Leer meer over de ‘social turn’ in hedendaagse kunsteducatie wereldwijd

BOEK | Kunst is niet los te zien van de context waarin die is gemaakt én waarin die wordt bekeken. Dat moet het uitgangspunt zijn van kunstonderwijs volgens de redacteuren van het nieuwe boek Curriculum, Culture and Art Education. Zij verzamelden essays over ontwikkelingen in kunstonderwijs wereldwijd. Met aandacht voor kunst met een grote K, volkskunst, digitale kunst, kolonialisme en meer.

Curriculum, Culture and Art Education

De afgelopen decennia is er veel veranderd in de (kunst)wereld. Goed hedendaags kunstonderwijs speelt in op al die ontwikkelingen in de kunst én in de maatschappij, want die twee zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Daarom is het boek Curriculum, Culture and Art Education, een groot naslagwerk uit 1998, nu grondig herzien en opnieuw uitgegeven. 

Het boek bestaat uit essays over ontwikkelingen in kunsteducatie wereldwijd. Het brengt perspectieven samen uit de Global North en de Global South, en uit verschillende hoeken van de kunst. Er is veel aandacht voor kunstvormen die voorheen in het traditionele Westerse onderwijs niet altijd serieus werden genomen - zoals volkskunst (kunst met een kleine k) en inheemse kunst. Maar ook nieuwere kunstvormen zoals digitale kunst, en participatieve kunstvormen zoals community arts en inclusieve kunstvormen.

Uitgangspunt van het boek zijn twee belangrijke begrippen die duiden op een veranderende manier van kijken naar kunst en kunstonderwijs: social turn en visual culture. Omdat deze begrippen zo fundamenteel zijn voor hedendaags kunstonderwijs, leggen we ze hieronder kort voor je uit.

Social turn

Een van de belangrijkste veranderingen in de kunst en het kunstonderwijs sinds de vorige editie is de zogenoemde social turn. Deze term werd voor het eerst beschreven door de Britse kunsthistoricus Claire Bishop. Zij beschreef de groeiende publieke aandacht voor kunstvormen die meer betrokken zijn bij een lokale gemeenschap. Processen die uitgaan van samenwerking en reageren op lokale thema’s of problemen. De uitkomsten van zulke projecten zijn lang niet altijd een tastbaar product, zoals een schilderij dat je in een museum hangt. Het kan ook gaan om workshops, interventies in de publieke ruimte, (online) magazines en voorstellingen. 

Deze ontwikkeling in de kunst heeft belangrijke gevolgen voor het kunstonderwijs. Want als je recht wilt doen aan de social turn, kom je niet meer weg met een droge analyse van de ‘buitenkant’ van het eindproduct. Het proces wordt belangrijker dan het product, en om dat te kunnen begrijpen moet je de context kennen. Wie werkte eraan mee, op welke sociale problemen reageerde dit kunstwerk? Hoe was de samenwerking vormgegeven - was die eigenlijk wel ethisch of heeft de kunstenaar de lokale bevolking eigenlijk uitgebuit zonder hen credit te geven? De social turn brengt ook meer aandacht met zich mee voor de invloed van kolonialisme, en voor andere esthetieken en symbolieken dan alleen de Westerse. 

Visual culture

Hoe doe je recht aan al die diverse esthetieken, symbolen, kunst ‘talen’, technieken en waarden? Daarvoor gaan de redacteuren uit van de lens van visual culture. Dat is een benadering van kunst- en maatschappijkritiek die kijkt naar hoe beelden ons begrip van de wereld vormgeven. Dat werkt twee kanten op: bestaande ideeën, normen en ontwikkelingen vormen de beelden die worden gemaakt. Maar die beelden, zoals foto’s, commercials en videoclips, vormen ook weer hoe wij naar de wereld en naar elkaar kijken. De kritische stroming van visual culture analyseert die processen.

De essays in het boek zijn allemaal geschreven vanuit de visual culture lens. Ze bekijken kunsteducatie in samenhang met zowel de lokale maatschappij waarin die zich bevindt, als mondiale ontwikkelingen. Dat passen ze toe op allerlei kunstvormen, waaronder ook digitale vormen en inheemse of traditionele kunsten. Het ‘visuele’ gaat hier dus lang niet alleen over plaatjes, maar over alles dat iets anders representeert.

Over de auteurs

De essays in het boek komen van critici van over de hele wereld. Ze zijn gebundeld en ingeleid door redacteuren Kerry Freedman en Fernando Hernández-Hernández. Kerry Freedman is Professor of Art and Design Education aan de Northern Illinois University (VS). Ze is gespecialiseerd in visuele onderzoeksmethodes en schreef daar al eerder boeken over als co-auteur. Fernando Hernández-Hernández is Emeritus Professor of Cultural Visualities and Arts-based Research aan de Universiteit van Barcelona. Hij schreef als co-auteur over onder andere ethnografische processen (antropologisch onderzoek).

Bronnen

Boeken, InternationaalIlja GeelenBoeken, kunsteducatie, Onderwijs, social turn, visual culture, dekolonialisme, ethiek, Internationaal, intercultureel, interdisciplinair, beeldende vorming, digitale vaardigheden, Kunstenaars, Voortgezet onderwijs, Primair onderwijs, school, Kunstdocenten, Kunst, Kunstonderwijs