Wat is de ‘Dansdocent van de Toekomst’? Een voorlopige conclusie van Sanne Fokkens

Redacteur Sanne Fokkens. Fotograaf: Marjolein van Panhuys

TRENDS & CURRICULUM | Wat is de dansdocent van de toekomst? Wat zijn de trends, ontwikkelingen en het curriculum op de dansopleidingen in Nederland en Vlaanderen? En hoe kunnen wij onze leerlingen voorbereiden op deze opleidingen? Dat zijn enkele vragen die aan bod komen in de podcast serie ‘Dansdocent van de Toekomst’ van redacteur Sanne Fokkens. Voor de glossy van Dansdocent.nu schreef Sanne een voorlopige conclusie. Nu ook online te lezen!

Een bevoorrecht dansdocent ben ik, dat ik mag spreken met artistiek leiders van opleidingen Docent Dans, hbo en mbo in Nederland en (in de toekomst ook) Vlaanderen! Ik sprak de afgelopen vier maanden met Lucia Marthas (LMIPA), Gia van den Akker (Docent Dans/Euritmie), Ingrid Stoepker (Codarts) en Dushica Radier (Pact+). Geweldig vind ik het om die interviews te doen. Heerlijk om met deze bijzondere, gepassioneerde en vakkundige leiders te spreken. En hoe bijzonder dat ze nu openlijk praten over het curriculum van hun opleiding.

Dit is belangrijk voor het werkveld, denk ik, omdat we zo werken aan een transparante sector waar we samen voor het hogere doel gaan: de beste dansdocent van de toekomst. En wij, dansdocenten, weten daardoor beter hoe we onze leerlingen het beste voor kunnen bereiden op die opleidingen. Want de sector verandert snel. Aan de hand van deze interviews zijn er een aantal overeenkomsten, trends, nieuwe ontwikkelingen én uitzonderlijkheden in het curriculum van de opleidingen te ontdekken. Tijd voor een voorlopige conclusie.

Techniek

Alle vier de opleidingen richten zich in het curriculum op ‘techniek’, al is het de basistechniek van de verschillende dansstijlen. Dat had ik wel verwacht. Natuurlijk worden wij daarin opgeleid; dat heb ik vijftien jaar geleden aan den lijve ondervonden. Maar dat de verschuivingen in het curriculum bij de opleidingen, die tegenwoordig meer ‘studentgericht zijn, ook een gemis aan techniek bij de aankomende dansdocenten opleveren, had ik niet zo op het netvlies.

Dat die danstechniek gemist wordt bij de aanwas van nieuwe studenten, horen we terug in de podcasts. Lucia Marthas (LMIPA, Amsterdam & Groningen) antwoord op de vraag hoe wij onze leerlingen kunnen voorbereiden op hun opleiding: “Basistechniek! Basistechniek! Basistechniek!” Volgens haar moeten ze leren wat lijnen zijn, basiselementen zoals tijd- en ruimtegebruik, maar ook: hoe strek je je voeten? Deze vaardigheden missen zij momenteel bij de nieuwe studenten.

Ook Dushica Radier, van de mbo opleiding Pact+ Dans (Amsterdam), mist dat: “Ik vind het jammer dat er tegenwoordig weinig op techniek wordt gezeten! Want het is zo belangrijk om te weten dat je knieën over je tenen heen moet doen als je een plié maakt.” Zij erkent dat trucjes erbij horen en belangrijk zijn: wie wil niet die achterwaartse flip zien, of dat been naast je oor of een driedubbele pirouette? Maar daar is die basistechniek voor nodig en daar worden de ‘trucjes’ alleen maar beter van.

Duurzaamheid

Opmerkelijk is daarnaast de trend van duurzaamheid. Bij Codarts (Rotterdam) noemen ze dat ‘sustainability’: een reflectieve houding en blijvende investering in je ontwikkeling als persoon, danser én als docent. Ingrid Stoepker zegt daarover: “Dat is wel echt één van de speerpunten ook, binnen de hele filosofie waarin wij opleiden.”

Dit was voor mij een openbaring, dat een docent dans opleiding dit als filosofie uitdraagt. En dat ‘life long learning’ een speerpunt is, die leidt tot een reflectie-leerlijn door de gehele opleiding heen. Als mens en dansdocent sta ik helemaal achter die filosofie en dat Codarts dat op deze manier verweeft in haar curriculum vind ik mooi.

De module ‘gezond doceren’ hoort daarbij, geeft Ingrid aan. En een uitgebreide reflectie-leerlijn waarin ze al schrijvend, tekenend en dansend tot diepere inzichten komen. Samen met hun studenten blijven ze telkens onderzoeken wat dans is, voor verschillende doelgroepen. Ingrid: “Hoe je denkt over dans, hoe je daarin creatief moet zijn, hoe jij daarin continu je beeld kan bijsturen en als je dat snapt en als je dat kan, dan wordt je die duurzame dansdocent.”

Gia van den Akker, van de opleiding Docent Dans/Euritmie (Leiden) zegt: “Euritmie is een holistische dans- en bewegingskunst. Dit betekent dat het allesomvattend is en kijkt naar alle facetten die eraan verbonden zijn.” Voor mij is dit ook duurzaamheid. Als je alles wat aan dansen en bewegen gelieerd is meeneemt in jouw dansidioom, dan ben je duurzaam met dans bezig en kijk je verder dan je arm lang is of je been reikt. Je neemt dan jezelf en alle beweging in jezelf èn van de wereld om je heen mee in je eigen dans- en lespraktijk. Dat die interesse hiervoor is, ziet Gia ook aan de toenemende interesse in de vrije scholen waar euritmie van het vierde tot 18dejaar een verplicht vak is.

Creativiteit

Een andere belangrijke ontwikkeling die ik terug hoor in de gesprekken is ‘het open kunnen staan’. Gia zegt daarover dat zij in een aankomende student zoeken “dat je heel open bent en dat je zeg maar met de fenomenen in de natuur en in de kunst en met taal en muziek een affiniteit hebt.” Ook op de opleiding van Pact+ zijn ze daarnaar op zoek; leerlingen die buiten hun durven comfortzone te gaan. Dushica zegt: “Wij willen creatievelingen hebben. Dat ze bereid zijn ook dingen te maken.”

Dat klinkt mij als muziek in de oren! Student-dansdocenten die mogen kijken naar zichzelf en de wereld om hen heen en niet ‘alleen’ goed kunnen dansen. Dat zij uitgedaagd worden verder te kijken dan hun neus lang is en durven iets nieuws aan te gaan!

Dat creativiteit belangrijk is voor al deze opleidingen is overduidelijk. Lucia zegt: “Dansexpressie is nog lang niet uit. Dat denken mensen wel, maar dat is niet zo.” Zij denkt dat dat ligt aan deze generatie, die gewend is om te ‘kopiëren’. Hun eigen creativiteit zou daardoor te weinig getriggerd worden. Lucia: “Ze moeten ook zichzelf gaan ontwikkelen, en dat missen wij.” Dus bij deze een oproep aan alle dansdocenten in Nederland en Vlaanderen: laten we die dansexpressie opdrachten weer in ere herstellen en dat creatieve brein en lichaam weer aan het werk zetten bij onze leerlingen!

Wat ook in ere herstelt mag worden is het lezen en kennen van gedichten. Dat is verdwenen uit het basis- en voortgezet onderwijs, vertelt Gia. Zij mist een gevoeligheid voor taal. Daarom dansen ze bij de opleiding Euritmie ook op gedichten. Dit is een ontwikkeling die wij als dansdocenten wellicht kunnen stimuleren, want ook Ingrid ziet dat als een talent dat niet verloren mag gaan. Zij gelooft “dat er steeds meer studenten komen met multidisciplines en multitalenten. Dus een dansdocent die ook heel goed kan schrijven en kan dichten.”

All-round dansdocent

Dat je je breed ontwikkelt als dansdocent, zoals ze bij Codarts doen, was voor mij toendertijd een reden om naar ArtEZ (Arnhem) te gaan. Je kon daar samenwerken en stage lopen met de andere docentenopleidingen: theater, muziek en beeldende kunst. Dat aspect sprak mij aan en bevestigde de brede interesse die ik had en nog heb. Die gecombineerde stage kwam er en was fantastisch, maar op de opleiding zelf voelde ik mij niet echt gezien in die brede interesse(s) die ik had. Dat die ‘open mind’ nu dus een trend lijkt te zijn bij al deze opleidingen, stemt mij gelukkig en hoopvol.

Ook worden alle rollen van de dansdocent belicht: de docent, de maker, de danser, de ondernemer en de onderzoeker. En alle verschillende dansstijlen die aan bod komen! Ook volgens Lucia moet de dansdocent van de toekomst ‘allround’ zijn. Het is volgens haar belangrijk dat je breed inzetbaar bent. Dat is ook waar Codarts voor opleidt: een breed opgeleide docent, die kan werken op de verschillende terreinen onderwijs, amateurkunst en community arts én die ook kan samenwerken met andere sectoren, zoals zorg, economie en het (reguliere) onderwijs.

Het onderzoekende en het belang van onderzoek, komt eveneens voor in het curriculum van deze vier opleidingen. Bij Pact+ Dans, zegt Dushica: “Wij proberen ze weer een beetje in hun hoofd te laten komen. Zodat ze dansen, ook met hun hoofd. Dat heeft natuurlijk met ‘maken’ te maken, vanuit een concept. Want niet alleen die coole videoclip hoeft een inspiratie te zijn. Of dat mooie muziekje. Want daar komt het meestal op neer. Maar het kan ook dat dwarrelende blaadje in de wind zijn. Een beetje dat onderzoek aan gaan. Daar proberen wij op te sturen.”

Dans in het onderwijs

De laatste trend die ik bij alle dansopleidingen zie en wil belichten is de aandacht die er voor het (reguliere) onderwijs is. Hier was ik uitermate benieuwd naar toen ik deze interviews begon. Vijftien jaar geleden liepen wij ook stage op de basis- en middelbare scholen, maar het was toch vrij nieuw. En nog steeds is er een wereld te winnen.

Er is inmiddels al meer dans op de scholen, maar nu mag de stap echt gemaakt worden naar die inbedding in het onderwijs: ofwel dans als onderdeel van gym, zoals Lucia ook bepleit, ofwel dans en beweging als ‘challenge’ tussen de lessen door, ofwel dans en beweging als methode om beter te leren lezen of rekenen! Of natuurlijk dans als examenvak, zoals dat op sommige middelbare scholen al aanwezig is.

Het liefste komt er natuurlijk meer aandacht voor alle vier de methodes om danseducatie in het onderwijs te implementeren. Misschien kunnen de opleidingen zich daar echt op gaan richten: dat je je als student-dansdocent in één van de vier kan specialiseren. Er is al veel kennis aanwezig in het veld. Ik zou zeggen: trek dat je opleiding in en maak die vertaalslag naar dans als vast onderdeel binnen het reguliere onderwijs.

In alle vier de dansopleidingen worden er samenwerkingen aangegaan met het reguliere onderwijs en worden de student-dansdocenten daarop voorbereid door middel van een stage. Bij Pact+ doen de studenten, in samenwerking met Stichting Jam, met een dansvoorstelling een scholentour. En Lucia zegt “een groot voorstander van dans voor iedereen” te zijn. Bij Docent Dans/Euritmie lopen ze allemaal stage op de vrije school om “de filosofie daarvan en de opbouw. De ontwikkelingsgedachte door het primair en het voortgezet onderwijs” te leren kennen. En bij Codarts liggen de stageplekken binnen het onderwijs voor het oprapen, want “het is in Rotterdam eigenlijk best wel heel erg normaal dat ieder kind elke week dansles heeft op school net als dat ze rekenen.” Zo legt Ingrid uit.

De toekomst?

Twee zaken kwamen als uitzonderingen binnen het curriculum van de dansopleidingen naar voren. Dingen waarvan ik denk dat het vaste onderdelen binnen de opleidingen Docent Dans mogen zijn, net als die specialisatie(s) voor het reguliere onderwijs.

Codarts voert namelijk niet alleen een fysieke test uit bij de auditie, maar ook een stemtest. En als docent ben je natuurlijk veel met je stem bezig. “En als wij merken,” zegt Ingrid, “in het eerste jaar, dat jouw stemgebruik, dat daar nog veel aan te scholen is, want dat is gewoon te trainen. . . . Dan kunnen wij logopedie geven.”

Daarnaast was ik erg onder de indruk van hoe de alumni van Pact+ Dans betrokken worden bij de opleiding. “Dat hoort heel erg bij het mbo om je alumni toch weer steeds terug de school in te trekken,” legt Dushica uit. “Ik vind het van belang dat het voorbeeld wat zij geven, weer in de opleiding terug te laten komen.” Daarom komen hun alumni langs als assessor, jurylid bij de jaarlijkse battle, of om zich te laten bevragen door de studenten.

Heel erg benieuwd ben ik naar de verhalen van andere artistiek leiders, de andere trends en ontwikkelingen binnen de opleidingen die ik nog ga tegengekomen in mijn podcasts. Wat gebeurt er bijvoorbeeld in Vlaanderen? Eind september zal er weer een podcast te horen zijn op Dansdocent.nu. Heel graag tot dan en een fijne (lees-)zomer!

Dansdocent van de Toekomst

Met de podcast ‘Dansdocent van de Toekomst’ houden wij jullie op de hoogte van trends op het gebied van danseducatie! Sanne Fokkens, redacteur van Dansdocent.nu, gaat namelijk in gesprek met de artistiek leiders van de opleidingen Docent Dans van dansacademies in Nederland en Vlaanderen. Enkele vragen die aanbod komen zijn: Wat is daar de afgelopen tien jaar veranderd in het curriculum? Hoe kunnen dansdocenten hun leerlingen het beste voorbereiden op zo’n opleiding? En hoe zien zij de ‘dansdocent van de toekomst’?