Buiten lesgeven: 5 creatieve oplossingen voor de dansles

De leerlingen van Dansschool DCF Ouderkerk oefenen hun jetés onder leiding van dansdocent Rimke Saan.

WERKPLEZIER & DIDACTIEK | Veel dansscholen bieden hun lessen nu ook aan in de buitenlucht. Een barre aan het hek van een sportveld. Een hiphoples op de parkeerplaats. Een moderne dans over het gras. Het kan (moet) nu allemaal! Op 1 juli mogen de dansscholen hoogstwaarschijnlijk, onder strikte protocollen, weer open. Tot die tijd blijven we buiten dansen - en wie weet de rest van de zomer ook. Hoe zorg je ervoor dat je op deze nieuwe locaties het meeste uit je dansles haalt? Hoe pak je dat creatief aan? En wat zijn de voordelen van buiten dansen? In dit artikel krijg je antwoord op die vragen!

“Lesgeven zonder risico is levensgevaarlijk.”

— Leerkrachten Timon Koster en Leonoor Berghuis.

Buiten lesgeven

“Juf, ik voel me zoveel vrijer hier dan tussen de vier muren van de danszaal.” Dat riep een van mijn leerlingen afgelopen week toen we dansten in de buitenlucht. Mij balletleerlingen van 9 jaar improviseren over het grasveld. Ik zie sprongen en draaien die ik nog nooit bij ze heb gezien. Ze nemen aanlopen en lijken haast te vliegen. Van tevoren vond ik het lastig om in te schatten of dat buiten lesgeven wat zou worden. Willen leerlingen dan überhaupt nog wel dansen? Niets bleek minder waar. Dansen op een grasveld? Ik zou het aan iedereen aanraden.

Het is mei 2020 en we mogen de dansstudio’s vanwege de coronamaatregelen nog steeds niet in. Veel dansstudio’s komen al gauw met een oplossing: buiten dansen. Er worden nieuwe roosters opgesteld, gemeenten benaderd en protocollen geschreven. Parken, parkeerplekken, binnentuinen en schoolpleinen veranderen in dansstudio’s. In de stralende zon (en af en toe in de regen) springen kinderen als vlinders door het gras, oefenen tieners een achteruit koprol en staan de dansdocenten op een afstand toe te juichen. Het is bewezen. Buiten dansles geven? Dat kan gewoon!

Wél vraagt het wat aanpassingen aan het lesmateriaal… Het verplaatsen van de danslessen naar buiten is een grote verandering. Een andere omgeving, een andere ondergrond. Dit heeft effect op jou als docent, op je lesmateriaal en op je leerlingen. Zo kun je niet aan de barre staan. Het oefenen van draaien gaat niet op de stenen. Idem voor het oefenen van balans in het hobbelige gras. De speeltuin in de verte is afleidend en ook de mensen die langslopen bevorderen concentratie van leerlingen niet. Het is even wennen en in eerste instantie lijkt het niet ideaal.

De voordelen

Toch is buiten dansen meer dan een tijdelijke oplossing, want het geven van buitenlessen brengt ook voordelen met zich mee. Die voordelen kun je inzetten om alles uit je dansles te halen. Zo vinden leerkrachten uit het primair onderwijs dat buiten lesgeven een positief effect heeft op de leerprestaties van hun leerlingen. Het buiten aanbieden van dezelfde leerstof zou betere resultaten opleveren. Dit blijkt uit onderzoek van Dienst Uitvoerend Onderwijs (DUO) uit 2016. Dat klinkt veelbelovend voor de danslessen!

Socioloog Jolanda Maas (Sijtsma, 2019) doet hier nog een schepje bovenop. Volgens haar blijkt uit studies dat mensen die sporten in een natuurlijke omgeving meer positieve emoties ervaren dan mensen die binnen sporten. De buitensporters hebben minder last van boosheid en spanning en voelen zich na een les energieker en plezieriger. Ook blijkt dat mensen die buitensporten hun activiteit vaker willen herhalen. Of de parkeerplaats achter de dansschool ook als natuurlijke omgeving telt is de vraag. Maas pleit voor een ‘groene setting’. Toch maar dansen op het voetbalveld?

Dan is er nog een laatste leuk feitje. Daarvoor moet je wel zorgen dat je dansles plaatsvindt in een omgeving met veel bomen, planten of (nep)gras. In een artikel van Gezond Oud (2019) wordt namelijk beweerd dat het kijken naar de kleur groen ook voordelen met zich mee brengt. Uit een Engels onderzoek blijkt dat de positieve effecten van sporten worden vergroot door het kijken naar de kleur groen. Al is dat een groen vlak op de muur. Als positieve effecten noemen zij het dalen van de bloeddruk, een verbeterde stemming en een verhoogd gevoel van eigenwaarde.

Dit artikel wordt je gratis aangeboden door Dansdocent.nu om je in deze bizarre tijden te ondersteunen. Wil je toegang tot alle artikelen van dit online magazine voor dansdocenten? Word dan lid!

Dat buiten lesgeven voordelen met zich mee brengt is nu wel duidelijk. Maar de les is daarmee nog niet gegeven. Hoe kan je inspelen op je omgeving en het meest uit je dansles halen?

Tip 1: Gebruik je omgeving als lesthema

Veel dansdocenten werken met een thema in hun les. Bij kinderen, maar misschien ook wel juist bij volwassenen of bij improvisatielessen/-oefeningen. Dit thema zou je goed kunnen laten aansluiten op je omgeving tijdens de buitenles. Denk aan een kinderles over dieren in het gras. Dansen als spinnetjes, wormen, vogeltjes en sprinkhanen. Wie weet kom je deze dieren wel echt tegen. Ook het gevoel van gras kan een uitgangspunt zijn voor een improvisatie-oefening. Denk aan het kriebelen of juist het sponzige effect onder je voeten. Hoe vertaal je dat naar beweging?

Natuurlijk kan ook juist de parkeerplaats gaaf zijn als thema. Denk aan ruimtelijke opdrachten. Het ‘inparkeren van auto’s’, waarbij leerlingen achteruit moeten lopen en niet mogen botsen. De lijnen op de grond volgen. De verschillende vakken koppelen aan danskwaliteiten. Aan elk vak zit dan een andere kwaliteit verbonden. Bijvoorbeeld: in vak A beweeg je zwevend, in vak B schuddend, in vak C duwend en in vak D vallend. Zodra een leerling van vak verandert, verandert de manier van bewegen compleet. Er kan tussen elke kwaliteit ook een leeg vak geplaatst worden. Die kun je gebruiken als overgang. Hoe verandert een zwevende leerlingen in een vallende leerling? Naast danskwaliteiten kun je deze vakken natuurlijk ook gebruiken voor verschillende emoties of tempi.

Leerkrachten Timon Koster en Leonoor Berghuis laten in Doe vooral een buitenles (2018) zien dat lesgeven in de ‘echte wereld’ een groot voordeel is. De thema’s waar je over praat binnen een lokaal, komen buiten pas echt tot leven. Je kan ze met eigen ogen zien, voelen, horen of ruiken. Verder kom je in deze echte wereld tot vragen en verwondering. Het is buiten onvoorspelbaar en dynamisch. Zo leren leerlingen omgaan met onverwachte situaties. Creativiteit komt om de hoek kijken bij het oplossen van deze onverwachte situaties. Zie de (groene) omgeving daarom niet als beperking, maar maak er actief gebruik van in je les!

Tip 2: Maak gebruik van de ondergrond

Veel leerlingen zijn niet gewend om buiten te dansen, maar een nieuwe ondergrond biedt ook nieuwe mogelijkheden. Juist het gras is heel zacht om in te rollen en op te vallen! Oefen met je leerlingen trucs die zij binnen misschien niet zomaar durven nu in het gras. De kopstand. Een radslag. Een achteruit koprol. De zachte ondergrond en andere omgeving kan ervoor zorgen dat leerlingen hun angsten overwinnen.

Met meer gevorderde dansers oefenen op de straatstenen doet ook veel goeds. Hoe dans je op hetzelfde niveau als de ondergrond geen dansvloer is? Hoe zorg je ervoor dat je nog steeds twee draaien kunt maken of je balans kunt vasthouden? Professionele dansers moeten zich aan elke vloer kunnen aanpassen Zij dansen bijvoorbeeld wel eens een buitenvoorstelling. Het is mooi dat ze dat nu alvast kunt oefenen!

“Lesgeven zonder risico is levensgevaarlijk”. Aldus Koster en Berghuis (2018). Buiten lesgeven zit vol met risico. Zeker voor jonge kinderen is het spannend. Het overwinnen van angsten en onzekerheden maakt leerlingen mentaal en fysiek sterker. Hoe ga je om met nieuwe situaties? Een mooi doel om in je danslessen aan te werken.

Tip 3: Maak gebruik van de ruimte

Niet alle dansscholen hebben een grote studio. Gelukkig is er buiten vaak meer ruimte dan binnen! Zeker als je danst op een groot voetbalveld, grasveld of parkeerplaats. Deze ruimte kun je inzetten. Zo heb ik afgelopen week een diagonaal gedaan met mijn balletleerlingen van misschien wel 30 meter lang. Nog nooit konden ze zoveel grand jetés achter elkaar oefenen.

Verder zorgt de grote ruimte ervoor dat leerlingen niet bang hoeven zijn tegen elkaar aan te komen. Ze kunnen vrij draaien, springen en rollen zonder bij elkaar in de buurt te komen. Je kan hier een leuke oefening aan koppelen door ze eerst over het gehele grasveld / de hele parkeerplaats te laten zwieren en vervolgens de ruimte steeds meer in te kaderen met pionnen. Kunnen ze elkaar dan nog steeds niet aanraken? Dit kan natuurlijk, met de huidige coronamaatregelen, alleen met leerlingen tot 18 jaar.

Tip 4: Stuur leerlingen op onderzoek

Bedenk een leuke opdracht, waarbij leerlingen de omgeving op eigen tempo kunnen onderzoeken. Laat ze een stukje dans maken waarbij ze drie verschillende materialen, die je op de grond kan vinden, moeten gebruiken. Laat ze geluid maken met stenen. Of laat leerlingen een plek uitzoeken waar zij een stukje geleerde combinatie kunnen aanpassen op de omgeving. Misschien kunnen de leerlingen achter een boom staan en alleen hun handen en voeten laten zien tijdens een improvisatie-opdracht. De leerlingen maken op deze manier kennis met de (nieuwe) omgeving en dit komt hun motivatie, creativiteit en betrokkenheid bij de les ten goede.

Buiten geef je leerlingen de kans om te spelen (Koster en Berghuis, 2018). Het spelen is hun manier van de wereld onderzoeken. Zij kunnen ongedwongen hun gang gaan en de wereld om hen heen observeren. De ongedwongenheid van het spelen geeft de hersenen de ruimte om alles weer op een rijtje te zetten. Buiten is een verrijkte omgeving, waardoor leerlingen worden gemotiveerd spelenderwijs te ontdekken.

Tip 5: Pauzes zijn OK!

Het geven van pauzes draagt ook bij aan het ontdekken van de omgeving. Laat leerlingen even rustig water drinken, kletsen of een rondje lopen tijdens de les. Zo maken de leerlingen kennis met de nieuwe omgeving, kijken ze om zich heen en worden zij zich bewust van waar ze zijn.

Hier kunnen nieuwe ideeën uit voort komen. Zo kunnen ze op het idee komen om ook ergens anders op het grasveld de dans nog eens te oefenen. Of in een cirkel tussen de bomen de afsluiting van deze les te doen. Misschien willen ze om de beurt in groepen de combinatie laten zien aan voorbijgangers. Of bedenken ze om de tribune van het sportveld te gebruiken voor een improvisatieopdracht.

Je hoeft als docent niet altijd alles zelf te bedenken. Veel leerlingen komen in nieuwe situaties zelf al met ideeën. Mits je ze daar de tijd voor geeft! Zo’n pauze kun je daarom mooi inzetten vlak voor de vorige tip om de leerlingen op onderzoek uit te sturen. Vlak voor hun opdracht hebben zij en jij dan al wat ideeën opgedaan.

Het nieuwe normaal?

Buiten lesgeven zal nooit hetzelfde zijn als binnen in onze vertrouwde dansstudio. Gelukkig zitten er ook hele mooie voordelen aan verbonden. Veel leerlingen genieten van de ruimte, de zon en de frisse lucht. Het grasveld of de parkeerplaats hoef je nadien niet te dweilen! En met de tips uit dit artikel kun je prachtige lessen voorbereiden. Of de balletoefeningen op het gras nou goed gaan of niet... De volgende keer dat we in de regen staan te stuntelen op onze relevé (met sneakers aan) zoeken we gewoon iets groens om naar te kijken! ;)

Hoe bevalt het buiten lesgeven jou? Deel jouw ervaringen en tips hieronder als opmerking!

Bronnen

Van Grinsven, V., Van Grootheest, A. & Westerik, H. (2016). Onderzoek buitenles. Utrecht: DUO Onderwijsonderzoek. Geraadpleegd op 7 juni 2020.
Sijtsma, B. (2019, 20 februari). Binnen of buiten sporten: Wat is gezonder? Nu.nl. Geraadpleegd op 7 juni 2020.
Gezond Oud. (2019, 18 maart). 8 redenen om buiten te bewegen. Gezondoud.nl Geraadpleegd op 7 juni 2020.
Koster, T., & Berghuis, L. (2018). Doe vooral een buitenles. Geraadpleegd op 7 juni 2020.

WERKPLEZIER & DIDACTIEK

Over één ding zijn dansdocenten het allemaal eens: wat een uitdagend en veelzijdig beroep hebben wij! Door middel van dans kunnen wij leerlingen begeleiden in hun algemene leerproces. Aan de hand van verschillende didactische werkwijzen leren we ze elke keer dat stapje meer. En dat geeft ons voldoening. Als dansdocent sta je er echter ook vaak alleen voor. Het is vaak creatief zoeken naar oplossingen voor de problemen waar je tegenaan loopt. Hoe bereid je je schooljaar voor? Hoe ga je te werk binnen verschillende contexten? Hoe gaan we de eindvoorstelling vormgeven? Maar vooral… Hoe behoud ik plezier in mijn beroep? Dat alles lees je in de rubriek ‘Werkplezier & Didactiek’!