Hoe geef je veilig online dansles? 15 tips van danswetenschappers

Screenshot van de online dansles: ‘Classic mini Ballet Barre Workout’ van Lazy Dancer Tips.

GEZONDHEID & ANATOMIE | Online lesgeven is de afgelopen weken een proces geweest van vallen en opstaan, proberen en evalueren. Voor de een is het al wat vlotter verlopen dan voor de ander (en dat is allemaal oké!). Ook danswetenschappers volgen deze boeiende ontwikkelingen op de voet. Onlangs organiseerde IADMS een webinar over de fysieke én mentale gezondheid van zowel je leerlingen als jezelf. Met dit artikel ‘zoomen’ (pun intended) we in op hun adviezen! Lees verder voor 15 tips voor veilig digitaal dansles geven.

Veilig lesgeven. Wat houdt dat in?

De huidige quarantaine heeft iedereen gedwongen om zich snel aan te passen. Veel dansdocenten zijn in actie geschoten zonder echt de tijd te kunnen nemen om lesmateriaal deftig te herzien of keuzes goed te overwegen. Niemand is dit gewend. De veiligheid van het lesgeven is daar soms wat door opgeofferd. Zo valt door tijdslimieten de warm-up en de cool down soms weg, er wordt gedanst en gesprongen op harde of oneffen vloeren, of je ziet de kat in de verte al lopen die straks voor de voeten van je danser zal kruipen. Dansdocenten moeten een stuk controle uit handen geven, maar willen alsnog zo goed en zo veilig mogelijk lesgeven. Hoe pak je dat aan?

Onder het motto ‘a safe teacher is a good teacher’ hebben danswetenschappers Ellie Kusner, Jennifer Deckert, Sonia Rafferty en Sutton Anker onlangs een webinar gehouden waarin de huidige situatie geëvalueerd werd. Ellie, Jennifer en Sutton representeren IADMS (International Association of Dance Medicine and Science) en Sonia Rafferty vertegenwoordigt SiDI (Safe in Dance International). Deze vier fantastische vrouwen zijn allemaal zowel danswetenschapper als dansdocent of pilatesinstructeur. Ook geven ze hun visie op mogelijke gevolgen voor de toekomst waar dansdocenten rekening mee moeten zullen houden. Hieronder vatten we voor jou hun 15 adviezen samen. Je kunt de webinar ook zelf terugkijken:

The recording of a live panel discussion with IADMS and Safe in Dance International leaders on how to dance safely while at home during quarantine.

15 tips van danswetenschappers

1 | Risico’s verkleinen is vanaf nu een gedeelde verantwoordelijkheid

Een veilige dansomgeving creëren was voorheen voornamelijk de taak van de dansdocent. Vanwege het afstandsonderwijs is dit nu een ‘gedeelde taak’ geworden. Je ziet niet de hele ruimte waarin je leerlingen dansen en soms zie je zelfs niet het volledige lichaam van de leerling. Help hen daarom om zelf de risico’s te ‘zien’ en om er op eigen initiatief iets aan te doen. Coach je leerlingen zodat ze dit serieus nemen en vóór het begin van je dansles steeds alles checken aan de hand van de volgende vragen:

Heb je genoeg ruimte? Hoeveel m2 heeft de leerling ter beschikking? Wat voor vorm heeft de ruimte? Hoe hoog is het plafond? Een slaapkamer met een schuin dak brengt andere risico’s met zich mee dan een ruime woonkamer.
Op wat voor vloer dans je en is dit veilig? Dit varieert van tegels, tapijt, hout tot zelfs het gras in de tuin. Vraag aan de leerlingen om de vloer zeker na te gaan op gladheid en oneffenheden en om een veilige keuze te maken wat betreft hun schoeisel. Als sokken en balletschoen te glad zijn kunnen de leerlingen beter op schoenen of blote voeten dansen. Als de vloer oneffen is, zijn schoenen een must.
Lopen er mensen of huisdieren rond? Vraag aan de leerlingen om indien mogelijk een ruimte op te zoeken waar ze niet gestoord kunnen worden, maar waar ze indien nodig wel hulp van kunnen vragen van bijvoorbeeld een ouder!
Zijn alle kabels aan de kant? Als de laptop of mobiele telefoon gebruikt wordt, is de kans groot dat deze aan de lader hangt. Laat ze deze kabels zoveel mogelijk opzij leggen, of leer ze hoe ze een kabel moeten tapen!
Zijn alle meubels aan de kant en hangen er lampen in de weg? Lampen zullen doorgaans moeilijk verwijderd kunnen worden, maar alles dat in de ruimte staat en verschoven kan worden moet zoveel mogelijk aan de kant.

2 | Pas je dansmateriaal aan een kleine ruimte aan en geef verschillende opties

Het is een open deur intrappen – ik weet het – maar het moet erbij staan: een ambitieuze ‘across the floor’ heeft in deze tijd geen zin. Pas je dansmateriaal aan zodat dit in een kleine ruimte uitgevoerd kan worden. Het is namelijk niet de bedoeling dat de leerlingen dit zelf moeten uitzoeken. Probeer ook variaties aan te bieden zodat leerlingen in sommige gevallen kunnen kiezen welke optie het beste bij hun situatie past. Zeker als er gezinsleden kunnen meedoen die géén leerling van je zijn.

3 | Geef minder lang les en biedt minder lesmateriaal aan

Online lesgeven én krijgen is vermoeiend. Pas daarom je verwachtingen en je jaarplannen aan. Als je je syllabus wil blijven volgen zal je onvermijdelijk risico’s creëren omdat je leerlingen moe worden of omdat de leerlingen overbelast geraken. Beperk je lesmateriaal zodat een les met kleine kinderen maximum 30 minuten duurt. Voor tieners en volwassenen is 45-60 minuten meer dan voldoende. De algemene focus van je dansles moet ook liggen op het ‘onderhouden’ van hun techniek en dansantheid, meer dan op progressie. Leg jezelf en de leerling niet teveel druk op om nieuwe dingen te leren. Focus op het plezier.

4 | Geef trager les

Houdt ook rekening met de snelheid waarin je lesgeeft. Tweedimensionaal leren (vanaf een scherm of video) is veel moeilijker dan van mens op mens in een dansstudio. Als dansdocent zal je trager moeten lesgeven dan wat je gewend bent: ga langzaam door je uitleg, deel je lesmateriaal op in kleine haalbare stukjes, en geef voldoende tijd aan de leerlingen om te kijken voordat ze met je meedoen.

5 | Geef ALTIJD een fysieke warm-up én cool-down

Omdat je lestijd ingekort is, is het verleidelijk om er vol enthousiasme in te vliegen en de warm-up aan de leerlingen over te laten als zelfstandige opdracht. Of dit mogelijk is is natuurlijk deels afhankelijk van je doelgroep, maar… hoe weet je of ze dit effectief gedaan hebben? Als je veilig wil lesgeven voorzie je ALTIJD een warm-up (hartslag, mobilisatie, dynamische stretches) en cool down (langzaam intensiteit van de bewegingen tot rust brengen en eventueel wat statisch stretchen).

Meer weten over de onderdelen van een goede warm-up? Lees ook mijn artikel: Warming-up | Hoe doe je dat op een gezonde en efficiënte manier?

6 | Besteed EXTRA tijd aan een mentale warm-up

Zoals we in een van onze vorige artikels hebben vermeld, heeft de warm-up niet alleen een fysieke functie, maar ook een mentale. In deze tijden is het misschien wel extra belangrijk om het mentale aspect te benadrukken. Leerlingen moeten hun thuis plots als ‘de danszaal’ beschouwen en gefocust bij de les zijn. Maak er daarom een gewoonte van om een stukje mentale warm-up te doen zodat ze hun ruimte echt als hun eigen dansstudio kunnen beschouwen en het komende uur gefocust les kunnen volgen. Het kan bijvoorbeeld helpen om aan het begin van de les als docent heel duidelijk je doel voor de dansles te communiceren naar de leerlingen.

7 | Vermijd veel veranderingen van richting en draaien

Zodra er een verandering van richting gebeurt zal het voor de leerling lastig zijn om jou op het scherm te kunnen volgen. Vermijd dit en vermijd het daarom ook om veel draaien te doen. Tenzij je natuurlijk een masterclass geeft in ‘spotten’… dan is het misschien juist ideaal!

8 | Vermijd sprongen óf zorg voor veilige opties

Sprongen zijn een enorm issue momenteel. Als het mogelijk is, vermijd het dan om je leerlingen te laten springen. Als je toch wil springen, houd dan de volgende factoren in gedachten:

Hoeveelheid: verminder het aantal sprongen dat de leerlingen moeten doen.
Complexiteit: houd je sprongen zo simpel mogelijk.
Demping: een yogamat kan wat demping bieden, maar biedt niet de ‘veerkracht’ van een zwevende vloer. Als je leerlingen een yogamat gebruiken om op te springen, laat ze deze dan goed vastzetten zodat er niet over gestruikeld kan worden of dat de mat niet wegglijdt.
Schoenen: laat leerlingen sportschoenen aandoen om te springen.
Toestemming om niet te springen: geef je leerlingen uitdrukkelijk de keuze om de sprongen niet mee te doen.

Een ander idee is om plyometrics met je leerlingen te doen. Plyowat??? Plyometrics. Dit zijn technieken om sprongkracht en explosiviteit te verbeteren. Voorbeelden van oefeningen kun je hier vinden, en deze video toont enkele oefeningen specifiek voor dansers.

9 | Let op het tijdstip van je les

Als je jouw dansles op een ander tijdstip geeft dan dat de leerlingen gewend zijn, houd er dan rekening mee dat het lichaam van je leerlingen op dat tijdstip anders reageert. Bijvoorbeeld wanneer je de balletles die normaal op vrijdagavond plaatsvond, nu op zaterdagochtend geeft. Je leerlingen zullen dit gewaar worden en misschien niet meteen snappen wat er aan de hand is. Leg uit dat het lichaam in de ochtend meer tijd nodig heeft om ‘wakker te worden’. Ook kunnen sommige leerlingen er problemen mee hebben om te wennen aan een nieuw weekritme. Gun ze de tijd om zich aan te passen en blijf communiceren met de leerlingen of het nieuwe schema voor hen werkt of niet.

10 | Besteed extra tijd aan ademhaling, gronden, visualisatieoefeningen en persoonlijke reflectie

Eigenlijk is de tijd altijd te beperkt om alles aan te leren. Leerlingen schrijven zich vaak ook in voor een dansles omdat ze graag eens – zoals we het in Vlaanderen zeggen – “ferm willen zweten”. Wanneer neem je eens serieus tijd om diep in te gaan op de ademhaling, het gronden van het lichaam en het gebruiken van visualisatie om als danser beter te worden? Neem je normaal gesproken tijdens de danslessen de tijd om de leerlingen te laten reflecteren op hun artistieke ontwikkeling? Elke dansers zou deze vaardigheden onder de knie moeten hebben, maar de tijd laat het soms niet toe. Well, the good news is… tijd zat nu! Dit is hét moment om hiermee bezig te zijn. Laat elke leerling eens een lange tijd liggen, voelen, ademen, en gronden. Leer ze hoe ze ook choreografieën en oefeningen kunnen visualiseren. (Als visualisatie nieuw voor je is, bekijk dan dit filmpje met uitleg.) Of laat ze reflecteren op hun leerproces tot nu toe en nadenken over de toekomst.

11 | Houd rekening met de gezinssituatie en de mentale veiligheid die het wel of niet biedt

Helaas biedt niet elke thuissituatie een gezonde/gelukkige omgeving om in te dansen. Voor veel leerlingen is de dansstudio een ‘safe space’ waar ze gek kunnen doen, fouten kunnen maken, zichzelf kunnen zijn, etc. Wees je ervan bewust dat dit in sommige gezinssituaties wat moeilijker is. Soms kun je hierdoor gedrag zien van je leerlingen dat je niet gewend bent. Laat de leerlingen vooral zichzelf zijn en toon begrip. Dit is niet het moment om ‘streng’ te zijn.

12 | Leer leerlingen aan dat er meer in het leven is dan dansen

Pardon, wat?! Ja! Ik zeg het opnieuw: leer leerlingen aan dat er meer is in het leven dan dansen! En eigenlijk geldt dat ook voor jezelf als dansdocent. Dansers die hun identiteit volledig op dans hebben gebaseerd (“ik leef voor dans” en “zonder dans ben ik niks”) zullen in een identiteitscrisis komen. Meestal zie je dit gebeuren wanneer zo’n danser geblesseerd raakt, maar ook in de huidige situatie komen deze persoonlijkheidstrekken sterk naar boven. Psychologen raden dansers aan om naast hun dans ook zeker andere activiteiten doen. Raad al je leerlingen daarom aan om misschien ook eens een andere hobby te proberen, om extra tijd aan familie te besteden en om nieuwe interesses te ontwikkelen naast dans. Ze hoeven daarom niet ‘minder’ van dans te genieten, het zal juist hun carrière als danser verlengen.

13 | Bouw een praatmoment in voor de sociale motivatie van sommige leerlingen

Wat heel duidelijk wordt tijdens deze periode is wie van je leerlingen danst vanwege de ‘passie voor dans’ en wie eigenlijk meer vanwege het sociale aspect in je lessen staat. Beide motivaties zijn prima om dansles te volgen, maar in tijden van isolatie kan dit een groot probleem vormen. Vooral tieners missen hun vrienden en als dansdocent voel je al snel wanneer er frustraties zijn. Laat je leerlingen weten dat het oké is dat ze zich zo voelen. Wees gevoelig en medelevend. Als het nodig blijkt kun je je danslessen ook uitbreiden met een sociaal praatmoment zodat elke leerling opgelucht kan terugkijken op een les.

Lees meer over het inbouwen van sociale interactie tijdens je online dansles in dit artikel van redacteur Rimke Saan.

14 | Wissel expertiselessen uit met andere docenten

Wil je yoga aanbieden aan je leerlingen, maar ben je zelf eigenlijk gespecialiseerd in pilates of ballet? Overbelast jezelf dan niet met het idee dat je ‘alles zelf moet geven’. Soms zijn leerlingen enorm ‘docentgebonden’ of willen zien dat ‘jij de lessen geeft waarvoor ze betaald hebben’. Overweeg echter toch om expertiselessen met andere docenten uit te wisselen en leg aan je leerlingen uit dat het juist een meerwaarde kan zijn voor hen om deze les van een andere expert te krijgen.

15. Na de crisis: goed en slecht minder goed nieuws in verband met blessures

Niemand weet hoe de toekomst eruit zal zien. Zullen we de social distancing in onze lessen en choreografieën nog lange tijd moeten volhouden? Zal er een maximum aantal deelnemers wettelijk bepaald worden? Nobody knows… yet. Zodra het moment eraan komt dat danslessen weer toegelaten zijn, is er goed en … minder goed nieuws.

Minder blessures: Onderzoek heeft al meermaals aangetoond dat blessures bij dansers doorgaans chronische overbelastingsblessures zijn. Voor geblesseerde dansers is deze lockdown dan ook eigenlijk een geschenk: verplicht en zonder schuldgevoel even niks doen, en het lichaam laten herstellen. Er is dus een grote kans dat veel blessures als sneeuw voor de zon zullen verdwijnen.
Blessuregevaar: Beware of the third week! Wanneer de lessen weer hervat kunnen worden is het risico groot dat zowel de leerlingen als docenten de ‘achterstand willen inhalen’. Maar dansers én docenten zijn in deze fase kwetsbaar! Danswetenschappers waarschuwen voor ‘de derde week’. Waarom? Zowel in sport als in het leger is waargenomen dat het enthousiasme en de adrenaline van de activiteit (in ons geval ‘dansen’) tot gevolg heeft dat de kleine tekenen van overbelasting (zoals spierpijn) genegeerd worden (Koutures, 2020). In de derde week bereikt het lichaam dan zijn breekpunt en ontstaat er een blessure. Het advies is om als dansdocent hierop te anticiperen en een rustige opbouw van het nieuwe dansseizoen te garanderen!

Volgende maand kun je meer lezen over de voordelen van rust en het opbouwen van je lessen na zo’n rustperiode!

Ben je nog verzekerd?

Met bovenstaande tips zal het zeker lukken om veilig online dansles te geven. Toch kun je blessurevrij leren nooit echt garanderen (ongelukken gebeuren nu eenmaal, net als in een normale dansles). Daarom raden we ook zeker aan om na te gaan bij de verzekering dat je leerlingen nog steeds verzekerd zijn.

Heb je zelf een vraag of een probleem omtrent Gezondheid & Anatomie? Vul dan ons contactformulier in, stel je vraag, en wie weet lees je het antwoord in een volgend artikel!

Bronnen

IADMS - International Association for Dance Medicine & Science. (2020). Safe Dance Practice in Quarantine - A Panel by IADMS and SiDI Leaders [Videobestand]. Geraadpleegd op 4 mei 2020

Koutures, C. (2020, 23 april). When the Curtain Rises • Returning to Dance in the COVID World. Activekidmd.com Geraadpleegd op 5 mei 2020

GEZONDHEID & ANATOMIE

Er wordt steeds meer (sport-)wetenschappelijk onderzoek gedaan binnen de dans. Helaas vinden deze inzichten vaak niet direct de weg naar de praktijk. Dat is zonde! In de rubriek Gezondheid & Anatomie worden wetenschappelijke bevindingen daarom vertaald naar praktische tips die jij als dansdocent kunt toepassen binnen je lessen. Ontdek hoe je de dansprestaties van je leerlingen kunt verbeteren en hoe je blessures kunt voorkomen.