In de spotlight: dansdocent voor mensen met dementie Linda de Rijk

INTERVIEW | Linda de Rijk (46 jaar) geeft dans- en beweegsessies aan mensen met dementie. Ze begon haar werkzame leven in de zorg, maar sinds vijf jaar volgt ze haar hart door met deze doelgroep te dansen. Voor deze carrièreswitch heeft ze allerlei bijscholingen gevolgd, waaronder bij Agape Belgium, Switch2Move, de Opleiding Danscoaching en Plexus Yoga Pilates Dans. In dit interview vertelt zij over haar passie voor de doelgroep mensen met dementie en wat er voor nodig is om met hen te dansen.

Wat betekent dans voor jou?

Ik dans sinds ik een jaar of tien ben en ik heb gedanst in mooie tijden en in slechte tijden. Dans was er altijd voor mij. Want dans oordeelt niet, dans stelt geen vragen. Je zet muziek aan en je komt in beweging, en dat lukte mij ook in hele ingewikkelde periodes in mijn leven. Lang dacht ik dat ik met een psycholoog in gesprek moest, totdat danstherapie op mijn pad kwam. Dit was voor mij de sleutel tot het aangaan van traumatische gebeurtenissen in mijn leven, die ik zo goed verstopt had in mijn lichaam. Ik had een eetstoornis ontwikkeld om met die trauma’s om te gaan. Een copingmechanisme dat verre van gezond was.

Waarom wist ik niet eerder dat danstherapie ook bestond? Dat ik eerst kon bewegen en dat ik niet alles precies in woorden hoefde uit te leggen en te vertellen? Dat noem ik het ‘woordeloos delen’ en dat vind ik echt het allermooiste dat er is. Het lijf laten vertellen en laten aangeven wat het nodig heeft. Het lijf de grenzen laten aangeven, zonder daar dus allemaal woorden en verklaringen aan te willen geven. Het lijf weet het wel, want het zit allemaal opgeslagen in het lichaam. En het allermooiste is dat je dan ook weer in verbinding komt met jezelf.

Waarom ben je danslessen gaan geven?

Zelf leefde ik heel lang in mijn hoofd. Linda was mijn hoofd. Mijn lijf bungelde daar maar een beetje aan vast. Ik had geen idee hoe het daar eigenlijk mee ging. Dus toen ik in 2017 met lichaamsgerichte- en danstherapie in aanraking kwam, was dat echt zo’n aha-moment! Ik wist meteen: dit wil ik zelf ook gaan doen. En dat met deze doelgroep, mensen met dementie, voor wie het moeilijk is om te spreken en in woorden uit te leggen hoe het gaat. Ik hoef alleen maar te kijken hoe mensen reageren op muziek. Oog hebben voor: welk lichaamsdeel beweegt wel, welke niet? Wanneer is iemand geraakt? En dat ik met mijn kennis en ervaring weet dat ik precies daarop kan inspelen.

Sinds wanneer geef je les aan mensen met dementie?

Hier ben ik net voor de coronacrisis mee begonnen. Toen kwam ik in contact met Ingeborg van der Meer, een danstherapeut uit Den Haag. Zij zocht iemand om haar te ondersteunen in haar werk. Dit trok mijn interesse. Zij heeft mij de eerste dingen geleerd over dansen met mensen met dementie. Vervolgens ben ik een training gaan doen bij Andrew Greenwood, genaamd Switch2Move. Hij heeft een methode ontwikkeld voor dansen voor mensen met dementie, Parkinson en Multiple Sclerose. Toen ik die training had gedaan en Ingeborg ging ondersteunen, zag ik wat dansen doet met deze doelgroep. Keer op keer komt de mens achter de ziekte tevoorschijn in de dans die we samen doen. De mensen geven mij ook terug dat ze het dansen fijn vinden. Dus zo is het begonnen. Ik merkte dat ik er veel van mijzelf in kwijt kon. De laatste paar jaar ben ik het als een soort ontbrekend puzzelstuk gaan zien die de puzzel compleet maakt.

View this post on Instagram

A post shared by Que Linda | verbinden door dans (@quelinda_verbindendoordans)

Wat doet het dansen dan met deze mensen?

Het stukje in de hersenen dat gaat over muziek wordt het minst aangetast door dementie. Dus muziek en dans zijn een korte weg om bij jou als persoon te komen. Vooral bij mensen met dementie. De persoon die zij zijn zit daarboven nog opgeslagen. Deze doelgroep is ook niet gewend om naar een coach of psycholoog te gaan als het niet lekker gaat. Jij en ik doen dat, maar wij komen uit een andere generatie. Deze ouderen hebben nog best veel trauma’s en ervaringen waar ze in hun leven nog nooit ruimte voor gemaakt hebben.

Mensen vertellen mij tijdens zo’n dansles ook wel echt heftige dingen. Dan vertelt iemand dat ze ooit een kindje heeft verloren en dan wordt ze daar enorm verdrietig van. Op zo’n moment maak ik daar ook ruimte voor. Het gaat dan veel verder dan een beetje bewegen. Dans is er dus een heel mooi middel voor, om nu eens wel ruimte te maken voor al die emoties. Er zijn mensen die dan weer meer gaan praten. Mensen die letterlijk meer in beweging komen, zoals weer gaan lopen. Er zijn mensen die rustiger worden. Of mensen die door het dansen de verhuizing naar een verpleeghuis beter kunnen verwerken, een plek kunnen geven.

Dat er iemand is die door middel van dans erkent dat dit moeilijk is, juist in de laatste fase van iemands leven… Om dan aan die emotie beweging te kunnen geven is essentieel om uiteindelijk in vrede deze wereld te verlaten. Maar ik vind dat ook deze mensen nu nog bij het leven betrokken moeten worden. Juist door te bewegen. En ik blijf op zoek naar de mens achter de ziekte: wie was je, wat heb je gedaan, hoe beweeg je, wat wil je me nog vertellen, wat wil je nog delen, wat wil je dat de wereld weet? En die verhalen zijn het allermooiste. Soms zijn dat alleen bewegingen en soms wel uitgesproken verhalen.

Wat voor lessen bied je aan?

Ik bied de ‘Disco van verbinding’ aan, stoelyoga en mantelzorgtraining. Maar ik vertrek eigenlijk bij alles vanuit dans. Bij de disco is het de bedoeling dat de familieleden en mantelzorgers bij het dansen betrokken worden. Ook de mantelzorgtraining gaat echt gepaard met dans en bewegen. Ik zie dat de mantelzorgers enorm overbelast zijn. De partner of kinderen moeten vaak jaren voor iemand zorgen. Dat is niet niks. Zo’n mantelzorgtraining heeft daarom deels een danstherapeutische insteek en dit verweef ik er ongemerkt in. Ook bij de andere danslessen. De mensen in zo’n sessie hebben niet helemaal door dat er veel therapeutisch gebeurt. Dat geldt ook in de lessen voor dementerenden.

Wat zijn de leerdoelen/thema’s in jouw danslessen?

Ik stem in het moment af op de mensen en wat zij nodig hebben. Het zijn namelijk vaak gemixte groepen waarmee ik werk. Er zijn mensen met somatische klachten, mensen die al verder zijn in het dementeren of nog in het beginstadium. Wat hebben ze nodig en waar zijn ze aan toe vandaag? Ik kan van tevoren wel iets bedenken, maar wanneer er onrustige mensen komen meedoen, moet de focus nog meer gaan liggen op het reguleren van het zenuwstelsel. Of ik moet nog meer de ontspanning in gaan. Op zo’n moment moet ik het plan dan echt omgooien.

Er zijn klanten waar ik elke week kom. Dan is het vaste prik in de agenda, dus dan komen er ook weleens familieleden meedoen. Er zijn ook locaties waar ik maar één keer in de maand kom. Wat ik jammer vind, want wat je één keer in de maand doet is minder een gewoonte dan iets wat je elke week doet. Dan is het meestal een les in de huiskamer of een activiteitenruimte met dan telkens ongeveer vijftien bewoners. En dan is het afstemmen: even een praatje maken, wellicht de handen aanraken. Even horen van het zorgpersoneel hoe het met ze gaat, want wie weet was het een onrustige ochtend. En dan aan het werk!

Hoe ziet een danssessie van jou eruit?

Het begin is wat actiever, even alle spieren langsgaan. Bij stoelyoga doe ik dat ook heel bewust: even de spieren opwarmen. Maar als ik merk dat de bewoners onrustig zijn, begin ik juist rustig en bouw ik het vanuit daar op. We staan soms ook gewoon lekker te rock-’n-rollen en te twisten, met dan weer even een moment van op adem komen.

Niet iedereen kan staan. Er zijn ook mensen die in hun stoel blijven zitten. Toch vind ik dat je deze mensen mag blijven uitdagen en blijven prikkelen. Soms kom ik op een plek en dan zegt iemand: “Ik weet niet of de mensen kunnen meedoen, want iedereen zit in een rolstoel.” En dan zeg ik: “Nou, dan kunnen we nog heel veel!” De mensen kunnen zingen, met de armen bewegen, misschien wel met de tenen wiebelen. Dus ik ga altijd op zoek naar de bewegingen die de mensen nog wel kunnen maken. Soms zijn dat hele kleine bewegingen, alleen met de vingers. En anderen willen graag even helemaal losschudden. Het is allebei dans.

View this post on Instagram

A post shared by Que Linda | verbinden door dans (@quelinda_verbindendoordans)

Waar droom jij nog van?

Een meneer zei tegen mij: “Als jij elke dag zou langskomen, zou ik minder medicijnen nodig hebben. Zo ook de mensen om mij heen.” Dat zou toch een geweldige oplossing zijn? Dansen en bewegen kost minder geld dan al die medicatie. Mijn grote droom is daarom dans in elk verpleeghuis in Nederland, dans als medicijn. Daarom zou ik graag anderen bijscholen in het werken met mensen met dementie. En met dit interview wil ik anderen inspireren oog te hebben voor deze doelgroep, aangezien het aantal mensen met dementie de komende jaren alleen maar zal toenemen. En dit zijn niet alleen de ‘ouderen’, je kan ook relatief jong dementie krijgen.

Nu is dansen binnen de gezondheidszorg iets wat je nog zelf betaalt. Voor veel mensen is het dus niet toegankelijk. Er is nu één zorgverzekeraar in Nederland die dansen voor mensen met Parkinson vergoedt. Dat is ontzettend mooi. Maar er wordt te snel gedacht aan het voorschrijven van medicatie. Er mag in de denkwijze een verandering gaan plaatsvinden: dat dans en bewegen als oplossing voor vele problemen erkend gaan worden. Ook meer studies hiernaar. Er is al aandacht voor, maar dit mag nog meer!

Hoe zou zo’n bijscholing eruit zien?

Deze wens van mij om anderen bij te scholen staat nog in de kinderschoenen. Maar wat ik merk is dat deze doelgroep vereist dat je niet zomaar een standaard trucje kan uitvoeren en op iedereen kan toepassen. Het verfijnde daarvoor is nodig, een bepaald soort persoonlijkheid. Ik denk dat je voor het werken met deze doelgroep ten eerste al wat levenservaring met je moet meedragen. Voor een bijscholing is het ook belangrijk hen in actie te zien in de praktijk: kan iemand dat, heeft iemand dit al in zich?

Mensen met dementie kunnen ook tijdens de dansles opeens boos worden en gaan schreeuwen en schelden. Ik heb echt moeten leren dat dit dan niet over mij gaat. Je moet dan als docent beseffen: het gaat niet over jou, of over je kunnen. En je moet echt leren om je planning in het moment los te laten en te vertrouwen op de kennis en levenservaring die je hebt.

Welke kennis is nog meer nodig?

Muziek is belangrijk om veel over te leren: welke muziek werkt wel en niet? Bij mensen met Parkinson is er een bepaalde beat waarbij de mensen echt meer in beweging komen. Mensen suggereren mij ook weleens kindermuziek, omdat daar dan een dansje bij hoort. Ik ben daar best allergisch voor. Ik ga echt geen kindermuziek draaien. Deze mensen zijn nog steeds volwassen, ze zijn geen kinderen. Ik neem hen serieus, met of zonder dementie.

Er is ook een theoretisch stuk, namelijk de ziektebeelden. Maar het echte doen, de praktijk in gaan en meekijken bij anderen, daar leer je het meeste van. Ook wanneer je eenmaal voor zo’n groep mensen met dementie staat, is het belangrijk dat jij als docent bij jezelf nagaat: hoe voel ik mij hierbij? Vind ik dit fijn? Wat doet het met mij? Ik ga zelf altijd op zoek naar het mooie in de mens. Ik zie ook wel dat een persoon wat minder fris is, of kwijlt, maar ik kan ook zien dat deze persoon hele mooie ogen heeft. Of dat er een mooie glimlach ontstaat. Mensen mogen ook dichtbij komen en mij aanraken. Een knuffel geven of een hand vasthouden vinden ze soms fijn. Ik vraag hier wel altijd eerst toestemming voor, of ze het oké vinden om aangeraakt te worden.

Wat wil jij andere dansdocenten meegeven?

Voor de mensen die met deze doelgroep willen werken: zoek de mens achter de ziekte. Los van een uitdaging als een rolstoel of ziektebeeld. Blijf op zoek gaan naar wat wél kan en blijf luisteren naar de mensen, want ze kunnen vaak nog heel goed aangeven wat ze wel en niet willen. Dans is niet alleen voor mensen die gezond zijn. En blijf oog houden voor wat dans voor een effect kan hebben op iemands leven. We weten vaak niet wat iemand thuis, of überhaupt buiten de dansles meemaakt. Blijf nieuwsgierig naar: wat doet mijn dansles met iemand?

Bio Linda de Rijk

Linda de Rijk werkt sinds vijf jaar als danscoach en danstherapeut, met name met mensen met dementie. Hiervoor volgde ze verschillende bijscholingen. Zoals de opleiding Lichaamsgerichte Psychotherapie van Agape Belgium en de Opleiding Danscoaching in Utrecht. Verder volgde ze docententrainingen bij Plexus Yoga Pilates Dans in Breda, bij Andrew Greenwood van Switch2Move en bij Queno Sportopleidingen in Westerbork. Voor deze carrièreswitch werkte ze jarenlang als verpleegkundige en personeelsadministrateur.

IN DE SPOTLIGHT

Dansdocent ben je omdat het je passie is, maar wat meer respect en erkenning zou ook fijn zijn. Toch? Daarom interviewen wij regelmatig leden van Dansdocent.nu om hen in de schijnwerpers te zetten en de aandacht te geven die zij verdienen. We vragen hen waarom ze dansdocent zijn geworden, hoe ze het ervaren en wat ze nog zouden willen meemaken. Ook interviewen we regelmatig vooraanstaande en populaire dansdocenten. Laat je inspireren door deze mooie mensen!

Laat je ook inspireren door...