Nicole Rust: “Het liefst op iedere school in Rotterdam dans!”

Nicole Rust (36 jaar) geeft leiding aan de Scapino Academy, waarvan ze het programma zelf mocht bedenken. Ze organiseert workshops voor het PO, VO en ook het hoger onderwijs. Met als doel kennismaken met (moderne) dans en met Scapino in het bijzonde… — Nicole Rust (36 jaar) geeft leiding aan de Scapino Academy, waarvan ze het programma zelf mocht bedenken. Ze organiseert workshops voor het PO, VO en ook het hoger onderwijs. Met als doel kennismaken met (moderne) dans en met Scapino in het bijzonder. Ze werkt sinds 2014 bij Scapino Ballet Rotterdam. Zelf volgde ze de opleiding Docent Dans aan Academie voor Theater en Dans in Amsterdam.

TRENDS & CURRICULUM | Het Scapino Ballet is van oudsher een educatief dansgezelschap. De Scapino Academy is hun educatieafdeling met veel projecten op scholen. Met deze projecten wil Scapino Academy (moderne) dans toegankelijk maken voor iedereen, in alle wijken. Volgens Nicole Rust, initiatiefneemster bij Scapino Academy, dé missie van het Scapino Ballet. Redacteur Lynn Kosakoy sprak met haar over de danseducatieve dromen binnen en buiten thuisstad Rotterdam. Meer weten? Luister nu de podcast! Of lees de samenvatting van het interview.

Reflectie: Het belang van een thuishaven

Het Scapino Ballet Rotterdam heeft een roerig jaar meegemaakt. Naast alle veranderingen rondom de coronacrisis heeft het oudste dansgezelschap van Nederland ook een andere crisis gekend. Namelijk die van een negatief advies in de ‘Basisinfrastructuur 2021-2024’, ook wel de BIS genoemd. Een golf van verbazing raasde door de culturele sector, want ook andere grote dans- en theatergezelschappen waren de dupe van een negatief advies in de BIS. Na opstand werd er door de regering meer geld vrijgemaakt voor culturele subsidies. De aanvraag van Scapino kon zo alsnog worden gehonoreerd.

Wat ik mij dan vervolgens afvraag is ‘wat wordt er met dat geld precies gedaan?’ Nu weet ik natuurlijk niet waar dat geld exact heen gaat, maar een vermoeden van mij gaat uit naar het zo breed mogelijk wegzetten van Scapino in Nederland. Dat is dan, denk ik, ook het zo breed mogelijk profileren van de educatieafdeling van Scapino, de Scapino Academy. Maar is het wel echt nodig om met danseducatie door heel Nederland reizen? Waarom zouden we alsmaar groter en meer, verder en wijder en breder en hoger gaan zoeken naar plekken om dans naartoe te brengen? Terwijl er juist zoveel moois dichtbij, in de stad, thuis, te halen valt?

Als ‘stadsdansgezelschap’ van Rotterdam ontvangt Scapino ook geld van de gemeente. Nicole Rust, initiatiefneemster in danseducatie bij Scapino, vertelt in ons gesprek dat dat ‘gemeentegeld’ onder andere wordt gebruikt voor de inzet van cultuurcoaches op middelbare scholen in Rotterdam. Daarnaast gaan zij ook zo nu en dan met danseducatie de cultureel diverse wijken van Rotterdam in. Met de nadruk op ‘zo nu en dan’, want het kan veel meer vindt Nicole. Het is daarom de ambitie van Nicole en de Scapino Academy om meer voor thuishaven Rotterdam te kunnen doen met dans. Iets wat ik als luisteraar alleen maar kan onderstrepen!

Dans, of kunst in het algemeen, kan veel terug doen voor de inwoners in een wijk of een stad. Volgens Nicole heeft de creatieve en expressieve ingang van dans bijvoorbeeld “ook gewoon echt met het ontwikkelen van je identiteit te maken.” Daarnaast geeft Nicole ook aan dat het binnen danseducatie belangrijk is om af te stemmen, te ervaren en te verbinden. Dat is wat Scapino Academy op de scholen al doet om zo dans toegankelijk te maken. Het verder uitwerken van die drie aspecten van danseducatie kan een hulpmiddel zijn om met dans iets terug te geven aan de stad.

De vraag is dan ‘hoé geef je met dans of kunst iets terug aan de stad?’ Als Arnhemse denk bijvoorbeeld ik aan een vriendinnetje van mij die theatermaakster is. Vanuit Muziektheater De Plaats maakte zij met kinderen uit een Arnhemse wijk een voorstelling rondom een maatschappelijk thema dat speelde in die buurt of bij de kinderen onderling. Ze verwerkten zo hun gedachten omtrent het thema taalachterstand en het onbegrip wat daardoor ontstaat in een performance op locatie voor iedereen in de wijk en daarbuiten om te zien. Om zo’n performance zoals beschreven te creëren moet je afstemmen op elkaar en verbinden tussen de verschillende betrokkenen. Tenslotte leidt het tot het verkrijgen van een unieke ervaring.

Precies dát is wat Nicole aangeeft belangrijk te vinden binnen danseducatie. De Scapino Academy doet het teruggeven met (dans)kunst in Rotterdam nu vooral door met dans naar de scholen te gaan, vertelt Nicole. Ook proberen ze met korte presentaties van choreografieën wel eens een wijktheater te bezoeken. Maar echt samen met de mensen in de wijk of specifiek voor de mensen in de wijk danskunst maken, blijft nog enkel een ambitie.

Nicole vertelt ook dat ze ziet dat sommige mensen niet hun wijk uitkomen. Alleen al om die reden is het wat mij betreft belangrijk om met kunst en dans ‘thuis’, in de stad en haar wijken, te blijven. Om zo de mensen die het minst gemakkelijk met dans te maken krijgen tegemoet te komen. Tijdens mijn studie leerde ik dat de uitwisseling die hierdoor ontstaat tussen danseducator en bewoners van een wijk leiden tot het verbinden van en reflecteren op verschillen en overeenkomsten tussen individuen (Biesta, 2012). Een gezonde interactie die onder meer leidt tot begrip van wat dans is en kan doen. Dan is ‘thuis blijven ineens’ waardevoller en dankbaarder dan heel Nederland te willen afreizen.

Volgens filosoof Daniel Schreiber is thuis dan ook een plek “die de mogelijkheid in zich draagt bij jezelf aan te komen” (2018, p. 16). Dat belang van een thuishaven, kun je delen met elkaar in de buurt. Juist met danskunst! Dus een tip of een goed voornemen voor het komende, hopelijk gezondere jaar: ga de wijk in met dans en zet je in voor je eigen gemeenschap! Zoek de mogelijkheden, duik in de verhalen van de mensen in je buurt en maak de dansante verbinding. Want dans kan zoiets bijzonders brengen aan mensen die er nog nooit aan hebben gedacht.

Lynn Kosakoy.

Interview met Nicole Rust

Wie ben jij en wat doe jij binnen de Scapino Academy?

“Mijn naam is Nicole Rust . . . [en] ik ben opgeleid als dansdocent aan de Academie voor Theater en Dans [in Amsterdam]. In 2006 ben ik afgestudeerd, toen was het de Amsterdamse Hogeschool voor de Kunsten. . . . Nadat ik ben afgestudeerd heb ik ruim tien jaar als zpp’er als dansdocent gewerkt en heb ik in het onderwijs heel veel lessen gegeven, maar ook op amateurballetscholen. En in 2014 ben ik gestart als medewerker educatie bij Scapino Ballet.”

“[Bij Scapino Academy] ontwikkel ik educatieprogramma’s. In eerste instantie, toen ik in 2014 startte, mocht ik eigenlijk het hele programma opnieuw vormgeven. Dus ik heb een beetje de koers uitgezet, beleid uitgewerkt, visie bepaald en aan de hand daarvan de programma’s ontwikkeld. Nu die programma’s staan, merk ik dat ik vooral een verbinder ben. Dus ik verbind een school aan een docent. Ik instrueer de docenten, ik breng de docenten weer in verbindingen met allerlei andere opdrachtgevers of aanvragen. Ik bedenk ook nieuwe educatie initiatieven, ik organiseer . . . allerlei soorten projecten rond onze voorstellingen. Ik plan de inleidingen bij onze voorstellingen, ik bereid de inleidingen voor samen met onze inleiders. Ja, ik probeer zoveel mogelijk te doen wat lukt om vooral die verbinding te maken tussen de voorstellingen van Scapino en allerlei verschillende doelgroepen.”

Wat is de identiteit en de missie van Scapino Ballet en Scapino Academy?

“Onze identiteit is natuurlijk moderne dans, [want] de voorstellingen zijn moderne dans. Dus we willen zoveel mogelijk kinderen, jongeren, volwassenen daarmee kennis laten maken, zodat ze dat ook kunnen ervaren. Er komt ook heel veel creativiteit bij kijken, dus [bijvoorbeeld] een creatieve opdracht. . . . [We willen] dat zoveel mogelijk laten doorvloeien in onze educatieprogramma’s.”

“We willen vooral als gezelschap toegankelijk zijn en toegankelijk blijven, zowel bij de voorstellingen in het theater als in ons educatieprogramma. We denken ook dat als je voor het eerste Scapino ziet en je hebt nog nooit moderne dans gezien dat je dan, hopen we natuurlijk, denkt ‘oh grappig’ of ‘oh bijzonder’. En niet dat je heel erg wordt afgeschrikt van ‘nou ik wil echt nooit meer moderne dans zien’. . . . Door onder andere dat educatieprogramma proberen we dat dan nog toegankelijker te maken. Of meer tastbaar te maken.”

“Wij zetten wel echt in op die ervaring. Of je nou naar de voorstelling kijkt in de zaal, of dat je een workshop volgt, of als je voor het eerste een voorstelling van ons ziet. Het is een beleving en we willen wel die beleving zo waardevol mogelijk maken. Dat het je wat doet, dat het je raakt of dat je er nog over nadenkt. Of dat je er energie van krijgt of er blij van wordt. Of dat het je ontregelt, dat mag ook. Dat hopen we altijd wel, maar natuurlijk mogen mensen ook gewoon gaan zitten en genieten en gewoon een hele fijne avond hebben als ze komen kijken.”

Wat vinden jullie als Scapino Academy belangrijk binnen danseducatie voor kinderen en jongeren?

“Wat we vooral heel belangrijk vinden is dat ze (schoolleerlingen, red.) plezier hebben. Dus voor veel scholieren is dit hun eerste kennismaking met moderne dans of met dans in het algemeen. En als ze een beetje [zeurend] aan komen lopen en lachend en vol energie weer de studio uit lopen, dan is onze missie geslaagd.”

“Dat alles mag. Dus als je als leerling weerstand voelt of een beweging is heel raar of ze moeten een hele moeilijke sprong maken, ja tuurlijk is dat moeilijk, want je hebt het nog nooit gedaan. Of tuurlijk is het grappig, want het is ook een gekke beweging. Vooral ook de leerlingen de ruimte geven om te voelen en te denken wat er op dat moment in ze opkomt en dat dat allemaal mag en goed is. . . . Je kan niet falen eigenlijk. En door mee te doen is het eigenlijk al goed en win je al heel veel. . . . We willen niet een leersituatie zoals bij Nederlands of Engels, maar meer een ervaring geven.”

Hoe ziet danseducatie aangeboden door de Scapino Academy eruit?

“We doen ook heel veel workshops die echt gerelateerd zijn aan de voorstelling. Dus een stukje fragment, een stukje repertoire uit de voorstelling die we aanleren of die we in een les of een workshops terug laten komen. Dus we willen wel heel dicht bij onszelf en het artistiek product (de voorstelling, red.) blijven.”

“Voor het primair onderwijs hebben we voor de kleuters een leskist. Dat is eigenlijk een kist met allerlei materialen die heel erg tot de verbeelding spreken en uitnodigen tot dans en creativiteit. Het is een kist met vijf danslessen waarbij de eerste dansles wordt gegeven door een Scapino Academy docent, die vervolgens de instructie geeft over de vier vervolglessen zodat de groepsleerkracht eigenlijk zelf met dans aan de slag kan in de klas.”

“Voor de groepen zeven en acht doen we nu al een aantal jaar het project Atelier in School, waarbij we als Scapino ook samenwerken met SKVR (Stichting Kunstzinnige Vorming Rotterdam, red.) en een klas eigenlijk twaalf weken lang werkt aan het creëren van een choreografie geïnspireerd door onze voorstelling. . . . De leerlingen komen dan . . . naar Scapino, [ze] mogen een dansles kijken, mogen een danser interviewen en als het lukt mogen ze ook de voorstelling zien. Het is een heel rijk en mooi project.”

En hoe werken jullie met leerlingen in het voortgezet onderwijs aan dans? Of hoe krijg je deze leerlingen tot dans?

“Door middel van echt verschillende maakopdrachtjes en samenwerkopdrachtjes gaan de leerlingen zelf aan de slag. En voor het VO proberen we ook altijd de leerlingen in de schoenen te zetten van de maker. Hoe denkt een choreograaf, wat komt er allemaal bij kijken om dans te maken? En dan echt een beetje naar het begin terug te gaan, de [dans]elementen tijd kracht, ruimte, lichaam en daarmee dan een gerichte maakopdracht geven aan leerlingen, zodat ze al improviserend zelf dans gaan creëren.”

“De docent (van de Scapino Academy, red.) probeert . . . de weerstand of gekke bewegingen te gebruiken. . . . Of [bijvoorbeeld] bij jongens die veel met sport hebben een beetje die link te maken van goh hoe kun je een bepaalde beweging uit de basketbal abstracter maken? Hoe kun je dat vergroten, verkleinen, vertragen en versnellen. Dat soort dingetjes. Dus ze echt anders te laten kijken naar waar ze mee bezig zijn.”

“[Een van onze docenten] was op een school . . . en die had repertoire van de Great Bean (voorstelling geïnspireerd op de jaren twintig gechoreografeerd door Ed Wubbe van Scapino Ballet, red.) aangeleerd. Ondertussen kon ze ook op het digibord filmpjes laten zien van de Charleston en de Lindy Hop . . . dus de jongeren konden [dat wat ze zelf hadden aangeleerd gekregen] gelijk plaatsen. Ze konden heel erg de link leggen tussen de geschiedenis en de choreografie van nu en dat bracht de leerlingen weer heel veel creativiteit en ideeën waardoor ze allemaal weer hele leuke gekke andere vrolijke Charlestonachtige bewegingen gingen doen. Dat zijn fijne momenten. . . . Als ze initiatieven nemen, vinden we dat altijd heel fijn en dan is er een workshop zeker geslaagd.”

“Door met urban dans te beginnen start je veel dichter bij hun belevingswereld. Bij wat ze kennen, bij waar ze zich fijn bij voelen, bij waar ze zich makkelijker tot kunnen verhouden. Dus dat is eigenlijk het startpunt en dat vertaalt de docent vervolgens naar meer moderne dans, dus soms is het meer een beetje urban contemporary. Soms zet je er andere muziek onder, je gaat spelen met tijd, kracht, ruimte, lichaam en dan wordt het gewoon van een hiphop choreografie ineens moderne dans.”

Hoe staat Scapino Ballet en de Scapino Academy in verhouding tot de thuisstad Rotterdam?

“Rotterdam is natuurlijk een hele diverse stad en we zijn stadsdansgezelschap van Rotterdam. We ontvangen subsidie van de gemeente Rotterdam, dus . . . we willen iets terugdoen voor de stad. En we willen er eigenlijk voor iedereen die ons wil zien of een keertje een workshop wil volgen zijn. Voor mij is een middel daartoe die kennismaking met moderne dans. . . . Vandaar dat ik daar ook in Rotterdam op inzet, omdat we dan de Rotterdamse kinderen en jongeren via die scholen kunnen bereiken en ze die ervaring kunnen bieden.”

“Nu hebben we op een school in Rotterdam Zuid een cultuurcoach en hij gaat daar niet met Scapino repertoire aan de slag, want dat is een veel te hoge drempel en geen match met het type leerlingen. Met wat zij eigenlijk nodig hebben. Dus dan kijken we heel erg van nou hoe kunnen we ze gewoon die hele positieve ervaring toch bieden, wat is daar dan voor nodig? En als ze eenmaal dan gewend zijn om te dansen, hoe kunnen we dan die brug slaan [naar Scapino toe]. Kunnen we ze dan een keertje een fragment uit een voorstelling laten zien of kunnen ze een keertje op bezoek naar Scapino. Maar eerst zal het echt gaan draaien om hen en zal onze docent werken aan hele andere doelen dan in ons reguliere educatieprogramma met de workshops.”

“Heel veel mensen komen soms hun wijk niet uit, omdat daar in die wijk doen ze de boodschappen, daar woont familie, daar gaan ze naar de film. Dus we willen om die drempel te verlagen wat meer en wat vaker naar de mensen toe en doen daarom af en toe optredens in theaters in de wijken. En proberen dan ook zoveel mogelijk bijvoorbeeld van tevoren op een lokale dansschool dan een workshop te doen, zodat we echt, ja, meer community gericht te werk kunnen gaan.”

Wat zijn de ambities van de Scapino Academy voor de toekomst?

“Ik zou echt nog veel meer uit willen breiden om te kijken of we op een andere manier ook de wijk in kunnen gaan. . . . Om eigenlijk meer aan te sluiten bij de behoeftes en de vragen uit een wijk, . . . want dans is zo mooi en zo tof en werkt zo verbindend. Op welke manier dan ook. Maar het vergt wel tijd en aandacht en energie en je hebt er een soort opbouw voor nodig. . . . Als er bijvoorbeeld bewonersinitiatieven zijn of er is een keer een klein festivalletje in een wijk: ga er eens kijken, wat is er dan te zien? Wie is die organisator? Zzou je daar volgende keer dan ook iets kunnen doen of niet?”

“Een project dat we twee jaar geleden hebben gedaan is dat we de voorstelling All hands on deck toegankelijk hebben gemaakt voor mensen met een visuele beperking. . . . Dat deden we door middel van audiodescriptie in samenwerking met stichting Komt het zien die theatervoorstellingen toegankelijk maakt voor visueel beperkten. Dat was voor ons zo’n bijzonder moment, . . . omdat het voor iedereen binnen Scapino ontzettend waardevol was. . . . Dat dat ook voor de hele organisatie heel veel heeft gedaan, dat willen we graag voortzetten.”

Wat zou jij dansdocenten nog willen meegeven voor in hun eigen danslessen?

“Wat ik heel erg geleerd heb bij Scapino is om soms ook even afstand te nemen en uit te zoomen en ook even te kijken naar je leerlingen of naar de mensen die je voor je hebt. Wie ben je? Wat heb je nodig? . . . En misschien dat jij als dansdocent soms een beetje vastloopt met een groep, of soms denkt ‘oh deze groep lastig’, of je hebt juist een hele enthousiaste energieke groep. Ook dan is het juist goed om even uit te zoomen en te kijken naar het individu en wie ze zijn en wat ze nodig hebben. En soms helpt dat om net weer even een stap verder te gaan, ook in je eigen ervaring en beleving, in het geven van een les. Afstand nemen, even weer aarden, even genieten.”

“Ook het voelen, al je zintuigen laten werken. . . . Laat je inspireren, ga voorstellingen zien en laat het op je inwerken, want dat is ook waar dans over gaat. Jezelf blijven voeden en verrijken met dans.”

Waarom dans?

“Omdat dans niet talig is. Dus voor kinderen die moeite hebben met taal, die hebben dat bij dans niet. . . . Naast dat dans ook beweging is, . . . is het voor heel veel kinderen en jongeren een uitlaatklep. Een soort manier waarin ze zichzelf kunnen zijn of kunnen uiten.”

“Het zorgt ook voor een soort lichaamsbewustzijn, hoe presenteer je jezelf. Het heeft ook gewoon echt met het ontwikkelen van je identiteit te maken. Dus ja, het heeft gewoon zoveel in zich, dans, dat [er] gewoon het liefst wat mij betreft op iedere school in Rotterdam . . . dans zou [moeten] zijn.”

Bronnen

Biesta, G. (2012). Goed onderwijs en de cultuur van het meten: Ethiek, politiek en democratie. Den Haag, Nederland: Boom Lemma.
Schreiber, D. (2013). Thuis: De zoektocht naar de plek waar we willen leven (M. van Duijn, vertaald). Amsterdam, Nederland: Ambo | Anthos.

Danseducatie in de Maatschappij

Met de podcast ‘Danseducatie in de Maatschappij’ houden wij jullie op de hoogte van trends op het gebied van danseducatie! Lynn Kosakoy, redacteur van Dansdocent.nu, gaat namelijk in gesprek met de leiders van de educatieve afdelingen van dansgezelschappen in Nederland en Vlaanderen. Met welke doelgroepen werken zij? Hoe sluiten hun danslessen aan op de kerndoelen in het onderwijs? Of de artistieke visie van het dansgezelschap? Op welke maatschappelijke ontwikkelingen haken ze aan? Dit en meer hoor je direct van de top van de danswereld!

Luister ook naar...