Boekmanstichting toont waar de gaten vallen in onderzoek naar zzp'ers in de cultuursector

ONDERZOEK | Weten wat je niet weet is ook belangrijk. De nieuwe publicatie van de Boekmanstichting zet daarom helder op een rij wat we wel én niet weten over zzp’ers in de cultuursector. Zoals dat meer dan 60% van de werkenden in de podiumkunsten als zelfstandige werkt - maar we niet weten hoeveel mensen dat dan precies zijn. En dat podiumkunstenaars veel minder verdienen dan andere kunstenaars.

cultuursector

Naar zelfstandigen wordt regelmatig onderzoek gedaan. Bijvoorbeeld rondom vragen als: hoeveel zelfstandigen werken er in welke sectoren? En hoeveel verdienen zij? Hoe verhoudt Nederland zich daarin tot het buitenland? En hoe groot is de gender gap nu eigenlijk? Allemaal vragen waarover cijfers zijn opgehaald, maar door verschillende onderzoeksbureaus en verspreid in eindeloos veel publicaties. De Boekmanstichting heeft al die onderzoeken nu naast elkaar gelegd om te kijken: wat is er nu eigenlijk bekend over zzp’ers in de cultuursector? En wat nog niet?

Onderzoeksresultaten

Die onderzoeksresultaten presenteert de Boekmanstichting in een gratis online publicatie. Daaruit blijkt vooral dat veel vragen zijn nog niet onderzocht zijn. Maar ook in wat wel is onderzocht spreken de cijfers elkaar vaak tegen. Bijvoorbeeld omdat de definities van ‘culturele’ en ‘creatieve’ beroepen verschillen tussen onderzoekers. Daardoor weten we niet hoeveel mensen er precies als zelfstandige werken in de cultuursector in totaal en in verschillende specifieke beroepen. We weten eigenlijk ook niet goed wat ze precies doen: over de loopbaan van bijvoorbeeld dansers is weinig bekend. Welke werkzaamheden combineren zij met elkaar en hoe ontwikkelt hun carrière zich over tijd? Dit is een van de dingen die verder onderzocht moeten worden.

podiumkunstenaars

Meer dan 60% van de mensen die werken in de podiumkunsten, doet dat als zzp’er. Hoeveel dan precies, daar zijn onderzoekers het niet over eens. Deze podiumkunstenaars verdienen gemiddeld rond de € 14.400 per jaar (ter vergelijking: minimumloon in 2024 voor een fulltime baan is € 27.804 per jaar). Slechts 7% van hen betaalt premies om zich te verzekeren, bijvoorbeeld tegen arbeidsongeschiktheid. Maar daarin zijn de broodfondsen nog niet meegeteld, want daarover is nog te weinig bekend. Hebben de niet-verzekerde zzp-ers dan genoeg spaargeld om zich te redden als er iets mis gaat? Dat is eigenlijk óók nog niet helemaal duidelijk.

Nog een inkijkje in wat we wél weten: de werkgelegenheid in de cultuursector is in Nederland de op één na hoogste van Europa (5,4% in 2022). De gender gap wordt steeds kleiner in de cultuursector. En qua leeftijden is het echt niet zo dat er vooral jonge makers en oude rotten zijn, zoals soms het beeld is van kunstenaars. De werkgelegenheid is juist ongeveer gelijk verdeeld over de verschillende leeftijdsgroepen.

HOE NU VERDER?

De Boekmanstichting zet alle feiten en ‘witte vlekken’ op een rijtje. En hun onderzoekers doen een eerste aanzet tot een onderzoeksmethode die al deze vragen wél beantwoordt. Of ze die ook echt gaan uitvoeren is nog niet bekend. Als eerste stap wil de Boekmanstichting namelijk samen komen met andere organisaties in de sector. Ze willen verkennen wie verantwoordelijkheid kan nemen voor welke stukken van het onderzoek. Zoals Platform ACCT, de Creatieve Coalitie, Kunstenbond en het OCW, die alle vier een adviserende rol hebben gespeeld in deze publicatie.

BRONNEN

Boekmanstichting. (z.d.). De arbeidsmarktpositie van zzp’ers in de culturele en creatieve sector: Een verkenning van bestaande cijfers en overzicht van witte vlekken. [webpagina].
Vinken, H. & Broers, B. & Mariën, H. (2023). De arbeidsmarktpositie van zzp’ers in de culturele en creatieve sector: Een verkenning van bestaande cijfers en overzicht van witte vlekken. [pdf]. Geraadpleegd op 5 februari 2024.