrengen. Dus ik heb het schrijfproces van het boek ook daarvoor gebruikt. Ik heb drie jaar de tijd genomen om voor mezelf duidelijk te maken hoe ik naar dans kijk en naar het lichaam. Maar ook: hoe kijk ik naar de samenleving en wat kan ik daarvoor doen? Dus door dit boek te schrijven reflecteerde ik ook op: wie ben ik eigenlijk in mijn vak?
Ik beweeg namelijk al jaren tussen verschillende werelden in, maar nu voel ik: dat is misschien ook wat ik te doen heb. Met dit boek heb ik een eiland gecreëerd dat zijn eigen taal heeft, een nieuwe wereld waarop mensen uit andere werelden kunnen aanhaken. En dan kan iedereen vanuit hun invalshoek de vertaalslag maken naar hun praktijk. Jarenlang genoot ik ervan om zelf mensen bij hun persoonlijke ontwikkeling te begeleiden door middel van creatieve processen, maar nu ben ik er klaar voor om andere professionals te inspireren dit te doen. Ik ben met Dansen door het leven een nieuwe fase in mijn carrière ingestapt.
Wat wil je nog meer met jouw boek overdragen?
Ik hoop ook dat andere dans- en bewegingstherapeuten Dansen door het leven als handboek oppikken en dat ik zo kan bijdragen aan de verdere professionalisering van het veld. Dat was voornamelijk mijn insteek. Het boek is zeker ook geschreven om door opleidingen gebruikt te worden. Veel van de zaken die in het boek staan zijn niet nieuw, maar door mijn kennis op een toegankelijke manier te delen biedt het hopelijk veel herkenning aan mensen die op eenzelfde manier naar het leven kijken. En het grappige is: mijn opvattingen heb ik in het boek op zo’n manier gebundeld dat ik het nu ook zelf als handboek gebruik! Ik ben het aan het onderlijnen en heb allemaal post-itjes geplakt bij belangrijke passages.
Daarnaast heb ik het boek geschreven om groepsbegeleiders en dansdocenten te inspireren en de goesting te geven om dans en beweging in te zetten om mensen verder te ondersteunen in hun persoonlijke ontwikkeling. Zo was er laatst bij mijn masterclass een oudere vrouw die zei dat ze dankzij mijn boek zin heeft gekregen om haar droom om danstherapeut te worden weer op te pakken. Dat maakt mij heel blij! Ik denk ook echt dat de wereld dat nodig heeft: mensen die andere mensen in het licht zetten en doen stralen, op een authentieke manier. Niet mensen die zeggen: zo hoort het. Maar mensen die nieuwsgierig zijn naar: wie ben jij en wat kan jij bijdragen aan de wereld?
Hoe blijf jij zelf dicht bij jezelf?
Alles waar ik over schrijf in mijn boek probeer ik zoveel mogelijk zelf toe te passen. Walk your talk. Momenteel ben ik op zoek naar waar het stroomt. En waar het niet stroomt, daar ga ik geen energie in stoppen. Daar schrijf ik ook over in het boek: waar richt je jouw aandacht op? Er gebeurt van alles in de wereld waar ik mijn aandacht op zou kunnen richten, maar dat wil ik niet. Je zou het laf kunnen noemen, maar het is ook een stuk zelfbescherming. Want als ik op al die dingen ga reageren, dan verlies ik mijn energie en dan kan ik ook niks betekenen voor anderen in mijn omgeving. Ik kan wel van betekenis zijn wanneer ik mij in mijn kracht voel staan. Ik geef mijn aandacht aan die dingen die ik leuk én betekenisvol vind, want alles wat je aandacht geeft groeit.
IN DE SPOTLIGHT
Dansdocent ben je omdat het je passie is, maar wat meer respect en erkenning zou ook fijn zijn. Toch? Daarom interviewen wij regelmatig leden van Dansdocent.nu om hen in de schijnwerpers te zetten en de aandacht te geven die zij verdienen. We vragen hen waarom ze dansdocent zijn geworden, hoe ze het ervaren en wat ze nog zouden willen meemaken. Ook interviewen we regelmatig vooraanstaande en populaire dansdocenten. Laat je inspireren door deze mooie mensen!
Jacqueline de Kuijper
Danswetenschapper Jacqueline de Kuijper is de oprichter en hoofdredacteur van Dansdocent.nu. Ze heeft een master in Dance Studies van Mills College in Californië, en een bachelor Liberal Arts & Sciences van University College Utrecht. Daar studeerde ze theaterwetenschappen, kunstgeschiedenis, filosofie en psychologie. Verder is Jacqueline gecertificeerd als pilatesdocent en gaf ze vijf jaar lang pilateslessen in Utrecht. Sinds 2019 zet ze haar scherpe pen en onderzoekende geest in om dansdocenten te inspireren met Dansdocent.nu.