Dansles dansexpressie voor kleuters met Keith Haring

MUZIEK & LESMATERIAAL | Hoe enthousiasmeer je kleuters voor dans en (beeldende) kunst? De Vlaamse dans- en kleuterdocent An-Sofie Maes bedacht een dansles waarin kunst en en dansvaardigheden samensmelten. Ze maakt daarvoor gebruik van afbeeldingen van kunstenaar Keith Haring. Want de vrolijke kleuren en eenvoudige vormen sluiten nauw aan bij de belevingswereld van jonge kinderen! In deze dansles oefenen kleuters de namen van de lichaamsdelen, het tellen tot 6, en zelf bewegingen verzinnen. Dit lesplan is compleet met muzieksuggesties en Spotify-afspeellijst. Veel dansplezier!

Dans en beeldende kunst met kleuters

Kinderen van 2 à 3 jaar oud herkennen kleuren. Wanneer de kleuters 4 jaar zijn, kennen de meeste kleuters de primaire kleuren rood, blauw en geel reeds. Ze voelen zich meer aangetrokken tot felle kleuren dan tot bijvoorbeeld pastelkleuren. Dit maakt dat kleuters zich over het algemeen ook erg aangetrokken voelen door de kunstwerken van Keith Haring!

Keith Haring (1958-1990) is een pop-art kunstenaar uit de twintigste eeuw. Zijn kunstwerken zijn opgebouwd uit eenvoudige vormen. De mensen die hij schilderde hebben weinig details. Ze zijn zeer herkenbaar aan hun contouren met hun dikke zwarte lijnen. De opvulling van de figuren is vaak fel gekleurd, met veel gebruik van de primaire kleuren blauw, geel en rood. Daarnaast zijn het ook hele platte tekeningen; er zit geen diepte in verwerkt.

Maar… er is óók beweging in de vormen te zien, omdat Keith gebruik maakt van krulletjes en streepjes. En laat dát nu net hetgeen zijn dat me geprikkeld heeft om de kunstwerken van Keith Haring te gebruiken in een les dansexpressie voor kleuters. Als ik er naar kijk, begin ik er al spontaan van te dansen. En die aanstekelijkheid geef ik graag door aan de kleuters.

Voor dit lesplan kies ik ervoor om met (instrumentale) folkmuziek te werken. Mijn muzieksuggesties slaan erg aan bij kleuters. Ik heb de dansles getest en de kleuters bewegen spontaan mee op de muziek. Dan zie ik dat het goed zit!

Leerdoelen

In dit lesplan leren de kleuters om:

zelf een beweging te verzinnen en te durven tonen aan anderen,
te dansen met één lichaamsdeel en zo kennis te maken met het begrip ‘isolaties’,
te leiden en te volgen in dansbewegingen,
te reageren op een auditief stopsignaal;
een danspartituur (frase) te maken.

Deze leerdoelen vind je terug in de ontwikkelingsdoelen van de kleuterscholen in Vlaanderen en de kerndoelen van groep 1 en 2 in Nederland. Daarnaast bevat dit lesplan ook sociale doelen. Zo leren de kinderen ook samen te werken en iets te durven laten zien aan elkaar.

De voorwaarde om lichaamsdelen afzonderlijk te kunnen bewegen is kennis hebben van lichaamsbewustzijn en lichaamsperceptie. Lichaamsbewustzijn betekent dat je weet wat je met je lichaam kunt en waar die beweging plaats vindt. Lichaamsperceptie betekent dat het kind tijdens het bewegen het lichaam leert aanvoelen. Aangezien kleuters hier al notie van hebben, is het mogelijk om met deze leeftijdsgroep deze vaardigheden nog verder in te oefenen en te werken aan het begrip ‘isolaties’ op een speelse manier. Zoals in dit lesplan ook gedaan wordt.

Om te kunnen ‘leiden en volgen’ is het noodzakelijk dat het kind niet meer egocentrisch ingesteld is, maar oog heeft voor het kind waar die mee gaat samenwerken. Peuters zijn vaak egocentrisch. Ze houden wel van het gezelschap van peuters in hun omgeving, maar ze spelen liever alleen. Kleuters staan daarentegen wel open voor het contact met andere kleuters. Ze kunnen ook een opgelegde taak uitvoeren. Een kleuter kan in een groep zowel als volgend lid, als in een leidende rol functioneren. Waar peuters eerder nog nood hebben aan een voorbeeld van de leerkracht, kunnen kleuters met hun eigen creativiteit bewegingen verzinnen en aan de hand van prenten bewegingen uitvoeren.

Wil je meer weten over geschikte leerdoelen voor kleuters? Lees dan het boek Groei- en leerlijnen in de kleuterschool van Marc Boone.

Lesplan: Keith Haring

Benodigdheden voor dit lesplan:

Plastiek mannetje uit het gezelschapsspel Acrobaten (of een alternatief, zoals een pop) voor opdracht 1
Voor elk kind één gelamineerde afbeelding in kleur van de kunstwerken van Keith Haring (zie afbeelding bovenaan dit artikel, of deze zwart-wit versie)
6 posters van een mannetje. Zie bijlage mannetje met dobbelstenen.
Dobbelsteen (liefst een hele grote zodat iedereen meteen het getalbeeld kan zien). Wanneer je opdracht 6 in verschillende kleine groepjes wil doen, heb je op dat moment per groepje een dobbelsteen nodig.
Muziekinstallatie en deze Spotify-afspeellijst

Opdracht 1: Elkaar nadansen

♫ muzieksuggestie: Imar - Revenge

Benodigdheden: een mannetje of pop

De kleuters staan in de kring. Als docent houd je een mannetje vast. Je doet een beweging voor - met één lichaamsdeel - en de andere kleuters doen jou na. Daarna geef je het mannetje aan de de kleuter links van jou en is die aan de beurt. Weer doet iedereen degene met het mannetje na.

De kleuters geven dus een mannetje door in een kring. Wie het mannetje heeft, mag kiezen hoe er gedanst wordt en met welk lichaamsdeel. De andere kleuters doen de kleuter die het mannetje vast heeft na. Maar let op: we bewegen steeds dus maar één lichaamsdeel.

Bij het gezelschapsspel Acrobaten heb je een plastiek mannetje om door te geven. Heb je dit spel niet, dan kan je ook een pop gebruiken.

Wat willen we bereiken met deze activiteit?

De kleuters verzinnen zelf een beweging met één lichaamsdeel.
De kleuters doen het voorbeeld van de andere kleuter na.

Opdracht 2: Stopdans Keith Haring

♫ muzieksuggestie: Querbeat - Stonn op un danz

Benodigdheden: Afbeeldingen van Keith Haring

Bij een stopdans dansen de kleuters op de muziek zoals zij dat willen. Zodra de muziek stopt gaan de kleuters naar een geplastificeerde afbeelding van Keith Haring en gaan ze hier op staan. Start de muziek weer, dan beginnen de kleuters weer te dansen.

Wanneer dit lukt, kan je deze stopdans uitbreiden met opdrachten als: ‘Als de muziek stopt, dan zet je je duim op Keith Haring.’ Dit kan je met verschillende lichaamsdelen herhalen.

Wat willen we bereiken met deze activiteit?

De kleuters dansen vrij door de ruimte.
De kleuters reageren op een auditief signaal.
De kleuters worden zich bewust van de verschillende lichaamsdelen.

Opdracht 3: Isoleren van lichaamsdelen

♫ muzieksuggestie: Talisk - Farewell

Benodigdheden: Bijlage poppetje en dobbelstenen.

De kleuters gaan omstebeurt gooien met een grote dobbelsteen. In de ruimte hangen verschillende bladen waarop staat met welk lichaamsdeel ze moeten bewegen: wanneer je 1 gooit, wanneer je 2 gooit, wanneer je 3 gooit, enz. Na het gooien met de dobbelsteen, mogen de kleuters gaan kijken naar dát blad op de muur die overeenkomt met het gegooide cijfer.

Daarna komen ze terug op hun plaats staan en bewegen ze met dat lichaamsdeel. Als bijvoorbeeld getal 1 het hoofd is, bewegen ze alleen met hun hoofd in verschillende richtingen op de muziek. Als de muziek stopt, stoppen ze met bewegen en mag er iemand anders gooien.

De leerkracht kiest zelf wie er mag gooien. Je kan als leerkracht een kleuter aanduiden en zeggen dat je iemand gaat aanwijzen die goed meedoet. Dit stimuleert de kleuters om goed hun best te doen om maar met één lichaamsdeel te dansen. Of je kan kinderen aanduiden die wat verlegen zijn en ze op die manier stimuleren om ook mee te doen.

Wat willen we bereiken met deze activiteit?

De kleuters verzinnen zelf een beweging met één lichaamsdeel.

Opdracht 4: Omtrek tekenen

♫ muzieksuggestie: Sigmundskvæði Yngra – Raske Drenge

De kleuters doen deze bewegingsopdracht per twee. De ene kleuter ligt op de grond met de armen en benen gespreid. De andere kleuter tekent met diens voet rond de andere kleuter. Eerst met de zool van de voet, dan met de tippen van de voet en vervolgens met de hiel van de voet. Daarna worden de rollen omgewisseld.

Wat willen we bereiken met deze activiteit?

De kleuters ervaren het begrip ‘omtrek’.
De kleuters kunnen isolerend dansen met hun voet en hun been.

Opdracht 5: Spiegelen

♫ muzieksuggestie: Imar - l'Air Mignonne

Alle kleuters staan per twee. Dat kan dezelfde danspartner zijn als in de vorige oefening, of een andere. Tussen de kleuters staat zogezegd een spiegel. Op de muziek doet de ene kleuter iets voor. De andere kleuter doet dat precies na. Het ziet er uit alsof je in de spiegel kijkt. Wissel na een minuut ook van rol. Eventueel kun je deze oefening een paar keer herhalen.

Wat willen we bereiken met deze activiteit?

De kleuters verzinnen zelf een beweging.
De kleuters doen precies na wat een andere kleuter voordoet.

Opdracht 6: Danspartituur met Keith Haring

♫ muzieksuggestie: Lindsey Stirling - Roundtable Rival

Benodigdheden: Afbeeldingen van Keith Haring en afbeeldingen van getalbeelden (tot en met 10)

De kleuters kiezen uit de stapel afbeeldingen/kaarten vier mannetjes/bewegingen. Daarna gaan de kleuters deze vier mannetjes (ofwel, de bewegingen) uitvoeren. De kleuters dobbelen per afbeelding hoeveel keer ze de beweging moeten doen. Ze leggen bij de afbeelding van de beweging dan ook het papier met het juiste getalbeeld dat ze gegooid hebben. En oefenen meteen al eens door de beweging ook zoveel keer uit te voeren.

Eerst wordt deze oefening klassikaal gedaan. Daarna doen ze deze oefening in kleine groepjes.

Kies hiervoor de afbeeldingen van Keith Haring zodat het voor de kleuters duidelijker en bijgevolg gemakkelijker is om van de ene beweging naar de andere beweging te gaan.

Wat willen we bereiken met deze activiteit?

De kleuters maken een danspartituur en voeren dit uit.

Bonus: kleurplaat

Eventueel kun je het aspect ‘kunst’ nog in de dansles verwerken door de kleuters aan het einde van de les een kleurplaat van Keith Haring te geven. Je kunt kiezen voor één kleurplaat voor iedereen, of print er verschillende uit zodat ze zelf kunnen kiezen. Heb je in de dansles hier geen tijd of middelen voor? Geef ze de kleurplaat mee naar huis, zodat ze thuis nog herinnerd worden aan wat ze in de dansles hebben gedaan.

MUZIEK & LESMATERIAAL - Kleuters

Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les is een hels karwij. Wie kent er nog een leuk liedje over de winter? Of over vlinders? Leeuwen? Bijen? En welke oefening doen we daar bij? Help! Onze redacteur Muziek & Lesmateriaal schrijft artikelen met oefeningen en lesplannen voor danslessen voor peuters en kleuters. Deze worden vergezeld van muzieksuggesties, zodat jullie nooit meer lang hoeven te zoeken naar een geschikt muzieknummer!

Bekijk ook...