TRENDS & CURRICULUM | Dans verdient een fundamentele plek in de maatschappij - dat is één van de belangrijkste onderdelen van de visie van redacteur Lynn Kosakoy. Maar hoe zorg je er nu voor dat dans die plek krijgt die het verdient? Want dans is voor iedereen, maar niet iedereen vindt dans iets voor hen! In deze column vertelt Lynn over haar plannen om dans beter te integreren in het onderwijs - en over haar struggles! Een voorproefje van de toekomstige podcastgesprekken die zij voor Dansdocent.nu zal gaan voeren.

“Ik kan niet dansen”

Op een maandagochtend sta ik in één van de theaterzalen van ArtEZ in Arnhem, waar ik wacht op een twintigtal pabostudenten die zich vrijwillig drie dagen lang laten onderdompelen in dans, onder leiding van mijzelf. Ik heb er zin in! Naast dat deze doelgroep voor mij een uitdaging is, vind ik dit project ook van ontzettend grote maatschappelijke waarde, omdat meer dans in het onderwijs begint bij de leerkrachten. En dát begint weer bij de leerkrachten van de toekomst, ofwel de pabostudenten. Als ze binnenkomen en een beetje zijn gewend aan deze voor hen gekke omgeving, stel ik hen de vraag: “Wat is dans volgens jou?”

De reacties verrassen mij, vooral omdat blijkt dat de studenten eigenlijk maar weinig weten over dans. Uiteraard wordt het televisieprogramma Dance, Dance, Dance vrijwel direct genoemd en ook de populaire app TikTok blijft niet achter. Maar direct hierop volgen reacties als: “Die pasjes zijn me veel te moeilijk en gaan veel te snel”, “Ik ben niet lenig”, en “Ik kan geen maat houden”. En daarop volgt helaas steevast: “Dus ik kan niet dansen.” Daar gaat bij mij mijn wenkbrauw van omhoog: ik trek die uitspraak direct in twijfel.

Nog een anekdote. Begin dit schooljaar begeleidde ik studenten Docent Dans van ArtEZ tijdens hun stage in het primair onderwijs. Deze studenten geven danslessen vanuit een creatieve, expressieve en meer vrije manier van dansen. De lessen zijn dus niet zo vastomlijnd. Dat hoort ook niet, want ze laten het kind zélf dansen, in plaats van de leerlingen pasjes te leren of te vertellen hoe het ‘moet’. Daar horen de nodige struggles bij, van zowel de student-dansdocent als de kinderen die aan het dansen worden gebracht. Maar ik zie ook struggles bij de leerkrachten die de stagiaires en de eigen leerlingen in de gaten houden...

Soms bemoeien de leerkrachten zich vanaf de zijlijn met de dansles, en geven ze hun leerlingen feedback als: “Je doet het niet goed, zie je? De dansjuf en andere kindjes hinkelen op hun rechterbeen en jij op links.” Of: “Een schildpad kan niet op twee benen bewegen, dus je moet net als hij op je buik.” En dat terwijl de dansdocent het ook niet op hun buik voordoet! Ze bedoelen het vast goed, maar doordat hun eigen ideeën over dans beperkt zijn, beperken ze onbewust ook de bewegingsvrijheid van de leerlingen. Dat is zonde, want ik zie veel liever allerlei verschillende creatieve manieren van bewegen dan dertig keer precies hetzelfde.

Dans is voor iedereen

Dansen is spannend, vooral als je dat nog nooit eerder hebt gedaan afgezien van - en hier komt het standaard antwoord - dansen in de kroeg met een paar biertjes of wijntjes op. Als dansdocent lach ik dat altijd weg en zeg ik vervolgens: “Iedereen kan dansen en dans is voor iedereen!” Toch? Ik durf te stellen dat menig dansdocent het daar volledig mee eens is. Daarbij is zeggen dat je niet kan dansen voordat je het ook maar hebt geprobeerd waarschijnlijk een struikelblok of ‘allergie’ die veel dansdocenten ervaren. Voornamelijk wanneer je als enthousiaste en energieke dansdocent staat te popelen om danseducatie naar een plek te brengen waar dat niet de standaard is, en waar eigenlijk alleen maar ‘dans-leken’ rondlopen. Zoals in het (speciaal) onderwijs, asielzoekerscentra, wijkcentra, bejaardentehuizen of gevangenissen. Of denk aan mensen met een beperking.

Gelukkig bereikt dans al veel van deze groepen, maar in de meeste gevallen gaat het dan om een ‘korte aanraking’ en niet om een stevig dansfundament. Dat heeft volgens mij te maken met het beeld dat de mensen die dans inkopen hebben over dans. Kijk maar naar die pabostudenten die ik al eerder noemde: zij zullen niet snel uit zichzelf een dansdocent uitnodigen in de klas, als ze nooit eerder zelf hebben ervaren wat dans met hen kan doen. En precies die ervaring met en kennis over dans lijkt mij zo waardevol voor de dans-leek, als het gaat om de beeldvorming van dans en danseducatie!

Kijk, de wil en actie is er bij ons dansdocenten écht wel om danseducatie overal met groot belang weg te zetten. De vraag is alleen of die wil en actie er wel is bij die zogenaamde dans-leken. Dat is een vraagstuk dat me veel bezighoudt, vooral nu ik mij heb gespecialiseerd in dans in het onderwijs en lange tijd overwogen heb om zelf ook de pabo te gaan doen. Hoe interesseer ik anderen voor dans en danseducatie? Op welke manier zorg ik ervoor dat ik hun beeld van wat dans is zo verander dat ze beter begrijpen wat danseducatie henzelf, of de plek waar ze werkzaam zijn, kan brengen? Hoe maak ik mensen duidelijk dat dans voor iedereen is, dus ook voor hen?

Dans in het onderwijs: méér dan pasjes!

Zelf houd ik me veel bezig met de waarde van dans voor het (primair) onderwijs. Dat doe ik niet alleen, maar samen met zakenpartner Janneke van der Vlugt, gediplomeerd basisschoolleerkracht én dansdocent. Samen met Janneke ben ik onlangs een stichting begonnen: De Dansverbinderij. Met deze stichting willen we meer verbinding tussen dans en het onderwijs bewerkstelligen. We focussen ons op de ontwikkeling van een gegronde visie op dans in het basisonderwijs. Want het beeld dat veel leerkrachten van dans hebben moet veranderen. Alleen dan krijgt dans een fundamentele plek in het onderwijs.

Een eerste stap is dan het beeld van dans en danseducatie van de aanbieder (de dansdocent) enerzijds en de afnemer (het onderwijs) anderzijds op gelijke hoogte brengen. In het geval van De Dansverbinderij gaat danseducatie om de ontwikkeling van creativiteit, en in zekere mate ook de ontwikkeling van de persoonlijkheid. Dus niet dans enkel als pasjes die worden aangeleerd, kant en klaar om gepresenteerd te worden. Dat is helaas wat wij nu veel zien in het onderwijs. Als dat de enige kennismaking met dans is die leerkrachten en leerlingen in het onderwijs hebben, dan begrijp ik dat zo’n pabo student zegt: “Ik kan geen maat houden, dus dans is niks voor mij”.

Binnen De Dansverbinderij proberen we daarom zoveel mogelijk aan te sluiten bij wat het onderwijs nodig heeft, zonder ons eigen dansbelang te verliezen. Wij werken vanuit de werkmethode ‘dansant burgerschap’, die ik vanuit mijn masteronderzoek heb ontwikkeld. Dansant burgerschap gaat in op doelen van burgerschapsonderwijs, waarbij de creatieve en expressieve vorm van dans het uitgangspunt is. Door middel van dansimprovisatie en reflectievragen, biedt dans binnen dansant burgerschap een (fysieke) reflectie op het eigen lichaam. Daardoor ontstaat reflectie op het ‘ik’, maar ook op onderlinge verhoudingen die er tijdens de dans ontstaan, zoals ‘ik en de ander’ en ‘ik en de groep’. We bieden het niet alleen aan leerlingen, maar juist ook aan de leerkrachten en andere belanghebbenden in het onderwijs, zoals bijvoorbeeld interne cultuurcoördinatoren.

Afgelopen seizoen mochten we al een school in aanraking laten komen met dansant burgerschap. Het was een korte kennismaking, in de vorm van een interactieve dansvoorstelling midden in de school en een dansworkshop van 45 minuten in het eigen klaslokaal, maar het bracht toch al wat teweeg. Leerkrachten raakten geïnspireerd en zagen dat dansen in het klaslokaal wel degelijk mogelijk was - en relevant bleek! Deze leerkrachten ondervonden ook dat dans helemaal niet zo eng hoeft te zijn en dat ze best wel kunnen dansen.

Ook hebben we dansant burgerschap gebracht naar kunstvakdocenten van een pabo-opleiding. We kregen deze beeldende vorming-, theater- en muziekdocenten (geen dansvakdocent!) aan het bewegen. Daardoor ging er bij hen een lichtje branden dat dans in het onderwijs verder reikt dan het aanleren van pasjes, en op dat dans op een fysieke manier zowel de creativiteit als de ontwikkeling van het individu bevordert. Het belang en de plek van dans in het pedagogische geheel komt door middel van deze eerste aanraking met dans langzaam in beweging.

Interesse? Neem contact met Lynn!

Danseducatie in de maatschappij 2.0

En we willen meer beweging! Het gesprek over de positionering van danseducatie in de maatschappij is daarbij van groot belang. Want wat vindt die ene middelbare schooldirecteur nu eigenlijk van danseducatie? Wat weet de verplegende op die ene woongroep voor mensen met een verstandelijke beperking van de mogelijke kracht van dansen op muziek? Hoe waardevol denkt de medewerker in het wijkcentrum waar vluchtelingen worden opgevangen dat dans kan zijn voor deze groep mensen? En dan natuurlijk: wat hebben deze personen van ons nodig, zodat dat beeld van dans verandert?

Dit is alvast een indruk van de personen die ik wil bevragen en de vragen die ik hen zal gaan stellen in de volgende afleveringen van de podcastserie ‘Danseducatie in de Maatschappij’. Voorheen ging ik enkel in gesprek met de educatieve afdelingen van dansgezelschappen, maar ik wil het gesprek nu breder gaan voeren. Om heel eerlijk te zijn vond ik deze gesprekken niet altijd inspirerend en kwamen er vaak dezelfde soort antwoorden uit. Natuurlijk hebben die educatieve afdelingen op hun eigen manier het hart voor danseducatie in de maatschappij op de goede plek zitten, met prachtig geformuleerde visies en missies, maar het écht uitdragen of de uitvoering ervan blijft naar mijn idee achter - zeker niet altijd, maar soms nog wel.

In de nieuwe podcastgesprekken wil ik daarom onderzoeken wat de maatschappij nodig heeft, om te zorgen dat dans beter wordt begrepen en daardoor die essentiële plek krijgt die het verdient. Juist door in gesprek te gaan met die ‘maatschappij’. Het wordt een zoektocht naar een duurzame verbinding tussen danseducatie en de mensen die er de meeste baat bij hebben.

Volg de podcast op Spotify!

Benieuwd? Volg deze podcast dan op Spotify, door simpelweg hieronder op de knop ‘Follow’ of ‘Volgen’ te drukken. Hieronder vind je de meest recente aflevering.

Danseducatie in de Maatschappij

Met de podcast ‘Danseducatie in de Maatschappij’ houden wij jullie op de hoogte van trends op het gebied van danseducatie! Lynn Kosakoy, redacteur van Dansdocent.nu, gaat namelijk in gesprek met de leiders van de educatieve afdelingen van dansgezelschappen, inspirerende dansdocenten in het onderwijs, én de maatschappij zelf. Met welke doelgroepen werken zij? Hoe sluiten hun danslessen aan op de kerndoelen in het onderwijs? Of de artistieke visie van het dansgezelschap? Op welke maatschappelijke ontwikkelingen haken ze aan? Wat betekent dans voor hen? Je ontdekt het allemaal in deze podcast!

Featured