MUZIEK & LESMATERIAAL | Bij veel dansdocenten (en hun leerlingen) staat het dansplezier in de lessen voorop. Maar hoe stimuleer je die vreugde en persoonlijke expressie? Een dance-battle lijkt in eerste instantie misschien niet didactisch verantwoord. Ook lijkt een battle haaks te staan op een dansles waarbij de dansers in rijen voor een spiegel staan. Toch gelooft Sander Koning dat het één het ander niet uitsluit. Sterker nog, dansdocenten in de stijlen ballet en modern zouden iets kunnen opsteken van de regels en cultuur rondom deze hiphop danswedstrijden. Wil jij weten welke didactische tools er schuilen in een dance-battle? En hoe dit de saamhorigheid in de dansles en betrokkenheid van jongeren vergroot? Lees dan dit artikel!

Hiphop cultuur

7 februari 2016, in Paradiso Amsterdam. Ik weet het nog alsof het gisteren was. Een dag die zoveel indruk op mij heeft gemaakt als jonge danser en dansdocent.

Er draait en waterflesje rond midden op de dansvloer. Hij stopt met de dop gericht op een jonge man. Vanuit de zaal ontstaat gejuich. De man springt naar voren en schudt een aantal bewegingen uit zijn mouw alsof het niets is. Ik kijk met open mond toe hoe hij tollend over de vloer beweegt. Het publiek zit er als een kring omheen en juicht hem toe. Elke beweging die hij maakt heeft zijn weerklank in het publiek. Dan staat de man staat stil; tegenover hem rent een andere man de vloer op en ook hij weet door middel van zijn dans het publiek te doen juichen. Dit was de finale-battle van Juste Debout 2016, in de categorie hiphop.

Pas later besef ik mij waarom dit zoveel indruk op mij heeft gemaakt. Niet alleen omdat de dansers zo verschrikkelijk goed waren, ook niet omdat het gaat om wie de beste is en al helemaal niet omdat ik geïmponeerd werd door hen. Het heeft zoveel indruk op mij gemaakt omdat ik tijdens deze finale een gevoel ervaarde van saamhorigheid, van het beleven van een gezamenlijke passie en elkaar aanmoedigen om zo goed mogelijk te worden. Niet beter dan andere, maar het beste wat jij kan.

Als beginnend dansdocent was ik tijdens mijn lessen altijd aan het zoeken naar wat voor docent ik wilde zijn, wat mijn rol in de les was en wat mijn meerwaarde als docent. Laatst vond ik een kladblaadje aan mijzelf waar ik het volgende als doelstelling had gesteld: ‘’Tijdens een dansles wil je je leerlingen een aantal dingen bieden: Je wilt de leerlingen iets leren, je wilt ze inspireren, je wilt ze aansporen zelf te dansen en je wilt de liefde voor het vak delen. En dit alles in een veilige omgeving waarin ze zichzelf kunnen zijn en niet bang zijn om fouten te maken.’’ En toen viel het op zijn plaats!

Tijdens het bezoeken van de danswedstrijden op Juste Debout waren al deze ingrediënten die ik belangrijk vind tijdens een dansles op een organische, ongedwongen manier aanwezig. Dít is waar ik tijdens een dansles naar toe streef. Ik moest alleen nog op zoek gaan naar een manier om dit te implementeren in mijn eigen danslessen. Ik merkte namelijk dat ik in de praktijk vaak in een bepaalde routine terugviel. Een manier die mij was aangeleerd vanuit de lessen die ik in het verleden heb gehad. Namelijk: ‘De docent staat voor de groep en doet een aantal bewegingen en de groep, die netjes in vier rijen staat, doet dit na.’ Ik wilde dit anders doen. Aangezien de leerlingen wel iets leerden, maar hun ‘vuurtje en passie’ nog meer aangespoord kon worden.

“For those that don’t know a cypher in breaking is when B-boys and B-girls form a circle and, one after another, enter into the middle and dance. To dance in a cypher is to cypher, or to be cyphering.

Unlike a competition, you don’t have to qualify to cypher, you just do it. The circle is a place for everyone, from beginners to seasoned, high-level breakers. You just enter the cypher and dance, as many times as you like, for however long there’s time to cypher.

B-boys and B-girls may enter competitions for money, invites and fame but they form cyphers to simply dance, battle, exchange, find themselves, test themselves and express who they are in that circle. It’s the place where all breakers truly come together to share their love of the dance.”

— Emanuel Adelekun (2018)

Dansen in een cirkel

Toen ik mij meer ging verdiepen in danswedstrijden als vorm in plaats van alleen als competitie, hoorde ik van het fenomeen ‘cypher’ en de ongeschreven regels van deze structuur. Een cypher is volgens ervaringsdeskundige Kai Sosceles afgeleid van het wiskundige symbool ‘0’, wat een afwezigheid van hoeveelheid aanduidt (Sosceles, 2015). De Urban Dictionary legt cypher uit als ‘anything cyclical’, ‘to freestyle’ en ‘tapping into your subconcious’.

De cypher is eigenlijk de kring die gevormd wordt door het publiek om zo een podium te creëren waarin dansers naar voren kunnen stappen. Het doel van deze ronde werkvorm is dat ieder die deel uitmaakt van de cypher naar binnen zou moeten kunnen stappen en hierdoor gezien kan worden door de rest van de groep. De stap om voor een groep te gaan staan is hierdoor minder groot dan als je een podium op zou moeten, waarbij je letterlijk uit een groep moet stappen en tegenover de anderen staat.

Daarnaast is het ook de bedoeling dat het voor een ieder toegankelijk moet zijn om in het midden van zo’n cypher te dansen. Een van de ongeschreven regels van een cypher is dat de gezamenlijke passie centraal staat. Het gaat er niet om hoe goed je bent, het gaat erom dat je je passie laat zien en dat je meedoet. Daarom is die cirkelvorm zo belangrijk: iedereen kan elkaar zien en iedereen doet ertoe. Het is veilig en niemand voelt zich buitengesloten. Door elkaar in een cypher te zien dansen wordt zo de drempel om iets van jezelf te laten zien steeds kleiner.

Dit lijkt natuurlijk lijnrecht te staan tegenover hetgeen wat ik zag bij Juste Debout, maar dat is niet zo. Tijdens een cypher proberen dansers inderdaad hun beste dansbewegingen te laten zien, maar dit zijn hún beste bewegingen, niet dé beste bewegingen. Ze moedigen elkaar aan voor hetgeen wat zij hebben bereikt door hard werken. Daarbij is een belangrijk element van de cypher om elkaar te inspireren. Door jouw bewegingen te laten zien inspireer je anderen ook om het beste uit henzelf te halen of om die beweging ook te proberen.

Een ander element van een cypher - en wellicht een van de belangrijkste! - is het vieren en toejuichen van anderen. Telkens als iemand de kring instapt en zichzelf laat zien door middel van dans wordt dit door de rest van de cypher aangemoedigd en gevierd. Dit wordt gedaan door middel van klappen, stemgebruik of het stampen op de grond. Er zijn geen regels over de manier hoe iemand aangemoedigt moet worden, zolang het maar gedaan wordt. Iedereen viert wat diegene kan, heeft geleerd en heeft bereikt. Hierdoor moedigen dansers elkaar aan om beter te worden. Het is een compliment geven op een muzikale, primitieve maar directe manier.

Bekijk deze video voor een voorbeeld van een cypher.

5 Tips voor De cypher in de dansles

Een aantal van deze regels houd ik altijd dicht bij mijn hart en implementeer ik in mijn danslessen.

1 | Gebruik bij het aan elkaar tonen van choreo de ronde vorm in plaats van rijen
De ronde vorm van de cypher kan ingezet worden in een dansles zonder het competitieve element van een wedstrijd. Door elkaar te zien dansen wordt de drempel om iets van jezelf te laten zien steeds kleiner. In mijn danslessen ben ik dit dan ook steeds meer gaan inzetten, zodat het voor de dansers steeds een beetje normaler werd om te zien en gezien te worden. Dit zet ik in eerste instantie in tijdens toonmomenten of het doorlopen van de choreografie. Het aanleren van technische choreografieën doe ik nog wel voor de spiegel. Dit vind ik toch veel praktischer in vier rijen.

2 | Leerlingen die niet hun choreo tonen doen alsnog actief mee
Een mooie bijkomstigheid van de cirkelvorm is dat als de dansers niet dansen zij alsnog deel uitmaken van de groep. Ze zijn alsnog te zien en moeten actief op de vloer staan. Hierdoor worden ze gedwongen alert te blijven.

3 | Moedig elkaar aan (als je progressie ziet)
Vaak spoor ik de dansers aan elkaar aan te moedigen door te klappen of te joelen, net zoals bij een dansbattle. Het gaat er hier niet om of iemand beter is dan een ander, maar juist als iemand iets doet waardoor zijn progressie toonbaar is.

4 | Leg de focus op de inbreng van de leerlingen, niet van jouzelf als docent
Daarnaast wordt het steeds belangrijker om elkaar te inspireren en elkaar dingen aan te leren. Dit gebeurt in een ‘normale’ dansles natuurlijk ook. De docent laat iets zien en de leerlingen willen dit ook doen, ze willen ook bereiken wat de docent doet. Maar in een cypher is het dus een uitwisseling van wat iedereen kan en wil laten zien, niet alleen de docent.

Ikzelf pas dit altijd toe in mijn lessen door de leerlingen ook met bewegingen te laten komen en dit mee te nemen in de rest van de dansles. Zeker in deze ‘Tik-Tok’ periode komen de leerlingen met toepasbare bewegingen. Hierdoor geef je hen het gevoel dat zij inbreng hebben en zijn ze meer betrokken bij de dans. Als docent ben je, in dit geval, ook eerder onderdeel van de groep dan wanneer je voor de groep staat.

5 | Gebruik muziek met een duidelijke beat en veel herhaling

Met betrekking tot muziek zijn er een aantal aspecten belangrijk: de muziek moet een duidelijke beat hebben, moet herhaald kunnen worden en er moet op elk moment een dans ingezet kunnen worden. Hierdoor helpt het als de dans niet gemaakt wordt op de tekst van de muziek, maar eerder op de telling of beat.

Laat je inspireren door klassiekers als This is how we do it - Montell Jordan, Talking about a revolution (Remix) - Tracy Chapman en It’s Like That - Run DMC. Of haal inspiratie uit de Spotify playlist ‘Breakdance beats’. Geef je les in modern/contemporary, ga dan voor soundscape-achtige muziek met stevig ritme. Bijvoorbeeld het Migration album - Bonobo of muziek van de groep Parcels, met in het bijzonder het nummer Comedown.

Voor een cypher langer dan 5 minuten kan het bovendien handig zijn om een dj-set op te zetten, zodat de muziek niet stopt en de energie hoog blijft. Kijk hiervoor eens op Soundcloud bij Tasha Blank, een dj uit New York City die vaak draait op grote festivals en dansfeesten zoals Daybreaker. Op Soundcloud deelt ze 150+ sets van 1-2 uur in verschillende energieniveaus. Dus bij haar kun je terecht voor muziek voor alle soorten danslessen!

TASHA BLANK · Live at Daybreaker NYC // 1.15.20

Saamhorigheid

De verschillende tools die ik leerde vanuit de cypher ben ik actief gaan implementeren in mijn lessen. Mede door mijn ervaring van saamhorigheid op Juste Debout in 2016. Ik geloof dat de eerder beschreven elementen dit gevoel van saamhorigheid kunnen vergroten, ook in een normale les.

Tijdens mijn lessen staan nog steeds dezelfde dingen centraal: inspireren, passie en hen iets aanleren. Maar de uitvoering en implementatie in mijn les is nu heel anders. Ik kies eerder voor een cirkel dan voor vier rijen tijdens het tonen van choreografieën. Ik focus eerder op elkaar inspireren dan elkaar imponeren. Ik las steeds vaker tijd in om dansen aan elkaar te laten zien en elkaar toe te juichen. Ik voel me eerder een deel van de groep dan dat ik als docent voor de groep sta. Want zo’n moment als ik ervaarde in 2016 gun ik iedereen.

Nu ik dit al een langere tijd toepas in mijn lessen merk ik een groot verschil in de manier hoe de leerlingen in de danslessen zijn. De leerlingen zijn actiever en alerter gedurende de hele dansles en pieken niet alleen op bepaalde momenten. Dit is te merken in de mate van betrokkenheid in de les. Ze dansen actief mee, bewegen met andere mee en zijn zichtbaar ‘aan’.

Daarbij zijn ze actief naar een ander aan het kijken, ze kijken hoe iets eruit ziet en wat iemand goed doet. Als iemand goed bezig is wordt dit benoemd en toegejuicht door middel van klappen of joelen. Dit wordt niet alleen gedaan door de docent, maar ook (juist!) door de leerlingen zelf.

Ik daag je uit om dit te proberen en hoor graag in de reacties hoe je dit ervaren hebt!

“Iedereen in onze crew is anders. Niemand danst hetzelfde.” De Eindhovense breakdance crew The Ruggeds is ontstaan als een groep vrienden die dezelfde passie delen: dansen! De leden beschouwen elkaar als ‘familie’. In 2020 ontvingen ze de Charlotte Köhler Prijs voor theater, een aanmoedigingsprijs van 30.000 euro van het Prins Bernhard Cultuurfonds. UITGAANSTIP: In 2021 gaat hun nieuwe voorstelling Decypher in premiere.

Bronnen:

Adelekun, E. (2018, 26 april). Discover the meaning and importance of the cypher in breaking. Redbull.com. Geraadpleegd op 7 september 2020.
Sosceles, K. (2015, 04 31). 9 rules for a Cypher. Medium.com/cuepoint. Geraadpleegd op 27 juni 2020.
Urban Dictionary. (2020, 25 september). cypher. Geraadpleegd op 25 juni 2020.

Muziek & Lesmateriaal - Jongeren

Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les neemt veel tijd in beslag. Bovendien veranderen jongeren continu van mening over wat hip is en wat niet. Naar welke muziek luisteren zij? Welke moves zijn cool? Wat speelt er in hun leven? Maar vooral: hoe speel je daar op in? Onze redacteuren Muziek & Lesmateriaal werken veel met jongeren en schrijven artikelen met oefeningen en muzieksuggesties voor danslessen, vergezeld van didactische tips. Laat je inspireren!

Sander Groot.png — Sander Koning

Sander Koning is redacteur Muziek & Lesmateriaal én Personal Branding & Carrière. Hij is recent afgestudeerd met een BA in Creative Business. Zijn ervaring als docerend theatermaker deed hij op bij Jeugdtheater Hofplein, ArtEZ Arnhem en Theatergezelschap DOX. Hij geeft allround danslessen aan jongeren bij verschillende organisaties en gezelschappen in Nederland. Verder danst en speelt hij zelf en maakt hij voorstellingen. Voor Dansdocent.nu schrijft Sander artikelen die gericht zijn op de belevingswereld van jongeren, hun behoeftes en hoe dansdocenten hierop kunnen inspelen. Daarnaast geeft Sander je tips over hoe je jouw online presence kunt verbeteren.

De cypher: een didactische tool die jongeren laat stralen