In de spotlight: balletdocent en talent scout Marieke van der Heijden

Marieke van der Heijden. Fotograaf: Sjoerd Derine.

INTERVIEW | Marieke van der Heijden (50 jaar) heeft een neus voor het spotten, begeleiden en opleiden van jong ballettalent. Daarom is ze sinds maart 2022 coördinator Scouting en Outreach van de Nationale Balletacademie. Daar werkt ze al langer als docent en coördinator op de vooropleiding (pre-NBA). Ondertussen runt ze ook haar eigen dansschool in Amsterdam: Balletstudio Marieke van der Heijden. Benieuwd hoe Marieke ballet onder kinderen levendig houdt? Laat je inspireren door dit interview.

Hoe oud was jij toen jij jouw eerste danspassen deed?

Ik begon op mijn zevende met balletles bij Dymphna Bartels, in mijn geboortedorp Boxtel in Noord-Brabant. Het ballet wekte mijn interesse en ik was direct heel fanatiek. Al snel maakte ik de overstap naar de balletstudio van Gerry Morel in Vught en naar de toenmalige Vooropleiding Eindhoven bij Marjo Blersh. Ik was nog maar 9 jaar toen ik al wist dat ik danseres wilde worden.

De perfecte ballerina voeten had ik echter niet. Mijn wreef is niet zo hoog en heeft dus niet de benodigde esthetiek voor klassiek ballet. Ik kreeg dan ook al op jonge leeftijd van mijn docenten te horen dat ik beter dansdocent kon worden. Als kind met een ballerinadroom vond ik dat stom, maar ik merkte al gauw dat het docentschap mij ook interesseerde.

Waar heb jij je opleiding tot dansdocent gevolgd?

Ik deed van 1991 tot 1995 de opleiding Docent Theaterdans aan de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. Mijn specialisaties waren klassiek ballet en moderne dans. Het was een leuke, maar ook intensieve tijd.

Er was veel aandacht voor de ontwikkeling van je eigen danstechniek en de opbouw van deze techniek. Het was veel schoolser dan nu, maar met bevlogen docenten. We hadden twee à drie technieklessen per dag en daarnaast maakten en dansten we veel voorstellingen: eigen werk, een kinderproductie voor basisscholen, projecten voor scholieren en amateurdansers en natuurlijk de jaarlijkse eindvoorstelling in de Doelenzaal. Ook kregen we theorielessen in pedagogiek, ontwikkelingspsychologie, kinesiologie, muziek, dansgeschiedenis en didactiek.

Na mijn opleiding heb ik een aantal jaar naast het lesgeven zelf professioneel gedanst, maar ik realiseerde mij dat vooral het lesgeven me blij maakt. Ik houd van de interactie met leerlingen, maar ook van het analytische, het logisch maken en het doorgeven van de liefde voor dans. Daarom ben ik mij daarna met name op het lesgeven gaan focussen.

Hoe is Balletstudio Marieke van der Heijden tot stand gekomen?

Na mijn afstuderen heb ik op verschillende plekken lesgegeven, waaronder bij Balletstudio Loes Jongejan in Amsterdam. In 1999 heb ik het stokje van Loes overgenomen en werd het Balletstudio Marieke van der Heijden. Sindsdien is onze studio van 120 naar 475 leerlingen uitgegroeid.

Met een team van elf bevlogen docenten worden er momenteel lessen gegeven in pre-ballet, ballet, moderne dans en ballet barre workout. Er zijn lessen voor zowel amateurdansers van alle leeftijden als jonge dansers die een professionele danscarrière ambiëren. Onze studio’s bevinden zich in het gebouw van de vooropleiding van de Nationale Balletacademie (NBA). Samen slaan wij een brug tussen het amateur- en professionele veld. De drempel voor amateurdansers om zich professioneel met ballet bezig te houden wordt daardoor een stuk lager.

Dat wij met de dansschool deze brug kunnen slaan komt doordat ik sinds 2001 ook werkzaam ben als docent op de vooropleiding van de Nationale Balletacademie, de pre-NBA. Sinds 2010 werkt onze balletstudio actief samen met de NBA om de deuren vanuit de academie naar het amateurveld nog meer te openen. Verder heb ik in maart 2022 de functie van coördinator Scouting and Outreach overgenomen van Jane Lord. Vanuit die functie spot, begeleid en train ik kinderen in de leeftijd van 8 tot 11 jaar die professioneel balletdanser(es) willen worden.

Benieuwd naar de danslessen van Marieke? Kijk dan naar aflevering 45 van Art Department op de NPO, over kinderen in groep 6 die het oriëntatietraject van de Nationale Balletacademie (de pre-NBA) volgen.

View this post on Instagram

A post shared by Balletstudio Marieke (@balletstudiomarieke)

Wat wil jij je leerlingen meegeven?

Ik werk met leerlingen met verschillende ambities. Ze houden allemaal van ballet, maar sommigen dansen puur voor hun plezier en anderen willen professioneel gaan dansen.

Tijdens de lessen in mijn balletstudio speelt dit onderscheid geen rol. We nemen iedereen even serieus. Maar vanaf dat ze 8 jaar zijn houden we wel rekening met de groepsindeling. We proberen de groepen zo te selecteren dat de leerlingen zoveel mogelijk met kinderen met dezelfde interesse en ambitie bij elkaar komen. Vanaf 10 jaar is het bij ons ook verplicht om ten minste twee keer per week te dansen. Je ziet dat ze dan meer dan twee keer zo hard vooruit gaan.

Wat ik belangrijk vind om mijn leerlingen mee te geven is de schoonheid van ballet. Het gevoel van dans en de esthetiek die bij het klassieke ballet hoort. Dat heeft mij als kind geïntrigeerd en hoop ik over te dragen. Ik merk dat er steeds minder aandacht is voor ballet en de schone kunsten in het onderwijs en in de maatschappij. Daarom probeer ik dit heel bewust wél bij mijn leerlingen levendig te houden.

Ook leer ik ze dat je vooruitkomt door hard werken en je spieren te gebruiken. Dat het leuk is om te voelen dat je door stapsgewijs iets te oefenen dingen kunt leren. In deze tijd willen we steeds meer dingen in één keer kunnen en is men sneller ongeduldig of uitgekeken op dingen die niet meteen lukken. Met ballet werkt dat niet zo: door training kun je stapje voor stapje moeilijkere technieken leren en voel je dat je beter wordt. Ik hoop mijn leerlingen deze mindset mee te geven, zodat ze daar ook buiten de danslessen wat aan hebben. Want hard werken en ergens de tijd voor nemen brengt je in alle fasen van je leven verder.

Hoe spot jij jong danstalent?

Danstalent voor klassiek ballet bestaat voor een groot deel uit fysieke aanleg. Kunnen de voeten ruim voldoende strekken? Is de uitdraai ruim genoeg? De rug flexibel? De plié diep genoeg? Heeft een kind natuurlijke sprongkracht? In eerste instantie kijk ik dus naar de mogelijkheden van het lichaam. Die moeten in ruime mate aanwezig zijn om in deze tijd klassieke danser te kunnen worden. Want je lichaam is je instrument en het internationale niveau is ontzettend hoog.

Naast voldoende fysieke mogelijkheden zijn muzikaliteit, dansgevoel en een goede coördinatie belangrijk. Tijdens audities kijk ik of kinderen aan deze specifieke voorwaarden voldoen. Daarnaast organiseren we jaarlijks een Open Dag, een Winter- en Zomerdansdag, en een Kijk- en Meedoedag. Ook ga ik naar balletscholen om workshops te geven of bij hun lessen te kijken. Daar proberen we kinderen te motiveren voor het balletvak en spreken we getalenteerde kinderen aan. En uiteraard doen we dat ook in amateur dansscholen.

Wat is jouw expertise?

Het aanleren van de ballettechniek aan kinderen en jongeren op een manier die past bij hun leeftijd en de huidige tijd. In de tijd dat ik zelf kind was en met ballet begon waren de lessen erg traditioneel. We volgden de standaard opbouw van de technieken en deden veel aan de barre. Toen ik zelf begon met lesgeven merkte ik echter al gauw dat deze manier van lesgeven niet altijd aansluit bij de interesses van de leerlingen. Ik ben dan ook gaan onderzoeken hoe ik dat beter kon aanpakken.

De kinderen van nu zijn anders dan een aantal jaren geleden. Ze spelen minder buiten en zitten meer thuis achter een beeldscherm. Daardoor is de algemene motoriek vaak minder ontwikkeld en zijn ze sneller op dingen uitgekeken. Ze hebben behoefte aan meer prikkels en dus is het zaak om te kijken hoe we hen door middel van meer variatie de hele dansles geïnteresseerd kunnen houden.

Bij jonge kinderen tot 8 jaar doe ik daarom geen oefeningen aan de barre. Ze trainen hun standbeen dan vaak onvoldoende en door ze met twee handen aan de barre te laten staan verliezen ze makkelijker hun focus. Ik doe wel vergelijkbare oefeningen, maar dan in het midden. Mijn lessen zijn ook afwisselend in oefeningen en in lestempo. Maar ik doe absoluut niet enkel spelletjes. Ik daag ze graag fysiek uit zodat ze merken dat ze een stijgende lijn maken. Verder is een positieve benadering van leerlingen erg belangrijk. Het geven van positieve feedback en uitleggen wat je graag wél wil zien in plaats van niet.

Welke muzieknummers gebruik jij graag in jouw danslessen?

Op de Nationale Balletacademie heb ik een pianist. Dat is ideaal, want je kunt altijd het juiste tempo en de juiste sfeer aangeven. Dit is een luxe waar ik erg blij mee ben. In de balletstudio gebruik ik muziek van Spotify, iTunes en diverse cd’s. Voor kinderlessen zijn Nolwenn Collet, Steven Mitchell en Rob Thaller mijn favorieten. Omdat het vaak lastig is om muziek in het juiste tempo te vinden gebruik ik ook de app Balletrax. Deze app is ontwikkeld door Steven Mitchell en bevat al zijn balletmuziek. Je kunt er afspeellijsten op maken en het tempo van de nummers handmatig aanpassen.

Hoe zorg jij ervoor dat je jezelf blijft ontwikkelen als dansdocent en ondernemer?

Ik ga graag nieuwe uitdagingen aan. En als de nieuwe coördinator Scouting en Outreach heb ik ook nog veel nieuwe projecten te ontwikkelen!

Verder blijf ik cursussen en bijscholingen volgen. Als dansdocent volgde ik bijvoorbeeld bijscholingen van het American Ballet Theatre curriculum in New York, het AFMDC in Parijs, de Henny Juriëns Studio, de Royal Ballet School, en Progressing Ballet Technique. In 2022 deed ik de opleiding Leiderschap in Cultuur Artistiek aan de Universiteit van Utrecht. Ik ga ook graag naar lessen kijken van collega's op de NBA en de Royal Ballet School in Londen. En op de NBA worden regelmatig cursussen gegeven aan het team. Daarnaast lees ik veel boeken en artikelen over (nieuwe) ontwikkelingen, zoals (Re) Claiming Ballet van Adesola Akinleye of Creative Ballet Teaching van Cadence Whittier.

Zelf vind ik het ook belangrijk om mijn kennis te delen en bij te dragen aan de ontwikkeling van ballet in Nederland. Daarom houd ik mij vanuit mijn functie bij de NBA ook bezig met het organiseren van Docenten Seminars: workshops voor (amateur)dansdocenten die zich serieus willen verdiepen in klassieke dans. In het schooljaar 2022-2023 hebben de NBA en Henny Juriëns Studio wederom de handen ineen geslagen voor deze seminars. Er zijn er al vier geweest. Voor de laatste seminar op 12 maart zijn nog plaatsen vrij. Het thema is ballet voor tieners van 10-14 jaar.

Wat is jouw grootste droom om nog te verwezenlijken?

Ik hoop ballet uit te blijven dragen aan een zo'n breed mogelijk publiek. En bij te kunnen dragen aan het levend houden en doorontwikkelen van deze prachtige klassieke kunst. De hbo opleidingen Docent Dans in Nederland zijn de afgelopen twintig jaar overgeschakeld van specialisatie in één of een aantal dansstijlen naar verbreding. Daardoor studeren er momenteel voornamelijk allround geschoolde dansdocenten af. Zij hebben niet meer de specialisatie in klassiek ballet zoals dat was in de tijd dat ik studeerde. Je merkt dat er hierdoor steeds minder hoog gekwalificeerde balletdocenten zijn en dat het ballet in Nederland steeds meer wegzakt.

In het huidige studiejaar is de NBA onder leiding van artistiek leider Ernst Meisner een eenjarige bacheloropleiding Docent Klassiek Ballet gestart. Zo kunnen klassiek geschoolde dansers een opleiding tot balletdocent volgen. Een docentenopleiding afronden binnen één jaar is ambitieus. Maar omdat een sterkte klassieke achtergrond een vereiste is voor toelating, ligt de focus binnen deze opleiding voornamelijk op de didactische vaardigheden. De opleiding is nog in ontwikkeling, dus na dit jaar zal moeten blijken of één jaar inderdaad voldoende is.

Zelf hoop ik vanuit mijn functie bij de NBA bij te dragen aan de ontwikkeling van het balletdocentschap in Nederland. Onder andere door het organiseren van de Docenten Seminars. Workshops en bijscholingen bieden echter nooit de verdieping van een hbo-opleiding. Daarom hoop ik binnenkort met de huidige docentenopleidingen om tafel te kunnen zitten om te praten over de toekomst van ballet in Nederland. Ik geloof dat de balletdocent een grote rol speelt in het aanwakkeren van de liefde voor ballet. Deze liefde, die mij al van jongs af aan gegrepen heeft, hoop ik nog jaren over te blijven dragen aan volgende generaties.

Wist je dat Marieke van der Heijden lid is van Dansdocent.nu? Geef jij danslessen? Word dan ook lid van ons magazine!

IN DE SPOTLIGHT

Dansdocent ben je omdat het je passie is, maar wat meer respect en erkenning zou ook fijn zijn. Toch? Daarom interviewen wij regelmatig leden van Dansdocent.nu om hen in de schijnwerpers te zetten en de aandacht te geven die zij verdienen. We vragen hen waarom ze dansdocent zijn geworden, hoe ze het ervaren en wat ze nog zouden willen meemaken. Ook interviewen we regelmatig vooraanstaande en populaire dansdocenten. Laat je inspireren door deze mooie mensen!