Dans? Actie! Improviseren met kinderen in de dansles

Rimke Saan met haar leerlingen. Fotograaf: Jacqueline de Kuijper

MUZIEK & LESMATERIAAL | Na de kennismakingslessen is het tijd voor meer dansante beweging. Ontdek wat ‘dansacties’ zijn en waarom Rimke Saan ze graag gebruikt aan het begin van het jaar om leerlingen in beweging te zetten. Verder krijg je een complete dansles om mee aan de slag te gaan! Deze oefeningen zijn ontzettend fijn voor een beginnersles of op een basisschool, maar zéker ook toe te passen voor meer ervaren groepen.

In beweging zetten?

Heel Nederland is inmiddels weer lekker aan het dansen. De kennismakingslessen zitten erop. Er zijn namen uitgewisseld en spelletjes gedaan. We weten wie we in onze groep hebben en waar we aan willen werken. Een technisch doel vinden voor technische danslessen is vaak zo gedaan. Je kijkt naar de groep en besluit om te gaan werken aan het strekken van de benen. Of juist naar het behouden van de bounce in hiphop choreografie. Maar naast deze technische doelen vind ik zelf vrij bewegen ook ontzettend belangrijk.

Improvisatie kan zorgen voor het ontdekken van je eigen lichaamstaal. Kinderen oefenen zelf met draaien, springen en rollen zonder dat ze dit direct van jou overnemen. Zeker bij kinderen die net beginnen met dansen, of bijvoorbeeld op een school, is het heel fijn om hier gebruik van te maken. Zo voelt elk kind zich aangesproken, want echt iedereen kan lopen, springen en draaien. Zeker kinderen met weinig danservaring leren zo dat alles wat ze doen goed is en bouwen zelfvertrouwen op om later moeilijker dansmateriaal te leren.

Dans door de zaal

“Dans door de zaal!”. Je hebt het vast eens horen zeggen. Misschien heb je het zelf al eens gezegd. Maar voor beginnende groepen is deze uitspraak ontzettend lastig. Dansen door de zaal? Stel je voor dat je nog nooit begeleid hebt geoefend hoe je je kunt verplaatsen!

Veel kinderen zullen gaan lopen, huppelen of rennen. Hoe krijg je het voor elkaar om leerlingen gevarieerd te laten verplaatsen? Vooral kinderen met weinig ervaring. Je weet wel, met toffe sprongen, draaien en over de grond. Ik gebruik hier heel graag de dansacties voor. Dat zijn handelingen die omgezet kunnen worden in beweging.

Dansacties zijn dus gebaseerd op alledaagse handelingen. Je kan dan denken aan lopen, rennen, glijden, kruipen, rollen, draaien, springen en vallen. Het fijne aan deze manieren van verplaatsing is dat iedereen ze kent en vooral dat iedereen ze kan!

In deze dansles gaan we deze dansacties gebruiken om leerlingen in beweging te zetten. De oefeningen zijn toegespitst voor beginners en ervaren leerlingen. Fun Fact: Ik heb onderstaande oefeningen getest bij de basisschool én op de amateur balletschool met leerlingen van vier tot twaalf jaar. Dus je kunt erop vertrouwen dat dit werkt!

Bij elke oefening vind je muziek voor zowel een klassieke, modern/jazz of urban les.

Oefening 1: opwarmen en kennis maken
Muzieksuggestie klassiek: Séduction - René Aubry
Muzieksuggestie modern/jazz: Grande Salto 2 - Divan Gattamorta
Muzieksuggestie urban: Don’t Start Now - Dua lipa
Beginners
We starten in een grote kring. Laat leerlingen eventueel op een sticker of matje staan, zodat ze netjes op hun plek blijven. We gaan elke dansactie oefenen op de plaats. We doen een dansactie steeds 4x8 tellen en vervolgens gaan we door naar de volgende.
- Lopen
- Rennen
- Glijden (lijkt op schaatsen)
- Kruipen
- Rollen
- Draaien
- Springen
- Vallen
Lopen en rennen kun je gemakkelijk op de plek uitvoeren. Bij glijden schuif je met je voeten over de vloer. Je tilt je voeten daarbij niet op. Probeer rondjes met je voeten te maken en zak goed door je knieën. Na 4x8 zet je je handen op de grond en ga je over in kruipen.
Ik zou dit voor doen met je knieën van de vloer. Zo geef je direct en andere insteek aan de leerlingen mee. Kruipen met knieën op de grond kunnen ze namelijk allemaal al. Probeer op en rondom je plek te kruipen.
Vervolgens ga je over in rollen. Zet je billen neer op de grond en draai een rondje. Leg nu je rug ook op de grond en maak een rol over je rug. Kom terug naar je buik en duw jezelf weer omhoog.
Als je staat kun je overgaan in draaien en vervolgens in springen. Het vallen kun je in slow-motion doen en vlak voor het einde van de 4x8 spring je weer omhoog. Nu kun je opnieuw beginnen!
Gevorderd
Als de oefening goed gaat, kun je hem moeilijker maken door de 4x8 in te gaan korten. Je doet de tweede ronde bijvoorbeeld 2x8, dan 1x8, dan 4 tellen en daarna zelfs 2 tellen. Dit is vanaf 6 jaar oud goed te doen.

Oefening 2: oefenen
Muzieksuggestie klassiek: Counting Stars - Simply Three
Muzieksuggestie modern/jazz: Seremei Buguya (Thanks to You) - the Garifuna Collective
Muzieksuggestie urban: Drum Dialogue - James Asher
Beginners/gevorderd
Het wordt tijd deze acties nu daadwerkelijk te gaan verplaatsen. De leerlingen mogen de dansacties door de zaal gaan oefenen. Je noemt als docent de dansactie die jij wil zien en zij kunnen deze dansen door de zaal. Zodra je de muziek uitzet, moeten de leerlingen weer terug naar hun startplekje (sticker/matje). Hiermee creëer je rust in de les. Vanuit die kring kun je even de tijd nemen om te reflecteren.
Om variatie in de bewegingen te krijgen is het bijvoorbeeld leuk een aantal leerlingen uit te lichten. Wie kruipt er op heel veel verschillende manieren? Of wie laat een hele toffe draai zien? Op die manier zien leerlingen van elkaar wat ze nog meer kunnen doen binnen de dansactie waar ze mee bezig zijn.
Natuurlijk kun je er ook voor kiezen om niet steeds terug te gaan naar de matjes als je dit fijner vindt werken.

Oefening 3: Tijd voor plezier
Muzieksuggestie klassiek: Dance Monkey - Vitamin String Quartet
Muzieksuggestie modern/jazz: Stiff Jazz - Dhizan & Kamien
Muzieksuggestie urban: Dance Monkey - Tones And I
Beginners
Als je alle dansacties hebt geoefend kun je hier een leuk spelletje van maken. Bij een beginnende groep kun je een wedstrijdje doen. Wie als laatste de dansactie doet is af. Door de dansacties snel achter elkaar op te noemen maak je dit lekker uitdagend.
Gevorderd
Bij een meer ervaren groep kun je de leerlingen zelf dansacties laten opnoemen. Ze leren zo goed naar elkaar luisteren en je merkt meteen welke dansacties vaak genoemd worden (en welke juist niet). Je kan daar in de volgende oefening mooi op inspelen.Wordt draaien niet genoemd? Kun je die juist oefenen straks.
Het bekende commando spelletje werkt ook leuk met meer gevorderde leerlingen vanaf 8 jaar. ‘Commando springen’ houdt in dat ze ook echt moeten gaan springen. Alleen ‘springen’ heeft geen betekenis en ze moeten dus blijven doorgaan in hun vorige beweging. Wie dit fout heeft, is af.

Oefening 4: Verdieping
Muzieksuggestie klassiek: La Vie en Rose - Brooklyn Duo
Muzieksuggestie modern/jazz: Colibria - Nicola Cruz
Muzieksuggestie urban: Gettin’ Funky - Kid ‘N Play
Om de oefening meer inhoud te geven, kun je tijd/kracht/ruimte gaan toevoegen. Je kunt één van deze danselementen kiezen, afhankelijk van je lesdoel. Ik geef hieronder in ieder geval voor elk danselement een optie.
TIJD
Beginners
Zorg voor drie vellen papier in de kleuren rood, oranje en groen. Deze papiertjes stellen een stoplicht voor. Bij een groen licht danst iedereen op een normaal tempo. Bij een rood stoplicht stop je meteen. En bij oranje? Je danst zo snel als je kan! Voor de liefhebbers kun je ook een extra kleur toevoegen voor ‘super langzaam’.
Met dit stoplicht kun je de dansacties in verschillende tempi oefenen. Daar zitten hele leuke uitdagingen in. Denk bijvoorbeeld aan super langzaam springen. Of aan heel snel rollen.
Gevorderd
Verbind aan snelheid een schaal van 0 tot en met 10. Bij 0 sta je compleet stil en bij 10 ga je op je allersnelst. Oefen met een bepaalde dansacties alle nummers. Begin bijvoorbeeld bij 0 en ga steeds sneller. Na een tijdje kun je de nummers ook door elkaar gaan gebruiken. Dan kun je ‘rollen 5’ roepen. Dit betekent rollen op een normaal tempo.
KRACHT
Beginners
Bespreek de begrippen ‘gespannen’ en ontspannen’. Of ‘krachtig’ en ‘vloeiend’. Bij gespannen/krachtig beweeg je met veel spierspanning, maak je harde en duidelijke bewegingen. Bij ontspannen/vloeiend beweeg je veel zachter, luchtiger en met weinig spanning.
Gebruik als metafoor vuur (gespannen/krachtig) en water (ontspannen/vloeiend). Print een plaatje uit van vuur en van water. Als de leerlingen de dansacties door de zaal doen houd je om de beurt een plaatje omhoog. Bij water gaan ze heel vloeiend draaien en bij vuur juist heel strak en explosief.
Gevorderd
Bij meer gevorderde leerlingen kun je de tegenstellingen in kracht specifieker maken. Je gebruikt de woorden: “Dans alsof je….”- ...een hele zwaar steen bij je draagt ( + dansactie kruipen)- ...zweeft in de ruimte (+ dansactie springen)- ...een kickbokser bent (+ dansactie draaien)- ... heel moe bent (+ dansactie rollen)- … niet door hebt wat je aan het doen bent (+ dansactie glijden_
RUIMTE
Beginners
Teken voor de dansles verschillende vormen op vellen papier. Bijvoorbeeld een cirkel, een rechte lijn, een S, een driehoek, een vierkant, een zigzag etc. Leg de leerlingen uit dat zij deze vorm kunnen maken met hun verplaatsing.
Je kunt daarbij de beeldspraak gebruiken dat ze verf onder hun voeten hebben en dat ze dit achterlaten op een groot vel papier. Of dat ze in het zand/de sneeuw lopen en dat hun voetsporen een vorm achterlaten.
Laat een vorm zien en laat de leerlingen deze vorm ‘bewandelen’ door de zaal. Begin bijvoorbeeld met de rechte lijn of de cirkel. Je kunt ervoor kiezen de leerlingen deze vorm zo groot mogelijk te laten maken, waardoor ze lekker veel ruimte gaan gebruiken.
Als de leerlingen snappen wat de bedoeling is kun je de dansacties gaan toevoegen. Bijvoorbeeld rollen in een rechte lijn. Springen in een vierkant. Rennen in een zigzag. Kruipen in een cirkel. Op deze manier zijn ze niet alleen bezig met verplaatsen op zich, maar ook met wel patroon zij maken in de ruimte.
Gevorderd
Bij meer gevorderden dansers kun je ervoor kiezen om een vorm te maken als zij al bezig zijn. Hier heb je een groot vel papier of bijvoorbeeld een krijtbord voor nodig. Tegen een vorm terwijl ze aan het lopen zijn en laat ze de lijn die jij tekent maken in de ruimte. Hier kun je leuk spelen met onverwachte bochten of slingers.
Je kunt leerlingen ook zelf een stukje papier geven een daar een vorm op laten tekenen. Laat ze vervolgens deze vorm dansen. Als je het moeilijker wil maken laat je de leerlingen de vorm op een aantal punten doorbreken door hier een klein streepje of kruisje te zetten. Geef aan dat ze voor elk stukje van de vorm een andere dansactie moeten kiezen. Het eerste deel kunnen ze bijvoorbeeld rennen, dan kruipen en daarna draaien. Dit zou ik doen met leerlingen van 8 jaar of ouder.

Oefening 5: Perfectioneren
Muzieksuggestie klassiek: Dust - Matt Simons, Betty Who
Muzieksuggestie modern/jazz: Walk So Lonely - St Germain
Muzieksuggestie urban: Le Freak - 2018 Remaster
Beginners
Nu je de dansacties uitgebreid hebt geoefend, kun je ze als laatste nog één voor één of per twee laten oefenen across the floor. Laat leerlingen opstellen in rijtjes aan de zijkant van de danszaal. Ze mogen nu alleen of per twee de dansactie die jij opnoemt naar de overkant dansen.
Je kunt ervoor kiezen om leerlingen dit volledig te laten improviseren of dat jij juist pasjes wil oefenen tijdens deze verplaatsing. Denk bijvoorbeeld aan de chassé bij ballet (springen) of aan de achterover koprol bij modern (rollen).
Door dit materiaal te oefenen naar de overkant geef je kinderen de kans om naar elkaar te kijken en om inspiratie op te doen. Verder heeft iedereen zo lekker de ruimte om écht te verplaatsen.
Gevorderd
Markeer drie plekken naar de overkant, bijvoorbeeld matjes. De leerlingen kiezen drie verschillende dansacties uit. Een voorbeeld: naar het eerste matje rennen ze, naar het volgende matje draaien ze en naar het laatste matje rollen ze over de grond. Zo leren ze om verschillende dansacties te combineren.

Oefening 6: Toepassen in choreografie
Muzieksuggestie klassiek: Dust - Get Lucky - Vitamin String Quartet
Muzieksuggestie modern/jazz: Douha (Mali Mali) (Edit) - Disclosure, Fatoumata Diawara
Muzieksuggestie urban: Move Your Feet - Junior Senior
Beginners:
Aan het einde van de les kun je de dansacties samenvoegen tot een leuke choreografie. Dit kan in elke stijl die je wil. Hieronder staat een basischoreofie uitgewerkt die in elke les kan! Deze choreografie past op elke liedje met een vierkwartsmaat. Ideaal dus.

Schermafbeelding 2020-09-15 om 09.41.28.png

Gevorderd
Geef leerlingen een opdracht om zelf een stukje dans te maken met vier verschillende dansacties. Of misschien wel met alle dansacties erin verwerkt. Laat dit aan het einde van de les aan elkaar zien.

Dans? Actie!

Na deze oefeningen kunnen leerlingen op een hele gevarieerde manier verplaatsen. Door dit vaak te herhalen, lekker veel af te wisselen en te experimenten met tijd, kracht en ruimte is de leeropbrengst enorm hoog. En het fijne is dat je dit elke dansstijl ten goede kan komen. Want vrij bewegen is de basis van gecontroleerd bewegen.

Geloof mij maar. Bij ‘Dans door de zaal’ zal niemand meer gewoon huppelen. Je krijgt de allercoolste improvisaties te zien. Maar wat mij veel leuker lijkt is om vanaf nu te zeggen: Dans? Actie!!!

MUZIEK & LESMATERIAAL - KINDEREN

Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les is een hels karwij. Wie kent er nog een leuk liedje over de winter? Of over vlinders? Leeuwen? Bijen? En welke oefening doen we daar bij? Help! Onze redacteur Muziek & Lesmateriaal schrijft artikelen met oefeningen en lesplannen voor danslessen voor kinderen. Deze worden vergezeld van muzieksuggesties, zodat jullie nooit meer lang hoeven te zoeken naar een geschikt muzieknummer!