Samenwerking en presentatie: zet je tweedeklassers aan het werk met musical dans
De leerlingen van Mirjam in de stijl van A Chorus Line.
MUZIEK & LESMATERIAAL | Danslessen geven aan tweedeklassers in het voortgezet onderwijs is bijzonder. De leerlingen hebben tijdens de zomervakantie een metamorfose ondergaan: hun onbevangenheid heeft plaats gemaakt voor onzekerheid en impulsief gedrag. Welk lesprogramma werkt bij deze doelgroep? In dit artikel deelt Mirjam Schmidt haar lesprogramma voor de danslessen die zij geeft aan de tweede klas. In 8 weken maken zij niet alleen kennis met diverse musical dansstijlen, maar werken zij ook aan vaardigheden als samenwerken en presenteren.
Lesgeven aan tweedejaars
Inmiddels is het november en heb ik als dansdocent de fase van forming en storming overleefd. Elk schooljaar moet ik door die eerste maanden heen, waarin leerlingen regelmatig over je grens heen gaan. Zij zijn dan druk bezig opnieuw hun plaats te veroveren in de klas.
Ik overdrijf niet als ik zeg dat ik wel eens gefrustreerd thuis kom van school. Ik heb ooit tegen mijn dochter gezegd: “Ik denk dat ik beter bij de bakker kan gaan werken”. Mijn dochter (16 jaar) begrijpt sowieso niet waarom ik met ‘kinderen’ van deze leeftijd werk. Ze weet als geen ander hoe lastig leerlingen zich in de klas kunnen gedragen.
Vooral de tweedeklassers vind ik vaak lastig om les te geven. De leerlingen met wie ik leuk contact had in de brugklas kijken mij dit jaar argwanend aan. Uit de hoogte soms. Terwijl ik vorig jaar nog zo’n leuke klik met ze had. En ze waren zo enthousiast over mijn lessen! Maar dit jaar vinden ze elke beweging die ik maak gek en vooral vermoeiend. Een arm naar 90 graden brengen, is al een hele opgave. En de leerlingen willen niet teveel met hun hoofd bewegen, want dan gaat er van alles in de war.
Veel vaker dan je zou denken, komen leerlingen vóór de les naar mij toe om te vragen of ze alleen mogen kijken. Ze zeggen dan dat ze niet mee kunnen doen vanwege pijn in hun enkel, voet of grote teen. Vaak doen ze dan na een kwartier toch mee. De pijn valt blijkbaar mee…? Soms is dit hun manier om even te wennen aan de dansles. Ik schreef het al eerder in mijn Lessenserie voor de brugklas: leerlingen kunnen zich in een dansles best kwetsbaar voelen.
Gelukkig zie ik ook veel leerlingen die ondanks hun onzekerheid toch lekker hun ding doen. En als ik een groep leerlingen les geef die goed met elkaar omgaat, is het echt een feestje! Ze bedanken me dan na afloop voor de leuke les.
Als alle neuzen uiteindelijk dezelfde kant op staan, kun je gaan bouwen. Bouwen aan de relatie en van daaruit creëren. Dan komen de leerlingen met goede ideeën en laten ze zien waar hun talenten liggen. Maar minstens zo belangrijk, ze ontdekken ook hun beperkingen en leren die te accepteren. En dan heb je zomaar weer plezier met ze!
Het puberende brein
Lesgeven aan leerlingen van 13-14 jaar kan dus behoorlijk ingewikkeld zijn. Het helpt mij dan om te beseffen wat er allemaal met deze pubers gebeurt als ze in de studio voor de spiegel staan. Ze voelen zich bekeken en ze voelen zich onzeker. Over vanalles.
Kijk hier naar een compilatie van ontwikkelingspsycholoog en systeemtherapeut Steven Pont over zijn visie op jongeren van deze leeftijd.
En als je je wilt verdiepen in het brein van je leerlingen, dan kan ik je het boek Het puberende brein van Eveline Crone aanbevelen. Zij is hoogleraar neurocognitieve ontwikkelingspsychologie.
Waarom musicals?
In het onderwijs wil ik leerlingen een zo breed mogelijk scala aan dansstijlen meegeven. En diversiteit in dans vind je onder andere terug in musicals. Van klassiek ballet tot variété dans. Dus bijvoorbeeld van Phantom of the Opera tot Cabaret. Je kunt met het lesprogramma ‘musical dans’ in dit artikel daarom alle kanten op.
Al vele jaren behandel ik het thema ‘musicals’ in mijn les met tweedejaars leerlingen. Dus elk jaar een nieuwe groep. En elk jaar, vooral de laatste jaren, zie ik dat leerlingen hier steeds minder over weten.
Als ik aan de leerlingen vraag welke musicals zij kennen, roepen ze als eerste de “groep 8 musical”. Als ik zeg West Side Story, Cats, of The Sound of Music dan kijken ze mij wazig aan. Maar The Lion King kennen ze wel, en vooral Mamma Mia vinden ze heel erg leuk! Deze verfilmde musical uit 2008 is tot stand gekomen vanuit de al bestaande liedjes van de Zweedse popgroep ABBA. De originele musical ging in 1999 in Londen in première en in 2003 in Nederland.
Nu ik dit artikel schrijf, besef ik mij ineens dat ik zelf 14 jaar was en in de tweede klas zat, toen ik voor het eerst een musical zag. Namelijk de musical A Chorus Line. Deze zag ik in een theater in West End, Londen. Dat maakte toen veel indruk. Blijkbaar is 14 jaar een goede leeftijd om met musical kennis te maken!
Sindsdien heb ik vele musicals in binnen- en buitenland gezien. Ik vertel daarom ook graag wie mijn favoriete componisten en choreografen zijn, voordat ik les 1 t/m 8 voor jullie op een rij zet. Gebruik deze informatie vooral in jullie lessen, dat geeft diepgang!
Toffe weetjes over musicals
Het genre musical is in de vorige eeuw in de Verenigde Staten ontstaan vanuit het vaudevilletheater. Dat was een theatervoorstelling die bestond uit losse acts met muziek, zang, dans etc. In het vaudevilletheater was er geen sprake van een verhaallijn. Show Boat werd de eerste voorstelling waarin zang, dans, toneelspel en muziek samenvloeiden met een verhaal. Hij ging over het zware leven van zwarte artiesten die werken aan boord van een recreatieboot op de Mississippi rivier. Zo was de eerste musical geboren!
In 1965 werd Heerlijk duurt het langst in Nederland de eerste succesvolle musical. Hij werd geschreven door Harry Bannink en Annie M.G. Schmidt. Gordon Marsch was verantwoordelijk voor de choreografie. Wil je meer informatie hierover? Lees dan het boek: Musicals in Nederland.
De Britse componist Andrew Lloyd Webber is één van de allergrootsten op het gebied van musical. Denk aan Jesus Christ Superstar, Phantom of the Opera, Joseph and the amazing technicolour dreamcoat, Evita, Cats, Starlight Express, etc. Op de website van Andrew Lloyd Webber kun je alles over hem lezen en daar staan ook al zijn musicals op een rij.
Ik was zelf zeer onder de indruk van Starlight Express. Helaas is deze musical nooit in Nederland in de theaters gekomen. Alle spelers zingen en dansen op rollerskates en zij gaan met een duizelingwekkende vaart het hele theater door. Zelfs over een gigantische spoorbrug! Qua muziek staat Jesus Christ Superstar voor mij absoluut op nummer één, samen met de muziek van Elton John voor de musical Aïda.
En dan nog een grote naam: de Amerikaanse componist Leonard Bernstein. Hij heeft de fantastische muziek van West Side Story geschreven. Een absolute klassieker! Het origineel uit 1961 met Natalie Wood in de hoofdrol kun je kijken via Pathé Thuis. Jerome Robbins was verantwoordelijk voor de choreografie.
In 2021 is de musical opnieuw verfilmd door niemand minder dan Steven Spielberg. De choreografie voor deze film was in handen van Justin Peck. Hij wist de choreografieën van Jerome Robbins een update te geven zonder de originele identiteit uit het oog te verliezen. Je kunt deze nieuwe film kijken via Disney Plus, inclusief de documentaire over het tot stand komen van deze remake.
Qua choreografie is West Side Story mijn grote favoriet, samen met de prachtige choreografieën van Bob Fosse, de choreograaf van Chicago en de film All that jazz. Tip: op Disney Plus kun je kijken naar Fosse/Verdon, een miniserie over Bob Fosse.
Lesprogramma musical dans
Dans in het middelbaar onderwijs gaat niet alleen over danspassen en creativiteit, maar ook over sociale vaardigheden. In deze lessenserie werk ik daarom met de leerlingen aan de vaardigheden: samenwerken, verantwoordelijkheid nemen, presenteren en expressie.
Samenwerken gaat meestal als vanzelf zodra ze met hun groepje aan de slag gaan. Voor jou als docent is de belangrijke rol om alleen bij te sturen als het nodig is. Je zult namelijk zien dat sommige groepjes het lastig vinden om beslissingen te nemen. Mijn tip: kom niet meteen met oplossingen maar stel vragen. Zo kom je erachter waar de stagnatie zit. Laat ze vooral zelf nadenken zodat ze ook zelf met oplossingen kunnen komen. Gebruik hiervoor de gesprekstechniek LSD: Luisteren, Samenvatten, Doorvragen.
Wil je meer tips over gesprekstechnieken dan zou ik allereerst naar de betekenissen van deze afkortingen kijken. Daar kom je al een heel eind mee.
Ik wijs mijn leerlingen erop dat iedereen in een groep een verantwoordelijkheid heeft om de presentatie te laten slagen. Dus niet alleen de ‘kartrekkers’. Daarmee bedoel ik de leerlingen die meteen uit zichzelf al veel dansfrases bedenken. Maar ook de ‘volgers’ hebben verantwoordelijkheid. De volgers kijken juist wat vaker de kat uit de boom en komen soms wat later met ideeën of oplossingen. Maar de één kan niet zonder de ander.
Voor wat betreft de presentatie: ik hoef jullie als dansdocenten niet te vertellen waar je op moet letten… Ruimte gebruiken, wisselende formaties en veel energie! Zelf ben ik in het voortgezet onderwijs al lang blij als leerlingen het überhaupt dúrven.
En zeker niet onbelangrijk: expressie! Daag je leerlingen uit om expressie te gebruiken. Daarmee maken ze hun choreografieën pas echt af. De functie van musical dans is tenslotte het uitbeelden van het verhaal. Dans heeft daarin een ondersteunende of aanvullende functie. Dat is dus heel anders dan bij een dansvoorstelling waar er vaak meer ruimte is voor de eigen interpretatie van het publiek.
Voorbereiding voor de leerlingen
In de digitale leeromgeving van de klas heb ik acht trailers geplaatst van de acht musicals die ik ga behandelen: Grease, Mamma Mia, The Wizard of Oz, A chorus line, High School musical, Aïda, Chicago en West Side story. De musical Grease is een goede keus om de serie mee te beginnen, want de meeste leerlingen kennen de muziek.
Uiteraard zijn er nog honderden andere musicals om uit te kiezen. Voel je natuurlijk vrij om het programma hiermee aan te vullen of te wijzigen.
Lesopbouw
Elke les is als volgt ingedeeld:
informatie delen over de musical van de les
warming-up
choreografie instuderen
in groepjes samenwerken aan de presentatie opdracht
Les 1 | Grease
Synopsis: verhaal Grease
♫ Muziek: Greased Lightning
1A | Acteren
Kunnen acteren is belangrijk in een musical. In de eerste les begin ik daarom met een theater-improvisatie oefening. Die is ook leuk als energizer. Deze oefening gaat als volgt:
De leerlingen gaan in twee rijen tegenover elkaar staan. Omstebeurt, twee aan twee (dus de twee leerlingen die tegenover elkaar staan werken samen), lopen ze naar elkaar toe tot ze in het midden staan en geven elkaar een hand en zeggen hun eigen naam. Alsof ze zich aan elkaar voorstellen. Maar, dit doen ze in een bepaalde emotie die jij vooraf bepaalt. Begin met één van de vier B’s: boos, bang, blij of bedroefd.
Als ze elkaar een hand hebben gegeven in een bepaalde emotie, lopen ze weer terug naar hun plek in de rij.
Meteen daarna lopen de volgende twee leerlingen naar elkaar toe en geven elkaar een hand met dezelfde emotie. En dan weer de volgende, en zo de hele rij af.
De oefening moet vlot gaan, dus als docent zorg je ervoor dat er geen getreuzel is. Als iedereen geweest is en je hebt een aantal emoties met ze behandeld, kun je de oefening nog variëren met een ‘situatie’ opdracht. Bijvoorbeeld:
jullie lopen naar elkaar toe en je hebt elkaar al sinds groep 4 niet meer gezien. Jullie zijn echt blij elkaar na zoveel tijd weer te zien. Of:
jullie zijn helemaal niet blij elkaar te zien maar moéten elkaar toch een hand geven.
Ik vind het altijd om te zien hoe sommige leerlingen zich durven te uiten. Er wordt soms hysterisch gelachen of intens gehuild!
1B | Greased Lighting
Na deze oefening vertel ik ze over de musical voor les 1: Grease.
Vervolgens doen we een korte warming-up en studeer ik een choreografie met ze in op het nummer Greased Lightning.
1C | Samenwerking
Daarna start ik de samenwerkingsopdracht. De leerlingen mogen zelf groepjes maken. Als de groepjes zijn gevormd, leg ik de opdracht uit.
De leerlingen:
kiezen een musical uit. Ze hebben de keus uit de lijst met de acht musicals die ik ze heb gegeven en die ze, als het goed is, thuis al hebben bekeken.
kiezen uit de gekozen musical één nummer,
maken een choreografie op het door hun uitgekozen nummer
nemen de laatste les passende kleding mee voor hun danspresentatie.
Deze lesstructuur herhaal ik in elke les, maar steeds met een andere musical. De leerlingen krijgen steeds anderhalf uur les van mij, en het laatste half uur hebben ze de tijd voor de presentatie opdracht.
Presentatie
Les 8 is de laatste les. De leerlingen gaan hun eigen choreografie presenteren aan de groep! Ik ben gezegend met een studio waar ook een klein podium aanwezig is, dus de groepjes kunnen op het podium hun presentatie doen. De andere leerlingen zijn publiek en na afloop van elke presentatie krijgen de dansers natuurlijk een daverend applaus!
Les 2 | High School Musical
Synopsis: verhaal A Chorus Line
♫ Muziek: One
Ik gebruik gouden glitter hoedjes voor deze choreografie. De leerlingen vinden dat echt geweldig! Je kunt ze hier kopen.
Les 5 | Mamma Mia
Synopsis: verhaal Aïda
♫ Muziek: Dance of the Robe, of voor een wat vrolijkere dans ♫ Muziek: My strongest suit
Les 8 | West Side Story
Synopsis: verhaal West Side Story
♫ Muziek: 1961: America
♫ Muziek: 2021: America
Weet jij welke actrice zowel in de versie uit 1961 als de versie uit 2021 speelde? Ik vertel het niet en daag jullie uit om beide films te gaan bekijken. Must see!
Coaching
Wil je meer informatie over mijn lesprogramma’s met bijbehorende korte choreografieën? Neem gerust contact met mij op.
dansmethetvo@icloud.com | LinkedIn
MUZIEK & LESMATERIAAL - JONGEREN
Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les neemt veel tijd in beslag. Bovendien veranderen jongeren continu van mening over wat hip is en wat niet. Naar welke muziek luisteren zij? Welke moves zijn cool? Wat speelt er in hun leven? Maar vooral: hoe speel je daar op in? Onze redacteuren Muziek & Lesmateriaal werken veel met jongeren en schrijven artikelen met oefeningen en muzieksuggesties voor danslessen, vergezeld van didactische tips. Laat je inspireren!
MIRJAM SCHMIDT
Mirjam Schmidt is redacteur Muziek & Lesmateriaal voor jongeren. Zij volgde haar dansopleiding in Londen en Amsterdam, bij de Royal Academy of Dancing. Verder werkte ze in binnen- en buitenland als danseres en choreograaf. Sinds 1997 werkt zij als dansdocent in het onderwijs, waarvan de laatste vijftien jaar in het voortgezet onderwijs. Daarnaast is zij zelfstandig ondernemer en werkt ze voor diverse middelbare scholen onder de naam ‘Dans met het VO’. Het is haar missie om dansdocenten enthousiast te maken voor lesgeven in het onderwijs. Voor Dansdocent.nu deelt ze haar lesplannen en best practices.