MUZIEK EN LESMATERIAAL | Er is een fenomeen waar we het als dansdocenten over moeten hebben: TikTok. Miljoenen filmpjes van dansende mensen zetten ook de jongeren in Nederland in beweging. Helemaal fantastisch! Door hier op aan te haken kun je jongeren meer betrekken bij je dansles. Maar hoe zorg je dat TikTok jouw les niet overneemt? Dansdocent Noa Tielens geeft je een aantal tips om slim om te gaan met deze trend.

TikTok: ja of nee?

Stilstaande leerlingen die het bewegen van één arm al een stap te ver vinden, jongens die niet met hun heupen willen bewegen of groepen die collectief het besluit nemen niet te gaan dansen. Maar als Savage of Banana aangaat dansen ze allemaal dezelfde, door de snelheid haast onzichtbare, choreografie. Herkenbaar?

De TikTok dansjes kennen jongeren vaak maar al te goed, maar dansen binnen een dansles is voor velen een stap te ver. In mijn danslessen zie ik het steeds vaker gebeuren en krijg ik soms het verzoek of we kunnen TikTokken in de dansles. Er zijn dansscholen die op de hype inspelen door TikTok danslessen aan te bieden, maar zelf zie ik dat niet zitten. Daardoor vroeg ik mij het volgende af: Hoe kun je als dansdocent gebruik maken van de trend zonder jouw leerdoelen en lesinhoud te veel aan te passen?

Veel jongeren dansen zonder dat ze zich er bewust van zijn. Muziek is een groot onderdeel van hun belevingswereld en sinds 2017 is TikTok razend populair. Deze app is een verzamelplaats voor video’s van over de hele wereld. Gebruikers kunnen zelf filmpjes opnemen, bewerken en posten. Een groot deel van deze video’s zijn dansfilmpjes.

Bekende TikTokkers (ook wel TikTok influencers genoemd) posten een filmpje met een eigen gemaakte - of van iemand overgenomen - dans op een populair liedje. Andere gebruikers maken hiervan hun eigen versie met hetzelfde dansje en posten dit ook op TikTok. Door het grote bereik dansen jongeren over de hele wereld dezelfde choreografie.

Heb je geen idee waar dit over gaat? Misschien herken je deze dansjes: Banana, Savage of de Jerusalema Challenge. Benieuwd naar andere populaire dansjes? Lees het artikel ‘17x leuke TikTok dansjes om thuis te leren’ van CosmoGirl.

Het is je vast niet ontgaan de afgelopen weken, de vele filmpjes van zorgmedewerkers die dansen en meedoen aan de zogenoemde Jerusalema-challenge. Het lied, gebaseerd op het gospelnummer van de Zuid-Afrikaanse dj en producer Master KG, en het bijbehorende dansje werden enorm populair in de coronapandemie. De relatie met zorgmedewerkers ontstond toen Zuid-Afrikaanse artsen en verpleegkundigen ontspanning zochten en filmpjes van het dansje deelden. Al snel werd het dansje ook door medewerkers van Nederlandse zorginstellingen en ziekenhuizen overgenomen. Inmiddels hebben de afgelopen weken al vele grote ziekenhuizen aan de challenge meegedaan. De ziekenhuizen wilden met de dans het groepsgevoel in het ziekenhuis laten zien en tegelijk een boost geven. (Dorlo, 2020)

Ik ben zelf geen TikTok gebruiker. Mijn kennismaking hiermee beperkt zich dan ook tot het materiaal wat ik langs zie komen op Instagram en van de leerlingen in mijn danslessen. Steeds meer zie ik de jongeren verdwijnen in hun telefoon, in groepjes oefenen en voor of na de dansles video’s opnemen. Zo ken ik nu een aantal TikTok dansjes en ben ik actief op zoek gegaan naar een manier om deze trend op een veilige en leuke manier te integreren in de dansles.

Hoe zorg je er nu voor dat TikTok niet jouw gehele dansles overneemt? Daar heb ik een aantal tips voor! Dit betekent niet dat we het helemaal links hoeven te laten liggen, want TikTok zet jongeren wel in beweging.

Tip: werk van bekend naar onbekend

Als dansdocent werk ik met mijn eigen dansmateriaal. Maar in iedere les die ik geef merk ik hoe belangrijk het is dat de leerlingen de aansluiting ervaren met hun eigen belevingswereld. Sanneke Bolhuis schrijft in Leerstrategieën, leren en verantwoordelijk het volgende: “De essentie van leren is betekenisgeving. De lerende geeft betekenis aan de wereld om zich heen en aan zichzelf in die wereld, daarbij geholpen door anderen” (2004, p. 80). De verbinding maken met mijn lesmateriaal en de wereld van de leerlingen neem ik dan ook altijd als uitgangspunt in mijn danslessen.

Jongeren willen gezien en erkent worden in de muziek- en dansstijl die zij leuk vinden. Dit afkraken, of hier tegenover willen staan, maakt dat ze zich niet begrepen en niet gezien voelen. Als je meer betrokkenheid wilt creëren dan werkt TikTok afkraken of negeren dus averechts. Bovendien is het juist leuk om van jongeren te leren en te vragen naar wat zij allemaal al kunnen. Vanuit daar kun je de stap zetten naar jouw eigen lesinhoud en de leerlingen iets nieuws aanbieden.

Laurien Saraber schrijft in Meervoud als mentaliteit, cultureel divers dansvakonderwijs dat het werken met het materiaal van de leerlingen zelf wel een toverformule lijkt: “Het prikkelt de verbeeldingskracht van studenten en de dynamiek in de groep” (2006, p. 8). Dit herken ik in mijn eigen danslessen! Zo was er een leerling in de groep die het lastig vond om zonder gêne mijn bewegingen na te doen. Ik gaf haar daarom de verantwoordelijkheid en liet haar bewegingen bedenken. Ik zag de knop omgaan en ze genoot zichtbaar van deze rol. Andere leerlingen in de groep durfde hierop ook meer initiatief te laten zien en zo werd de dansles super interactief.

Het werken van ‘bekend naar onbekend’ biedt bovendien veel mogelijkheden en is leuk voor zowel de leerlingen als de docent. Een populaire holistische werkwijze is het werken van bekend naar onbekend: beginnen met vertrouwde aanknopingspunten, daarna ‘breakdown’ door confrontatie met nieuwe mensen, stijlen, werkwijzen en de inzet van speelse, onconventionele methoden voor overdracht van conventionele stof (Saraber, 2006). Oftewel, aanhaken op de belevingswereld van jongeren is didactische gezien een hele slimme zet en vergroot hun betrokkenheid bij het lesmateriaal. En als dansdocent kun je zo ook nog iets nieuws leren!

In de praktijk blijkt het lastig om jongeren te enthousiasmeren voor abstracte, instrumentale muziek en nieuwe bewegingen. Maar door te werken van bekend naar onbekend en aan te haken op de belevingswereld van jongeren (in dit geval TikTok) kun je ze wél verleiden buiten hun comfort zone te bewegen. Je kunt de leerlingen bijvoorbeeld nieuwe muziek laten horen en hiermee hun muzikale horizon verbreden. Hetzelfde geldt voor beweging. Vanuit hun eigen danservaring kun je ze nieuwe, complexere bewegingen aanleren en ze kennis laten maken met een nieuwe dansstijl.

Misschien denk je: Klinkt leuk! Maar hoe doe je dat? Lees verder voor twee stappenplannen voor het werken met nieuwe muziek en nieuwe bewegingen aan de hand van TikTok dansjes.

Stappenplan 1: It’s all in the music

Vraag de leerlingen naar hun favoriete muzieknummers en luister hiernaar met de hele groep.
Kijk of er een bijbehorende TikTok dans is en oefen deze met de groep. Vraag ze om in groepjes te bespreken op welke elementen uit de muziek de choreografie is gemaakt. Wordt er vooral op de tekst gedanst of is de beat het belangrijkste onderdeel van het nummer?
Benoem samen met de groep een aantal elementen uit het nummer. Bijvoorbeeld wat hen aanspreekt of opvalt.
Laat ze nu een nummer horen dat dezelfde elementen bevat. Bijvoorbeeld een hoog tempo, een ‘catchy melodie’ of invloeden uit een bepaald genre.
Laat de leerlingen in dezelfde groepjes de TikTok dans op deze nieuwe muziek oefenen en aan elkaar tonen
Bespreek wat jullie hebben gedaan. Hebben ze anders naar de muziek geluisterd? Wat verandert er aan de beweging als de muziek anders is?

Vanuit hier kun je steeds een stap verder zetten door te zoeken naar overeenkomsten tussen twee verschillende soorten nummers. Zo kun je van afrobeat naar techno, van hiphop naar jazz en van mainstream naar alternatief. Ik merk in mijn eigen lessen dat dit goed werkt. Bij binnenkomst en in het begin van de les gebruik ik muziek waarvan ik weet dat de leerlingen dit leuk vinden. Langzamerhand zet ik dat om in alternatieve muziek, waar we dan dezelfde oefening op doen. Leerlingen komen vaak na de les naar mij toe om te vragen welke muziek ik heb gebruikt.

Hetzelfde principe kun je hanteren in het ombuigen van de bewegingen die ze kennen. Zie stappenplan 2:

Stappenplan 2: Oud en nieuw

Laat de leerlingen in twee- of drietallen een aantal van hun favoriete (TikTok)bewegingen oefenen.
Geef ze daarna de opdracht om die bewegingen te veranderen in een nieuwe beweging. Speel met tijd, ruimte en/of energie. Denk aan dezelfde vorm met een ander lichaamsdeel, de beweging achterstevoren uitvoeren, het heel klein of heel groot maken, etc. De originele beweging hoeft hierin niet meer zichtbaar te zijn, maar hij is er wel op geïnspireerd.
Laat ieder groepje de nieuwe bewegingen presenteren aan de rest van de groep. Om onderlinge interactie te stimuleren kun je er een spelletje van maken: kan de rest van de groep raden wat de originele beweging was?
Plak samen met de leerlingen alle nieuw bedachte bewegingen aan elkaar en maak hier een nieuwe choreografie van. Zet daarna de originele (TikTok)bewegingen in dezelfde volgorde, zodat je twee versies van de dans krijgt.
Experimenteer en speel met de muziek die je onder de verschillende versies zet: hoe ziet het eruit als je de originele versie op een heel ander nummer zet?
Vervolgopdracht: de leerlingen maken een duet waarin ze de twee versies versmelten.

Denk aan de privacy!

Let op: gebruik van de app TikTok brengt ook nadelen met zich mee. Het privacybeleid is hier een groot onderdeel van; TikTokkers kunnen filmpjes van iedereen gebruiken en jongeren hebben geen inzicht in wie hun, (soms ontzettend persoonlijke video’s!) te zien krijgen. “Data van kinderen liggen nog net niet op straat” zegt Cor Wijtvliet, mede-oprichter van de Algemene Verordening Gegevensbescherming in een artikel van Trouw (Kain, 2020). Ga daarom bewust om met de app. Vraag bijvoorbeeld aan de dansschool of zij een TikTok account hebben die je kunt gebruiken en of de ouders daarvan weten en toestemming hebben gegeven.

Om af te sluiten zijn hier een aantal do’s en don’ts omtrent deze trend:

Don’ts:

Delen van de les laten filmen voor TikTok. Niet alle leerlingen zullen de app hebben en zoals eerder beschreven hangen er nogal wat haken en ogen aan het privacy beleid.
Gebruik gedurende de hele les geen telefoons. Als ze iets willen laten zien, vraag ze dan om dit live te doen.
Precies de muziek en de dans overnemen van TikTok; je wilt in de les juist aansturen op eigen creativiteit en bewegingen.
De hele les inrichten op TikTok: niet iedereen gebruikt het, dus houdt het ook voor de leerlingen die hier niets mee hebben toegankelijk.
Hun interesses afkeuren. Ondanks dat het een hele commerciële vorm van beweging is, is het te gek dat zoveel jongeren het plezier van bewegen ontdekken. Wees daarom niet afkeurend of neerbuigend als het gaat om hun muzieksmaak en de bewegingen die ze maken.

Do’s:

Check de muziek van te voren. In veel populaire liedjes zitten veel scheldwoorden. Dit stimuleer je niet in de dansles. Laat ze juist horen dat er ook ‘clean’ versies zijn van hun favoriete nummers.
Doe hetzelfde met de dansjes. Een aantal zeer favoriete dansjes zijn seksueel getint. Zijn ze hier wel bewust van? En wat vinden ze daar zelf van? Kijk of je hier een andere variant op kan bedenken.
Geef de leerlingen de mogelijkheid om JOU iets te leren. Zeker in het begin van een lessenreeks kan dit heel goed werken om een band op te bouwen tussen jou en de leerlingen.
Vraag ze vooral ook naar andere danservaringen die ze hebben naast het kijken naar en het nadoen van filmpjes.

Ga er slim mee om

Door op een verantwoorde en leuke manier om te gaan met TikTok kan het een verrijking zijn binnen de dansles. Doordat ik de fascinaties van de jongeren serieus neem en ook van hen leer ontstaat er binnen de groep een hele goede sfeer. Zo heb ik in een dansles op de middelbare school vanuit het nummer Renegade en bijbehorende choreografie een nieuwe versie gemaakt op het nummer Opr. Van het nummer Banana gingen we naar La Cumparsita, want een leerling vond het geluid uit het originele nummer iets weg hebben van een accordeon. Vanuit deze goede sfeer ben ik in staat om de leerlingen nieuw materiaal aan te leren en hun horizon te verbreden. Ideaal dus!

Hoe ga jij om met TikTok in jouw danslessen voor jongeren? Laat het ons weten via een opmerking onderaan dit artikel achter te laten.

Bronnen

Bolhuis, S. (2004). Leerstrategieën, leren en verantwoordelijkheid. Fontys Lerarenopleiding Tilburg.
Dorlo, C. (2020, 10 oktober). Zorgpersoneel: 'Corona maakte van ons een groep, Jerusalema nog meer'. NOS.nl. Geraadpleegd op 4 november 2020.
Kain, R. (2020, 28 juli). Schendt TikTok de privacy van kinderen? Trouw.nl Geraadpleegd op 4 november 2020.
Saraber, L. (2006). Meervoud als mentaliteit: cultureel divers dansvakonderwijs. Amsterdamse Hogeschool voor de kunsten.

MUZIEK & LESMATERIAAL - JONGEREN

Als dansdocent ben je veel tijd kwijt met voorbereiding. Uren die niet betaald worden. Vooral muziek zoeken voor een nieuwe les neemt veel tijd in beslag. Bovendien veranderen jongeren continu van mening over wat hip is en wat niet. Naar welke muziek luisteren zij? Welke moves zijn cool? Wat speelt er in hun leven? Maar vooral: hoe speel je daar op in? Onze redacteuren Muziek & Lesmateriaal werken veel met jongeren en schrijven artikelen met oefeningen en muzieksuggesties voor danslessen, vergezeld van didactische tips. Laat je inspireren!