Hoe maken we een dansopleiding sociaal veilig? Marcia Smeding deed er onderzoek naar!
In 2022 deden de afstuderende studenten van MBO DANs een ‘vertical wall dance’, in samenwerking met Bencha Theater. Fotograaf: Noor van Gestel.
DANSONDERZOEK | Hoe creëer je een veilig leerklimaat op een dansopleiding? Marcia Smeding onderzocht deze vraag op MBO DANS, waar zij tot voor kort artistiek leider was. Ze deed actieonderzoek waarin ze haar docententeam en hun studenten actief betrok. Samen reflecteerden ze op hun gewoontes, verwachtingen, en normen en waarden. Zo zochten ze uit wat er moet veranderen om de opleiding nog sociaal veiliger te maken. In dit artikel gaat Ilja Geelen hierover in gesprek met Marcia.
Grensoverschrijdend gedrag
Grensoverschrijdend gedrag en sociale veiligheid zijn sinds een paar jaar een hot topic in de danssector. Als nieuwsredacteur voor Dansdocent.nu en Dansers.nu schrijf ik bijna maandelijks nieuwsberichten over deze thema’s. En terecht, want er moet nog veel gebeuren om het werkveld veiliger te maken! Want helaas is gebleken dat grensoverschrijdend gedrag in de hele danswereld nog veel te vaak voorkomt. Zo blijkt uit het bevolkingsonderzoek van Verinorm dat 39% van de mensen die in 2022 dans beoefenden in Nederland te maken heeft gehad met één of meerdere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Zij kregen met name te maken met verbaal grensoverschrijdend gedrag (schelden en schreeuwen), namelijk 16%. Verder geeft 11% aan in dat jaar met seksueel grensoverschrijdend gedrag te hebben meegemaakt. En professionele dansers zijn vaker slachtoffer dan recreatieve dansers!
Wanneer ik dit soort nieuwsberichten lees en schrijf reflecteer ik automatisch op mijn eigen ervaringen. Gelukkig heb ik geen specifieke traumatische herinneringen waarbij er bij mij fysiek een grens over werd gegaan. Maar ik heb als danser wel onzekerheden ontwikkeld die mede door mijn omgeving zijn gevormd. Door een opeenstapeling aan situaties waarbij ik me niet gehoord of gezien voelde, of waarin klasgenootjes of collega’s zich niet op hun gemak voelden. Situaties waarin er op subtiele wijze wellicht een psychologische grens over werd gegaan, waardoor de scheidslijn tussen ‘gezond uit je comfortzone om te kunnen groeien’ en ‘een grens over worden gepusht’ geleidelijk vervaagde.
Een dansopleiding kan een ingewikkeld landschap zijn vol sociale druk uit alle richtingen: jezelf, medestudenten en docenten. Ook dat blijkt uit het bevolkingsonderzoek van Verinorm en de vragenlijsten: grensoverschrijdend gedrag komt uit verschillende hoeken. Seksueel grensoverschrijdend gedrag wordt het vaakst gepleegd door docenten, trainers en coaches. Andere dansers (medeleerlingen of collega’s) maken zich ook schuldig aan grensoverschrijdend gedrag, maar dan vooral mentaal (roddelen en pesten). Maar er ligt hoe dan ook een flinke verantwoordelijkheid bij docenten! Niet alleen om de grenzen van hun leerlingen te respecteren, maar ook om collega’s en leerlingen in de gaten te houden. Docenten moeten het goede voorbeeld geven, maar dat vraagt om toenemende bewustwording, zodat ze niet onbedoeld aan hun leerlingen meegeven dat bepaalde gedragingen ‘normaal zijn’ en ‘erbij horen’.
Hidden curriculum
Als docenten al een grote verantwoordelijkheid hebben, dan heeft de artistiek leider van een dansopleiding die zeker. Dat voelde ook Marcia Smeding, die ik na het lezen van haar masterscriptie interviewde voor dit artikel. Zij deed namelijk in 2022 en 2023 als toenmalig artistiek leider van MBO DANS in Roosendaal onderzoek naar het leerklimaat op die opleiding. Dit deed ze voor haar master Leiderschap in Performing Arts (Hanzehogeschool), die ze inmiddels heeft afgerond.
Marcia raakte gemotiveerd om dit onderzoek te doen door de toenemende meldingen van grensoverschrijdend gedrag. Niet alleen in het werkveld, maar ook bij haar op de opleiding. Zo was er een incident met een mannelijke gastchoreograaf. Studenten voelden zich onveilig bij hem, werden ongewenst door hem aangeraakt en moesten van deze choreograaf één-op-één in een afgesloten ruimte met hem werken. Hij was daarom, na een stevig gesprek, nooit meer welkom op de opleiding. Gelukkig maar! Want hoe vanzelfsprekend dat ook klinkt, dat is het niet.
Om dit soort voorvallen te voorkomen en te zorgen voor een veilig leerklimaat, deed Marcia onderzoek naar het ‘hidden curriculum’ van de dansopleiding. Aan de hand van literatuuronderzoek geeft Marcia daar de volgende definitie van: het hidden curriculum is “alles wat leerlingen onbewust leren naast wat expliciet onderwezen wordt door de docenten, welke voortkomen uit vanzelfsprekende structuren, praktijken en verwachtingen van de onderwijsinstelling en of de docent” (p.7). Toen ik dit las moest ik meteen denken aan die ‘opeengestapelde ervaringen’ die ik net beschreef. Negatieve, maar ook positieve, ervaringen die je het gevoel geven dat je het goed doet - of juist niet!
…
Wil je verder lezen? Log dan in! Of bestel onze glossy!
INTERNATIONAAL DANSONDERZOEK
In de rubriek ‘Internationaal Dansonderzoek’ scheiden we fabels van feiten. We nemen een kijkje in de wereld van danswetenschap en gaan in gesprek met de onderzoekers over hun bevindingen: Waarom hebben ze dit onderzoek gedaan? Wat hebben zij ontdekt? En wat hebben dansers of dansdocenten aan die inzichten? Zo zorgen wij ervoor dat de meest relevante danswetenschappelijke kennis het werkveld daadwerkelijk bereikt.
Ilja Geelen
Ilja Geelen is sinds 2022 nieuwsredacteur én eindredacteur bij Dansdocent.nu en Dansers.nu. Daarvoor schreef ze redacteur als Young Dance Professional over haar ervaringen als dansdocent in Marokko. Ilja studeerde in 2019 af aan de bachelor Docent Dans van ArtEZ in Arnhem, en in 2021 aan de master Culturele Antropologie en Ontwikkelingsstudies aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Sindsdien combineert ze verschillende rollen als maker, docent, performer, schrijver en organisator in projecten in Marokko, Egypte en Nederland.