Help jongeren/volwassenen hun heupen te ontspannen door middel van contactimprovisatie
Ilja Geelen en studio-eigenaar Dalia el Abd in Danssabeel studio in Caïro.
MUZIEK & LESMATERIAAL | Tijdens het geven van lessen in contactimprovisatie in Caïro merkte Ilja dat de meeste van haar leerlingen hun bekken op slot zetten. Zowel beginners als ervaren dansers verloren daardoor hun balans of bewogen houterig. Daarom maakte ze speciaal voor hen een les gericht op het loslaten van het bekkengebied, voor meer balans en flow. Dit lesplan zit vol technisch onderbouwde improvisatie-oefeningen die ook goed kunnen worden toegepast in een les hedendaagse danstechniek!
Contactimprovisatie in Caïro
Een jaar geleden vond ik een home away from home - ik heb er inmiddels verschillende - in Caïro. De dansstudio waar ik belandde heet Danssabeel, een Arabische woordspeling die zoiets betekent als ‘danspad’ of ‘weg van de dans’, maar ook verwijst naar een oasis of waterbron. Onofficieel wordt de studio door eigenaresse Dalia grappend “de vissenkom” genoemd omdat die zoveel mensen met het sterrenbeeld vissen lijkt aan te trekken. In het begin was ik een beetje huiverig dat het me te zweverig zou worden. De ruimte was nogal zen-achtig ingericht, er brandde wierook, en in de keukenkastjes was geen enkel bewerkt product te vinden. Gelukkig ontdekte ik door het volgen van lessen van mijn collegadocenten al snel dat dit niet alleen een plek is om tot rust te komen, maar ook om ontzettend veel plezier te hebben. En om al je emoties de vrije loop te laten! Of dat nou is door meditatie, de lucht in elkaar meppen of als een dier in het rond springen. En geitenwollensokken Dalia bleek enkele verhitte politieke discussies later ook een ontzettend felle, energieke en licht dominante kant te hebben.
Ik woonde een paar nachten in deze vissenkom, in een kamertje grenzend aan de dansstudio. ‘s Ochtends werd ik wakker van de muziek en het stemgeluid van de balletlessen van Salvatore, een altijd glimlachende charismatische Italiaanse balletdanser die de beste knuffels ooit geeft en het hoofd van alle mannen én vrouwen in de Egyptische dans- en theaterwereld op hol brengt. En die de allerbeste technieklessen geeft, juist omdat hij zelf altijd de ‘slechtste’ leerling was. Dát herkende ik meteen. Een samenloop van toeval en intuïtie bracht dat ik al snel een lessenreeks contactimprovisatie opzette in Danssabeel. Ik denk omdat ik voelde: hier mag ik experimenteren. Maar ook: hier word ik echt gezien en mag ik vanuit mijn kwetsbaarheid lesgeven. Dus werd ik net als Salvatore een hele goede docent in een bewegingsvorm waar ik tot niet al te lang geleden zelf helemaal niet zo sterk in was.
Ik was zelf namelijk helemaal niet goed in contactimprovisatie en partnering toen ik daar voor het eerst mee in aanraking kwam. Ik vond het moeilijk me over te geven aan het contact met de ander. Maar toen ik in 2023 een duet moest maken voor een circuscollectief in Marokko leerde ik gaandeweg enorm veel over contactimprovisatie - juist door het uit te leggen aan een ander! Zo leerde ik om gelijktijdig te werken aan mijn eigen grounding én het contact met de ander, en ontwikkelde ik een lesopbouw om leerlingen geleidelijk mee te voeren van ‘op eigen voeten’ naar ‘samen in contact’.
Blokkade in het bekken
In deze context ontwikkelde ik onderstaand lesplan, dat voor alle niveaus geschikt is (afhankelijk van het tempo waarop je het aanbiedt en hoever je in technische details treedt). Ik gaf deze les aan een gemengde groep, met zowel ervaren dansers als absolute beginners. Interessant genoeg liepen zij bijna allemaal tegen hetzelfde aan in contactimprovisatie: hun bekken zat ‘op slot’. Daardoor verloren ze makkelijk hun balans wanneer iemand hen een bewegingsimpuls gaf, van een klein duwtje tegen de schouder tot het geven van lichaamsgewicht. Of ze stonden wel stevig, maar vanuit spierkracht in hun bovenbenen in plaats van vanuit écht grounded zijn, waardoor ze snel moe werden en spierpijn kregen.
Zo was er een wat zwaardere man van eind twintig die na de eerste les bijna niet meer kon lopen van de spierpijn. Hij interpreteerde dit als ‘Ik ben niet fit genoeg’, maar ik zag iets anders: deze onzekere man was zo bang om te zwaar te zijn voor zijn partner dat die zijn lichaamsgewicht koste wat kost zelf wilde blijven dragen. Daardoor zette hij zichzelf vast in plaats van de vloer en het lichaam van zijn partner te gebruiken om zijn gewicht te verdelen. Die spanning concentreerde zich in zijn heupen, met als gevolg verkrampte bovenbeenspieren. Maar ik zag ook een vederlichte professionele ballerina van net 21, bij wie het net zo goed ontbrak aan grounding en doorstroom van de bewegingen. Zij was zo gewend om vanuit haar centrum haar loodlijn in controle te houden, dat het ook voor haar moeilijk was om echt gewicht te geven en om in het momentum van de impulsen van haar partner mee te gaan, in plaats van alles zelf ‘vast te houden’ - iets wat ik maar al te goed herkende uit mijn eigen balletjaren!
Deze les gaat daarom over het deblokkeren van het bekkengebied (en andere gewrichten). Dit noem ik release en dit hangt voor mij nauw samen met twee andere elementen in contactimprovisatie: grounding (zie vorig lesplan), fluïditeit en gevoeligheid van de huid (volgend lesplan).
release: je gewrichten van het slot hebben, waardoor je spieren kunnen ontspannen. Wanneer je een impuls ontvangt, niet verstijven of hier tegenin gaan maar het momentum toelaten, met de zwaartekracht mee bewegen en je daarna herpakken. Ik leg bewust de focus vaak op het gewricht in plaats van de spierspanning, omdat de taak “ontspan” vaak leidt tot overbewustzijn en juist méér spanning. Release benader ik dus vaak vanuit de gewrichten, hier met name de heupgewrichten.
grounding (aarden): je energie en concentratie omlaag richten, bewustzijn van je gewichtsverdeling over je voeten (of andere lichaamsdelen bij floorwork), je knieën altijd ‘van het slot’ hebben. Het gewicht van een ander kunnen dragen omdat je je afduwt van de vloer. Wanneer het bekken ‘op slot’ is (veel spanning vasthoudt) kun je je plié niet goed gebruiken en dus de vloer niet goed gebruiken.
fluïditeit: verbinding van het hele lichaam door een ontspannen gebruik van de ruggengraat. Hierdoor ontstaat articulatie en kan een impuls als een golfbeweging worden doorgegeven van het ene lichaamsdeel naar het andere. Zo word je een soort energie-geleider, je ontvangt de energie van een ander, laat die door je lichaam reizen en geeft hem weer terug. Wanneer ergens, bijvoorbeeld in het bekken, een blokkade zit breekt dit de fluïditeit.
gevoeligheid van de huid: je bewustzijn van de informatie die je via je huid ontvangt. Bij contactimprovisatie gaat het om elkaar aanvoelen en de huid is daarin een belangrijk zintuig, dat je veel actiever inzet dan bij andere dansvormen. Dit komt in dit lesplan minder nadrukkelijk aan bod, maar wel in het volgende.
Benieuwd naar het lesplan? Log in om verder te lezen!
MUZIEK & LESMATERIAAL - JONGEREN
Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les neemt veel tijd in beslag. Bovendien veranderen jongeren continu van mening over wat hip is en wat niet. Naar welke muziek luisteren zij? Welke moves zijn cool? Wat speelt er in hun leven? Maar vooral: hoe speel je daar op in? Onze redacteuren Muziek & Lesmateriaal werken veel met jongeren en schrijven artikelen met oefeningen en muzieksuggesties voor danslessen, vergezeld van didactische tips. Laat je inspireren!
Ilja Geelen
Ilja Geelen is hoofdredacteur van Dansdocent.nu. Ze heeft een bachelor Docent Dans van ArtEZ in Arnhem, en een master Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies van de Radboud Universiteit in Nijmegen. Sindsdien combineert ze verschillende rollen als maker, docent, performer, schrijver en organisator. Ze begon haar carrière in Marokko, waar ze twee jaar woonde. Nu choreografeert ze regelmatig in Egypte en woont ze ‘in een koffer’.
Ilja begon bij Dansdocent.nu in 2022 als redacteur Young Dance Professional en schreef toen over haar ervaringen als dansdocent in Marokko. Al snel kwamen daar klussen als eindredacteur en nieuwsredacteur bij. En sinds november 2024 dient Ilja Dansdocent.nu als tweede hoofdredacteur. In deze rol is zij verantwoordelijk voor het aansturen van de andere redacteuren.