De aarde: dansen op het land, door de zee en in de lucht

MUZIEK & LESMATERIAAL | Ditmaal schrijft Rimke Saan een lesplan over ‘de aarde’. Ze begon deze keer zonder inspiratie met haar zoektocht naar een nieuw lesthema. Maar ze eindigde met een dansles waar haar leerlingen veel plezier aan beleefden! De planeet aarde is namelijk een thema waar leerlingen uit groep 3 tot en met 5 veel interesse voor hebben, en waar je alle kanten mee op kan. In dit lesplan neemt Rimke je mee naar ons heelal met zwevende planeten, en van kolkende zeeën naar lava-spuwende vulkanen.

Gezocht: Inspiratie

Normaal gesproken begin ik mijn artikel met een mooi verhaal hoe ik op het nieuwe thema voor mijn danslessen ben gekomen. En dat zou ik nu ook graag doen. Maar eerlijk gezegd zit er dit keer geen goed verhaal achter dit lesplan. Ik was namelijk wel op zoek naar een nieuw thema voor mijn kinderdanslessen, maar kwam daar niet helemaal uit. Nu, na een paar jaar lesgeven, heb ik de thema’s waar ik snel mee aan de gang kan al uitgedacht, geprobeerd, herhaald en uitgespeeld. Vele heb ik ook al op Dansdocent.nu gedeeld: klik hier voor mijn lesplannen.

Tot een collega van mij met het thema ‘aarde’ kwam. Et voila! Dat was precies waar ik naar zocht. Het is een thema dat ik nog nooit heb gebruikt, maar waarvan ik wel verwacht dat het veel leerlingen aanspreekt. Plus: je kan er alle kanten mee op. En dat vind ik een leuke uitdaging. Na het uitdenken van het lesplan heb ik de dansles uitgeprobeerd en ik ben er super tevreden over, omdat mijn leerlingen heel enthousiast op deze les reageerden. Daarom deel ik dit lesplan in dit artikel graag met jullie.

De planeet aarde

Ik vind ‘de planeet aarde’ een heel tof thema voor een dansles omdat ALLES mogelijk is. Onze aarde, onze wereld - dat is alles om ons heen! Alles wat we zien en doen. Je kan er alle kanten mee op. Dat is overigens ook meteen de grootste valkuil, want waar moet je beginnen?

Ik heb daarom besloten me vooral te richten op de verschillende gebieden die je zou zien als je in Google Earth uitzoomt en de aardbol bekijkt. Namelijk: steden, bossen, woestijn en oceanen. Sommige kinderen hebben hier al meer over geleerd dan anderen, maar mijn leerlingen herkenden in elk geval allemaal direct de plaatjes.

Daarnaast is de aarde een onderwerp waar leerlingen, voornamelijk vanaf groep 4, heel erg geïnteresseerd in zijn. Voor hen is de aarde iets magisch. Hoe kan het dat wij op een ronde bol staan, terwijl we daar niets van zien? En waarom vallen we er niet vanaf? De zee, het bos, de stad. Ze kennen het allemaal, maar kunnen zich bijna niets voorstellen van de grootsheid ervan.

Tijdens het uitproberen van dit lesplan viel het me op hoe enthousiast leerlingen reageerden op dit thema. Sommige kinderen wisten heel veel van de aarde en anderen vonden vooral de plaatjes erg mooi. Ook leerlingen die normaal gesproken wat stiller zijn, of die dans minder leuk vinden, kwamen nu tot leven. Ze staken hun vinger op bij al mijn vragen en waren tijdens het dansen veel meer betrokken bijt de opdracht dan in andere lessen. Ook kwamen ze met eigen ideeën hoe ze de opdracht wilden invullen. Hun interesse in de aarde konden ze nu dus gebruiken tijdens het dansen en daardoor deden ze beter mee tijdens de les. Sommige kinderen wisten heel veel van de aarde en anderen vonden vooral de plaatjes erg mooi.

Het gaf mij in ieder geval de bevestiging dat dit thema de fantasie van de kinderen goed activeert. Yes! Weer een thema dat ik de komende paar jaar terug kan laten komen in mijn programma.

"Juf, we zijn ruimtezoekers!"

Zoals ik al benoemde, heb ik erg genoten van alle reacties van de kinderen. Hoewel dit lesplan vooral geschikt is voor groep 3-5, heb ik stiekem de kleuters deze les ook gegeven. En dat ging hartstikke goed, ook al begrepen ze niet altijd alles. Verder heb ik deze les ook gegeven aan mijn super leuke leerlingen met een taalontwikkelingsstoornis (zie ook mijn didactische tips voor lesgeven aan kinderen met TOS). Zie hier wat voorbeelden van hun reacties:

Kleuters met TOS
Een groepje kleuters zit voor mij op de grond. Ik laat hen de met zorg uitgekozen plaatjes zien van de aarde en al haar mooie natuur. Natuurlijk hoopte ik op een leuke reactie, maar deze mate van enthousiasme had ik niet verwacht. Bij elk plaatje roepen de kinderen in koor: “wooooooooooow”, “ooooooooooh”, “waaaauw JUF! Dit is PRACHTIG!’” en “Ik ben ook in de zee geweest!" Bij een andere kleuterklas liet ik een afbeelding zien van onze aardbol. “Wat is dit?”, vroeg ik aan de kinderen. “DE MAAN!” riepen ze super overtuigd. Toen dacht ik: oké, misschien zijn ze toch nog te jong voor dit thema...

Groep 3 met TOS
Groep 3 was duidelijk meer op de hoogte van onze planeet. Bij hetzelfde plaatje met de wereldbol (met daarop het continent Zuid-Amerika goed zichtbaar) vertelde ik: “Kijk, dit is het land. Hierop wonen wij.” Maar blijkbaar was ik niet erg goed op de hoogte, want meteen kreeg ik de reactie: “Nee juf... dat is Amerika.” Bij een andere klas vroeg ik: “Waar is de aarde?" Binnen een seconde reageren alle kinderen hetzelfde. Ze wijzen omhoog: "Daar!!!" Ze denken dat de aarde boven ons is, omdat de aarde een planeet is en in het heelal zweeft, en de lucht is boven ons. En bij de foto van de vulkaan met lava, was de reactie bij de hele klas tegelijk: “De vloer is lava!!!”

Als laatste riep een leerling uit groep 5 tijdens het dansen als astronauten: “ Juf, we zijn ruimtezoekers!” Eigenlijk een veel leuker woord toch?

Lesplan Aarde

In dit lesplan is mijn hoofddoel om leerlingen hun fantasie om te laten zetten in dans. Ik geef ze voornamelijk afbeeldingen en beschrijvingen en zij proberen dat in beweging te zetten. Daarnaast is het mooi meegenomen dat ze leren over wat de aarde te bieden heeft. Verder behandelen we in de les veel verschillende danskwaliteiten (zweven door de ruimte, duwen door het zand, schudden als een vulkaan, lichaamsdelen gooien/spatten als lava, enzovoorts).

Benodigdheden:

Plaatsmarkeringen (ik gebruik het liefst matjes)
Plaatjes van de planeet, zeeën, woestijnen, vulkanen en steden
Genoeg ballen/ballonnen voor de hoeveelheid leerlingen. Het liefst hebben alle ballen/ballonnen verschillende kleuren en groottes, want ze vertegenwoordigen planeten.

0 | Ruimtereis
Om te beginnen vertel ik de leerlingen dat we gaan dansen over onze planeet: de aarde. Ik laat ze de plaatjes zien van de aarde, de planeten, oceanen, woestijnen, et cetera. Daarna mogen ze op hun rug gaan liggen met hun ogen dicht en helemaal ontspannen. Ik vraag ze om in te denken dat hun lichaam heel zwaar is. Ze zakken met al hun ledematen de grond in. Verder spoor ik ze aan om rustig adem te halen en helemaal stil te liggen.
Na ongeveer een minuut, als iedereen rustig ligt, neem ik de groep mee op een denkbeeldige reis:
We gaan een kijkje nemen in de ruimte. Beeld je maar in dat je in een raket stapt. De raket gaat hoger en hoger en hoger en hoger … Zie je daar die bol? Met blauw en groen en wit? Dat is onze aarde. En kijk eens om je heen. Er zijn hier nog meer planeten. Doe je ogen maar open, dan gaan we beginnen met dansen. We gaan zweven door de ruimte (oefeningen 1a).

1 | Astronauten en planeten
♫ muzieksuggestie: 1 C A g 08.4s - Aleph-1
♫ muzieksuggestie: Lago - Hang in Balance
In deze eerste oefening werken we vooral met de elementen kracht en ruimte. Hoe kun je dansen vanuit ontspanning (als astronauten in de ruimte) en waar plaats je jouw object (de bal van oefening 1B) in de ruimte? Om de oefening goed te laten verlopen, begin ik met 1A en ga ik daarna door naar 1B. De laatste oefening, 1C, zou ik vooral doen met oudere groepen of groepen met meer danservaring als vervolg op oefening A en B.
1A
We gaan als astronauten bewegen door de zaal. Heel rustig en ontspannen, want in de ruimte is er geen zwaartekracht. Ik moedig de leerlingen aan om al hun lichaamsdelen te bewegen, maar met minimale inspanning en in een steady flow. Verder probeer ik ze aan te sturen om afwisselend laag en hoog te bewegen, zonder die ontspanning te verliezen. Misschien kunnen ze zelfs over de grond dansen als astronaut.
1B
Nu gaan we dansen met de planeten. Ik geef elke leerling een bal. Deze mogen ze vasthouden met 1 of 2 handen. Gooien, stuiteren of rollen is niet de bedoeling, want planeten stuiteren natuurlijk ook niet door de ruimte. Ik vraag de leerlingen om te zweven met de ballen door de zaal. Zij besturen met hun lichaam de planeten door het heelal. Extra opdracht: als leerlingen in de buurt van een andere leerling komen, maakt een van de twee een freeze (een stilstaande houding). Die leerling is dan de zon. De andere ‘planeet’ zweeft om de stilstaande planeet heen. Daarna gaan ze weer uit elkaar tot ze iemand anders tegenkomen.
Ik vond deze oefening prachtig om te bekijken. Ik zag de ballen door de lucht zweven en kreeg echt een heelal gevoel. Het is daarom een goed idee om de groep af en toe naar elkaar te laten kijken, bijvoorbeeld door de groep voor deze oefening in tweeën te splitsen. Zo kunnen de leerlingen beseffen wat voor schouwspel zij met elkaar teweegbrengen.
1C
Ik laat de leerlingen nu van de ene kant naar de andere kant van de zaal dansen. Dit doen ze in tweetallen. Samen dansen ze met hun planeten om elkaar heen. Ze geven steeds de planeten aan elkaar over, zonder te praten! Zo maken de leerlingen samen een prachtig schouwspel van twee planeten. Het is leuk om maximaal 3 groepjes tegelijk naar de overkant te laten gaan, zodat de andere leerlingen kunnen kijken.

2 | De zee (stopdans)
♫ muzieksuggestie: Miniyamba - Yeahman, Hajna, Mina Shankha
♫ muzieksuggestie: Telescope - Dan Romer
Het is tijd om in te zoomen op de aarde. Eerst gaan we naar de zee! Ik laat leerlingen de plaatjes van de zee nogmaals zien. Ik bespreek met ze hoe de zee beweegt. Soms wild met grote golven. Soms heel rustig en kabbelend. Soms een draaikolk, en altijd met eb en vloed (heen en weer).
De leerlingen mogen vrij dansen door de zaal als de zee. Golvende armen, golvende buik en golvende benen. Van hoog naar laag en af en toe over de grond. Regelmatig zet ik de muziek uit. Op dat moment maken alle leerlingen een standbeeld van een eiland in de zee. Zij mogen zelf kiezen of dat een klein of groot eiland is (en alles daar tussenin).
Je kan ervoor kiezen een spelletje te maken van deze opdracht. Ik kies er dan voor om het ‘minst’ originele eiland af te laten zijn. Dat vergt wel even wat uitleg. Wanneer is iemands eiland het minst creatief? Ik leg mijn leerlingen uit dat de standbeelden die ik nog bijna nooit eerder heb gezien of de standbeelden die heel erg mijn aandacht trekken door gaan naar de volgende ronde. Een standbeeld dat bijvoorbeeld alleen maar staat en niets doet met de benen en armen, laat ik af gaan. Mijn leerlingen vinden deze methode super leuk! En het daagt ze uit om nieuwe dingen te proberen en mooie standbeelden te maken.
Extra opdracht:
Als dat goed gaat, of als je lesgeeft aan kinderen die wat ouder zijn, dan mogen de leerlingen van mij eilanden maken in groepjes van bijvoorbeeld twee, drie, vier of meer kinderen. Iedereen moet altijd op één plek verbonden zijn aan de ander om een eiland te vormen. Het groepje dat als laatste een juist (dus iedereen verbonden) eiland heeft is af.

3 | De vulkaan
♫ muzieksuggestie: Agues da Amazonia: Xingu River - Philip Glass, Uakti
Dit was absoluut de favoriete oefening van veel van mijn leerlingen. Als de foto van de vulkaan tevoorschijn komt, gaan ze al wiebelen van enthousiasme. Waarom weet ik niet, maar voor veel kinderen hebben vulkanen iets magisch. Ik laat de plaatjes zien van de vulkaan met lava en leg mijn leerlingen uit hoe de vulkaan werkt. We gaan dansen in drie fases.
- Fase 1: We dansen laag bij en over de grond. Heel zwaar als de aarde. We gebruiken een duwende kwaliteit en manoeuvreren onszelf door de aarde.
- Fase 2: Als ik in mijn handen klap, maakt iedereen van zichzelf een klein bolletje. Dat bolletje begint te trillen. Steeds groter en groter. Af en toe schiet er al een handje (lava) uit.
- Fase 3: Als ik ‘GO’ roep, barst de vulkaan en mogen de leerlingen door de zaal dansen. Ze maken grote sprongen en draaien en gooien hun armen en benen alle kanten op.
- Na een tijdje eindigen de leerlingen op de grond en begint alles weer opnieuw.
Deze fases herhaal ik een aantal keer. Eerst heel langzaam en uitgebreid en daarna volgen de fases elkaar steeds sneller op. Het is leuk om de mooiste ‘vulkaan’ eruit te halen en deze leerling te laten dansen voor de klas. Daarna bespreek ik met de leerlingen wat er zo goed was aan deze vulkaan. Wat viel ze op? Zo doet de rest van de klas inspiratie op. Daarna laat ik de klas deze oefening nog een keer doen. Je ziet dan meteen verschil in de bewegingen! De kinderen kunnen vaak beter het verschil laten zien in danskwaliteiten en nemen bewegingen over van leerlingen die zij inspirerend vonden.
Extra opdracht:
Ik laat de leerlingen een voor een naar de overkant dansen. Zij mogen zelf de drie fases van de vulkaan indelen. Zij bepalen dus wanneer ze van aarde veranderen in de vulkaan en wanneer ze uitbarsten. Ze kunnen bijvoorbeeld ook de drie fases wel drie keer doen in één oversteek.

4 | De woestijn
♫ muzieksuggestie: Marseilles Noir - The Spy From Cairo
We dansen verder over het land, ditmaal in de woestijn. De woestijn is een enorme zandvlakte. Ik vraag aan de leerlingen hoe het is om door het zand te lopen. Gaat dat makkelijk?
Ik leg de leerlingen vervolgens uit dat bewegingen door zand altijd afdrukken achterlaten. Voetstappen of handafdrukken. Maar je kan ook met je hele lichaam afdrukken maken.
Samen gaan we tekenen in de woestijn. Ik neem de leerlingen mee met de volgende opdrachten.
- Loop door het zware zand, til je voeten goed op!
- Maak mooie voetafdrukken. Zet je voet neer, goed aandrukken en dan kan je verder.
- Kunnen we ook een lijn maken met onze voeten? We schuiven ze over de grond en tillen ze niet op. Welke vormen kunnen we maken?
- Nu gaan we ook afdrukken maken van onze handen. We zetten ze neer en tillen ze weer op. Daarna maken we ook lijnen met de handen door ze over de grond te slepen.
- Welke lichaamsdelen kunnen we nog meer gebruiken? (Laat de leerlingen verschillende lichaamsdelen benoemen.)
Extra opdracht:
In de woestijn is het soms moeilijk de weg te vinden. Alles lijkt op elkaar. Ik kies een leerling die de weg mag uittekenen voor ons. We staan allemaal aan de zijkant van de zaal en kijken goed naar die leerling. Die gaat naar de overkant terwijl die tekent (op de grond en in de lucht) met verschillende lichaamsdelen. Daarna gaan alle leerlingen proberen om de route en de bewegingen van de voorbeeldleerling zo goed mogelijk te onthouden en na te doen. Herhaal dit een aantal keer met verschillende leerlingen. Dit kun je natuurlijk ook in duo’s doen, zodat alle leerlingen aan de beurt komen.

5 | De stad
♫ muzieksuggestie: Take Four - The Juju Orchestra
Natuurlijk zijn er op de aarde ook heel veel steden waar mensen wonen. In die steden kun je altijd nieuwe mensen tegenkomen. Ik leg de leerlingen uit dat wij door de stad gaan dansen. Zoals ze kunnen zien op het plaatje van de stad, zijn er alleen rechte straten. De leerlingen mogen daarom alleen in rechte lijnen lopen. Niet schuin en niet kronkelig. Wanneer ze een bocht willen maken, moet dat een bocht van negentig graden zijn en daarna moeten we weer rechtdoor lopen. Dit leg ik natuurlijk niet op die manier uit, maar laat ik het aan ze zien!
Om de leerlingen meer uitdaging te geven, vraag ik ze soms om op verschillende manieren door de stad te verplaatsen (nog steeds over de rechte lijnen). Bijvoorbeeld lopen, rennen, langzaam lopen, achteruit lopen, springen, hinkelend enzovoorts.
Ik werk daarna met de volgende opdracht: Als ik in mijn handen klap, zoeken de leerlingen wie het dichtst bij hun staat. Die andere leerling gaan ze ontmoeten. Bij elk aantal klappen hoort een aparte opdracht.
1 klap = high five (of high foot, elleboog, knie, buik)
2 klap = rechterhand tegen elkaar aan hoog in de lucht, samen deftig rondje lopen
3 klap = buiging voor elkaar maken
4 klap = ruzie! slowmotion gevecht zonder elkaar aan te raken (!!)
Extra maakopdracht
Leerlingen mogen in tweetallen een ontmoeting verzinnen. Ze bedenken eerst of ze elkaar al kennen of niet. Zo ja, dan maken ze een begroeting die alleen zij kennen. Een coole box met allerlei lichaamsdelen daarbij betrokken. Zo nee, mogen ze kiezen of ze een bijzondere buiging willen verzinnen of bijvoorbeeld een schijngevecht omdat ze elkaar niet aardig vinden. Andere ideeën zijn natuurlijk ook welkom! Ik geef de leerlingen daar tussen de vijf en tien minuten de tijd voor. Vervolgens laat ik een aantal groepjes tegelijk presenteren. Ze lopen vanaf twee kanten naar elkaar toe en laten dan hun zelfbedachte begroeting zien. Vervolgens is het de beurt aan de andere groepjes.

6 | Maakopdracht buitenaards
♫ muzieksuggestie: Mexican Margarita (Tonovi Remix) - Jacob Gurevitsch, Tonovi
Wij hebben nu steeds over de aarde gedanst, maar er zijn nog ontelbaar meer planeten. Hoe zouden die eruit zien?
Ik verdeel de leerlingen in groepjes van 2, 3 of 4 leerlingen. Zij mogen een fantasieplaneet bedenken. Samen bedenken zij een plek waar ze doorheen moeten dansen. Wat komen ze tegen? Misschien is alles wel gemaakt van kauwgom? Of is de grond heel heet? Ik geef de leerlingen ongeveer tien minuutjes de tijd om dit allemaal te bedenken. Daarna vraag ik de leerlingen het op te schrijven, het te tekenen, of het te vertellen aan de rest van de groep/klas.
Vervolgens mogen ze per groepje gaan dansen door hun fantasieplaneet, terwijl de rest van de klas kijkt. Kunnen de andere leerlingen raden wat er aan de hand is?
Dans eventueel nog samen met alle leerlingen door de fantasie planeten!

Tip: maak een dansje
Als je niet wil afsluiten met een maakopdracht, kun je ook een dansfrase maken. Ik zou aanraden om van elke oefening een aantal bewegingen te pakken en die samen te voegen tot een stukje dans. Een paar voorbeelden:
Draai rustig rond als zwevende astronaut
Beweeg je handen alsof je een bal (planeet vast hebt)
Rol over de grond als de zware aarde
Spring op als de uitbarstende vulkaan
Beweeg je benen als water en freeze als een eiland in de zee
Teken met je voet een vorm op de grond (de woestijn) en daarna ook met je hand
Op die manier kun je een superleuke afsluiting van je les verzinnen. Natuurlijk is dit ook iets wat je aan de leerlingen kan overlaten. Laat ze allemaal een danspas (passend bij de les) verzinnen, plak het aan elkaar, et voila!

Veel dansplezier!

Met deze les heb je zeker een aantal weken veel plezier tijdens je danslessen. Elke oefening kun je zo moeilijk of makkelijk maken als je wil en telkens blijven verdiepen. Ik ben super benieuwd of de reacties overeenkomen met mijn leerlingen! En of er nog oefeningen bij dit thema passen waar ik nog niet op was gekomen. Zou je die dan op willen schrijven in een opmerkingen onderaan dit artikel? Dan hebben andere leden van Dansdocent.nu ook profijt van jouw creativiteit.

Veel plezier!

Spotify Playlist

MUZIEK & LESMATERIAAL - KINDEREN

Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les is een hels karwij. Wie kent er nog een leuk liedje over de winter? Of over vlinders? Leeuwen? Bijen? En welke oefening doen we daar bij? Help! Onze redacteur Muziek & Lesmateriaal schrijft artikelen met oefeningen en lesplannen voor danslessen voor kinderen. Deze worden vergezeld van muzieksuggesties, zodat jullie nooit meer lang hoeven te zoeken naar een geschikt muzieknummer!

Bekijk ook...