In de spotlight: breaker en ondernemer Jaïr Franken
INTERVIEW | Jaïr Franken (31 jaar) is medeoprichter en algemeen directeur van de Nederlandse Breaking League. Voor hun educatieve project ‘The Floor is Yours’ wonnen zij in 2023 de Nederlandse Loterij in Beweging Prijs. Die award komt met een geldprijs van 50.000 euro! Daarmee kan NBL in nog meer steden lessen breaking voor kansarme kinderen en jongeren opzetten. In dit interview vertelt Jaïr over dit project én over zichzelf als danser, docent en ondernemer. Want dat is zijn passie: andere dansdocenten ondersteunen in hun ondernemerschap.
FYI: Jaïr spreek je uit als ‘jà-ier’
Hoe is ‘The Floor is Yours’ ontstaan?
Dit project is in 2017 ontstaan vanuit een vraag van het Jeugdfonds Sport en Cultuur. Die hadden een anonieme donatie gekregen en wilden een project opzetten om meer kansarme jongeren te bereiken. Angelo Martinus van Mad Skills heeft dat toen opgepakt en het team van de Nederlandse Breaking League (NBL) erbij betrokken. Nadat die pot met geld in 2020 op was, hebben wij The Floor is Yours geadopteerd.
Als algemeen directeur van NBL ben ik de eindverantwoordelijke van dit project. In de praktijk betekent dit dat ik samen met een fondsenwerver naar financieringsmogelijkheden zoek. Inmiddels hebben we al van veel fondsen minimaal één keer geld mogen ontvangen. Zoals VSBfonds, het Cultuurfonds, Elise Mathilde Fonds, Volkskracht, K. F. Heinfonds - en nu dan van de Nederlandse Loterij. Ook werken we nauw samen met EMOVES. En daarnaast blijf ik natuurlijk betrokken bij de inhoud.
Nederlandse Loterij heeft als missie om heel Nederland in beweging te brengen. Om deze missie extra kracht bij te zetten reiken ze jaarlijks een prijs uit aan een persoon of organisatie met een sportief initiatief dat Nederland(ers) in beweging brengt: de Nederlandse Loterij in Beweging Prijs. Dit is de grootste maatschappelijke bewegingsprijs in Nederland. In 2023 ging die prijs naar The Floor is Yours!
Waaruit bestaat dit educatieve project?
In tien danslessen maken kinderen en jongeren van 6 tot 18 jaar kennis met breaking. Aan het einde van die lessenreeks doen ze mee aan de City vs. City Battle. Deze danslessen organiseren we door heel Nederland. Op dit moment in Amsterdam, Den Haag, Den Bosch, Eindhoven, Houten, Nijmegen, Roermond, Rotterdam en Tilburg. Met de bijdrage van de Nederlandse Loterij kunnen we in nog meer steden danslessen gaan opzetten!
De City vs. City Battle is een belangrijk onderdeel, want het is heel kwetsbaar om jezelf in een battle bloot te geven. Daarvoor moet je echt een mentale drempel over. Dat durven is een kwaliteit die ze dan de rest van hun leven met zich meedragen. Verder is het super tof om te zien hoe ze dan met kids uit andere steden in aanraking komen en dat daar vriendschappen uit ontstaan. Want voor de sociale cohesie in de maatschappij is dat belangrijk: om te leren viben en hangen met mensen die anders zijn dan jij. En hoe vet is als je 8 jaar oud bent en een vriendje hebt in een andere stad?!
Hierna hopen we dat de kids lessen blijven volgen van de dansdocent waarvan ze les hebben gekregen. Daarbij helpen we onze dansdocenten om in hun stad een duurzame lespraktijk op te zetten, als ze dat niet al zelf hebben gedaan. Zodat die kids een plek hebben waar ze terecht kunnen om te blijven dansen.
Hoe begeleiden jullie de dansdocenten?
Die hulp bieden we tijdens de ‘Teach the Teacher’ sessies. Dan ondersteunen we onze docenten in hun eigen ontwikkeling. Dat is heel erg maatwerk, want iedere docent heeft andere behoeften. En iedere stad is ook compleet anders, want je hebt overal met andere typen mensen en gemeenten te maken. Dus iedere sessie is anders! Soms gaan we in op een persoonlijke ontwikkelvraag. Een andere keer nodigen we een gastspreker uit, bijvoorbeeld voor een workshop lokale fondsenwerving. Of we nodigen een succesvolle communitybouwer uit voor een Q&A.
We zijn ook bezig om een methodiek te ontwikkelen, zodat de docenten beter op de behoeften van de kids kunnen inspelen. Maar we zien dat ook die behoefte in elke stad anders is. Al is dat denk ik onze kracht: dat we landelijk opereren maar wel lokaal de behoefte polsen, zowel van de docenten als de kids.
Docenten hebben daarom de vrijheid om zelf hun lessen in te richten. Er is geen stramien van ‘zo moet je het doen’. Daardoor creëren we veel eigenaarschap bij de docenten. Zij dragen het project. En dat is denk ik ook hiphop eigen. Wat ons boeit is dat er uiteindelijk iets vets ontstaat. Wij hoeven daar als NBL geen eigenaar van te zijn. De enige reden dat ik met The Floor is Yours wil pronken is om te faciliteren dat deze lessen in nog meer steden gaan plaatsvinden en breaking populairder wordt. Ik wil dat de danslessen van de docenten ramvol zitten.
Wat zijn jullie leerdoelen voor deze kansarme kinderen en jongeren?
Het gaat ons om de creatieve en persoonlijke ontwikkeling van het individu. En om de ontwikkeling van het groepsgevoel, maar daarbinnen nog steeds een individu mogen zijn! Want je hoeft je niet te conformeren aan de groep om onderdeel van de groep te zijn. Binnen break heeft ieder lid van een crew zijn eigen functie en creatieve bijdrage. Je mag zijn wie je bent. En dat vieren we in plaats van dat we iemand afbranden. Die message is heel erg sterk én heel erg belangrijk, want het zorgt voor meer tolerantie.
Maar die mindset is helaas niet iets wat ik terug zie op veel andere plekken, zoals commerciële dansscholen of het onderwijs. Ik vind het altijd heel apart als ik volwassenen tegenkom die niet alleen onzeker zijn maar dat ook uiten. Dan denk ik: dat is nergens voor nodig! Kijk, iedereen is ergens onzeker over, maar dat wil niet zeggen dat je dat op de voorgrond moet zetten. Ik denk dat dat de verdienste is van op een podium leren staan terwijl iedereen naar je kijkt. Dat is super kwetsbaar, maar je doet het toch. Het gaat ons dus ook om een stukje zelfvertrouwen. En als je naar battles gaat dan zie je: iedereen danst anders en toch dansen we samen. Dát willen we ze meegeven.
Hoe brengen de docenten dat over?
Onze docenten zijn vrij in hoe ze dat overbrengen. Want het gros geeft les vanuit eigen ervaring. Bij autodidactische dansdocenten start het vaak bij oprechte compassie en oprechte wil om dat over te dragen. Die liefde voor dans, wat dans voor je betekent, jezelf mogen zijn en anderen respecteren. Want dans heeft voor sommigen in onze scene hun leven gered, of hen op een pad gebracht dat ze nooit voor mogelijk hielden. Dat is iets wat je wilt delen. En dat zit zo erg in onze cultuur gebakken, om het door te geven aan de volgende generatie.
Wonderbaarlijk genoeg gaat dat over het algemeen goed, het doorgeven van die passie en normen en waarden. Ook zonder didactische scholing. Toch willen we dat voor de toekomst bestendigen. Daarom vragen we ons vaak af: Is there a method to the madness? We weten heel goed waar het over gaat en wat we door willen geven, maar hoe doe je dat het beste? Dat onderzoeken we nog.
Wanneer ben je zelf met breaking in aanraking gekomen?
Dat was op 27 april 2007. Ik was toen 14 jaar oud en zat in HAVO 3 op het Strabrecht College in Geldrop. Ik ben toen met mijn oudere broer en een vriend van hem meegegaan naar hun breakdance les. Ik dacht eigenlijk dat het niks voor mij was, want dat op mijn hoofd en handen staan ging mij niet zo lekker af. Maar eenmaal in die dansles deed ik toch maar gewoon mee. Toen ik mijn eerste ‘6step’ rond maakte wist ik meteen: dit is de liefde van mijn leven! Ik haalde er zoveel vreugde uit dat iets mij lukte, want dat had ik niet verwacht.
Ik was namelijk een super onzeker en veel gepest menneke op school. Totdat ik ging dansen en leerde: ik mag er wél zijn. Ik voelde me daar welkom. Breaking heeft mij veel zelfvertrouwen gebracht, want de stijl is heel breed en ik kon daar mijn eigen weg in vinden. Daarom wilde ik later als docent die zelfverzekerdheid ook aan mijn leerlingen meegeven, en ik zag dat ze dat ook zochten. Dus ik had een grote sociaal-maatschappelijke drijfveer om die kids te helpen naar een next level in hun leven.
Hoe heb jij leren lesgeven?
Zoals een waar hiphop-mens heb ik geen opleiding gehad, althans geen officiële. Met gezond boerenverstand en monkey see monkey do heb ik geleerd om les te geven. Daarmee ben ik begonnen om geld bij elkaar te krijgen om onze eigen trainingsplek te betalen. Later volgde ik een cursus didactiek via Dynamo, een jongerencentrum in Eindhoven. Die cursus voelde voor mij als een formaliteit, want ik leerde er niet veel van. Ik was toen al een jaar of vijf les aan het geven door heel Brabant. Dat ben ik tot 2019 blijven doen.
Als autodidact heb ik leren lesgeven door te kijken hoe kids reageren op mijn manieren van uitleggen en door vragen te stellen aan andere dansdocenten in mijn omgeving. Al doende heb ik geleerd dat het heel erg persoonsgebonden is hoe je met iemand om moet gaan. Als een leerling een bepaalde uitleg niet begrijpt, dan weet ik dat ik een andere invalshoek moet proberen. Dus als een uitleg van mij geen effect had, vroeg ik aan andere dansers of dansdocenten hoe zij die pas uitlegden zodat ik de les erna hun aanpak kon proberen. Anderen iets aanleren is maatwerk.
Ik leerde mijn leerlingen ook te luisteren naar hun lichaam en te ontdekken wat voor hen werkte. Je weet waar je naartoe wilt, hoe ga je daar komen? Probeer maar! Zo zijn er verschillende routes om bij een ‘baby freeze’ uit te komen. En die skill, om verschillende perspectieven te kunnen implementeren, gebruik ik vandaag de dag nog steeds in mijn werk.
Wat is een inspirerend moment dat je hebt meegemaakt toen je zelf nog danslessen gaf?
Op een gegeven moment had ik een jongen in mijn les van een jaar of veertien. Nou, dan ben je als jongen flink aan het groeien. Ik gaf hem op vrijdagmiddag les, dus niet laat in de avond, en hij kwam al een paar weken naar mij toe met: “Jaïr, ik heb me ertoe gezet om te komen vandaag, maar ik ben echt moe.” Bij mij gingen toen alarmbellen af, want op die leeftijd hoor je niet super uitgeput te zijn. Dus ik vroeg hem: “Wat eet je op een dag?”
Dat lijkt misschien niks met dansen te maken te hebben, maar als je goed wilt presteren en je kunnen concentreren moet je voeding on point zijn en je moet 's nachts goed slapen. Dus ik vroeg hem allerlei vragen over hoe zijn dagelijks leven eruitzag, en zo kwamen we tot de conclusie dat hij niet genoeg at. En toen kwamen er hele andere problemen naar boven, want het was moeilijk thuis. Ik zag ook dat hij in paniek raakte bij het idee dat hij zijn ouders om 3 of 4 extra boterhammen per dag moest vragen.
Deze jongen kwam overigens helemaal niet uit een gezin dat ik als problematisch zou beschouwen, maar hij voelde zich blijkbaar toch heel erg betrokken bij de economische stand van zaken thuis. Toen heb ik erop aangedrongen dat hij zijn ouders toch om meer eten zou vragen en heb ik uitgelegd dat boterhammen helemaal niet zo duur zijn. Dus hij is toen over die drempel gestapt en twee weken later stond hij weer vol energie in de dansles. Dan weet je dat je iemand echt hebt kunnen helpen!
Je werkt nu vooral als zakelijk leider. Waarom?
Ik vind het leuk mensen te helpen voor elkaar te krijgen wat ze voor ogen hebben. Want ondernemen gaat over waardecreatie. En die waarde kan zich vertalen naar euro’s, maar in de basis gaat het niet over geld. Het gaat over: heb jij iets toe te voegen aan deze maatschappij? Dat is natuurlijk super breed, maar dat is wel waar het in essentie over gaat. Ik heb me laten inspireren door de Golden Circle van Simon Sinek, die heel erg inzoomt op de waarom. Wat is jouw intrinsieke motivatie om hiermee bezig te zijn? Want dat is de reden dat je ‘s ochtends opstaat.
Waar droom jij nog van?
Als dansdocent heb ik geen dromen meer. Wel voor andere dansdocenten. Ik wil hiphop docenten voorzien van een duurzame praktijk. Daarmee bedoel ik onder andere voldoende geld verdienen om van rond te komen door eerlijk betaald te krijgen. Zodat ze niet hoeven te hustlen en grinden. Dat is ergens de charme van de scene, maar het zorgt ook voor veel braindrain: dansers die in andere sectoren gaan werken omdat daar meer te verdienen valt.
Drempels voor een duurzame praktijk zijn eigenaarschap en ego. Mensen in de scene zijn zo trots op wat ze op eigen houtje hebben bereikt. Zij hebben geen zin om dat voor ‘een baas’ te doen. Ik denk niet dat dat tegenstrijdig hoeft te zijn, zolang je maar op een respectvolle manier met elkaar omgaat. Maar ik zie ook dat dansers hun eigenaarschap van hun kunstvorm vaak wordt afgepakt zodra ze voor een grote organisatie gaan werken. Dus ik snap de bezwaren. Daarom weet ik ook nog niet helemaal hoe ik dit vorm wil gaan geven, het ontlasten en ondersteunen van docenten in de break scene. Ik denk dat het een vorm zal zijn die we nog niet kennen in Nederland.
Welke tip wil je meegeven aan andere dansdocenten?
Probeer niet opnieuw het wiel uit te vinden, maar leer van de mensen die er al zijn. Ook als je een eigen richting op wilt, hebben andere mensen wijsheid voor je. Durf te vragen!
Bio Jaïr Franken
Jaïr Franken is medeoprichter en algemeen directeur van de Nederlandse Breaking League, die als missie heeft de breaking scene in Nederland verder te professionaliseren. Daarnaast is hij zakelijk directeur van stichting Sample Culture, die jaarlijks de festivals Open Your Mind en de Urban Dansdagen organiseert in Eindhoven. Jaïr heeft Communicatie International Event Music and Entertainment Studies gestudeerd en rondde in 2023 het traject Leiderschap in Cultuur Brabant af. Van 2009 tot 2019 gaf hij lessen breaking door heel Brabant. Nu ligt zijn focus op het bouwen van organisaties die bijdragen aan de emancipatie van hiphopcultuur in Nederland. Verder is hij actief als DJ, producer en eigenaar van JSF Studios (livestreaming en podcast studio).
IN DE SPOTLIGHT
Dansdocent ben je omdat het je passie is, maar wat meer respect en erkenning zou ook fijn zijn. Toch? Daarom interviewen wij regelmatig leden van Dansdocent.nu om hen in de schijnwerpers te zetten en de aandacht te geven die zij verdienen. We vragen hen waarom ze dansdocent zijn geworden, hoe ze het ervaren en wat ze nog zouden willen meemaken. Ook interviewen we regelmatig vooraanstaande en populaire dansdocenten. Laat je inspireren door deze mooie mensen!
Jacqueline de Kuijper
Jacqueline de Kuijper is de oprichter en hoofdredacteur van Dansdocent.nu. Ze studeerde in 2013 af met een master in Dance aan Mills College in Californië. Daarvoor studeerde ze dans- en theaterwetenschap, kunstgeschiedenis, filosofie en psychologie aan University College Utrecht. Na haar afstuderen schreef ze voor Dans Magazine en werkte ze als pilatesdocent in Utrecht. Haar scherpe pen en onderzoekende geest zet ze sinds 2019 in om dansdocenten te informeren en inspireren met Dansdocent.nu. En in 2022 is daar Dansers.nu bijgekomen: een nieuwe online magazine voor dansers en makers in Nederland.