Plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn vaak docenten, trainers en coaches

Anton van Wijk en Marjan Olfers van onderzoeksbureau Verinorm. Zij presenteerden maandag 22 mei de resultaten uit het onderzoeksrapport Schaduwdansen tijdens een speciale persconferentie.

ONDERZOEK | 39% van de mensen die dans beoefenen in Nederland heeft het afgelopen jaar te maken gehad met één of meerdere vormen van grensoverschrijdend gedrag. De plegers van seksueel grensoverschrijdend gedrag zijn meestal docenten, trainers en coaches. Dit zijn enkele inzichten uit een grootschalig onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in dans in Nederland. Het onderzoeksrapport Schaduwdansen werd maandag 22 mei gepresenteerd door onderzoeksbureau Verinorm.

ONDERZOEKSRAPPORT: SCHADUWDANSEN

Op maandag 22 mei is het onderzoeksrapport Schaduwdansen gepresenteerd. Hierin staat het onderzoek naar grensoverschrijdend gedrag in de Nederlandse danssector beschreven. Dit onderzoek werd uitgevoerd door onder andere Marjan Olfers en Anton van Wijk van onderzoeksbureau Verinorm. Het onderzoek begon in 2022, nadat latindanseres Kim Koumans naar buiten was getreden met haar verhaal over systematische misstanden binnen haar vakgebied.

Het onderzoek van Verinorm bestaat onder andere uit een grootschalig bevolkingsonderzoek naar de beoefenaars van dans in Nederland (fase 1) en hun ervaringen met grensoverschrijdend gedrag (fase 2), twee online vragenlijsten voor (voormalig) dansers over hun ervaringen met grensoverschrijdend gedrag (recent en in het verleden), interviews met dansers die slachtoffer zijn geweest van grensoverschrijdend gedrag, en interviews met andere belangrijke spelers in de danssector.

Enkele onderzoeksresultaten

Uit het bevolkingsonderzoek blijkt dat 39% van de mensen die dans beoefenen in Nederland het afgelopen jaar te maken heeft gehad met één of meerdere vormen van grensoverschrijdend gedrag. Zij kregen met name te maken met verbaal grensoverschrijdend gedrag (schelden en schreeuwen), namelijk 16%. Verder geeft 11% aan in het afgelopen jaar seksueel grensoverschrijdend gedrag te hebben meegemaakt. De dansstijlen waarin het meest grensoverschrijdend gedrag wordt gerapporteerd zijn urban dansstijlen en salsa/bachata/zouk. Het zijn overigens vooral professionele dansers die te maken krijgen met grensoverschrijdend gedrag. Zij voelen zich ook vaker onveilig dan recreatieve dansers.

Plegers: docenten, trainers, coaches

Uit het bevolkingsonderzoek en de online vragenlijsten komt naar voren dat het merendeel van de plegers trainer/coach/docent is. Zij maken zich meer schuldig aan seksueel grensoverschrijdend gedrag. Ook andere dansers zijn vaak plegers van grensoverschrijdend gedrag, maar zij maken zich eerder schuldig aan mentaal grensoverschrijdend gedrag (roddelen en pesten).

In de interviews omschrijven respondenten de plegers vaak als belangrijke personen (poortwachters of gate keepers), veelal mannen, naar wie de dansers loyaliteit voelen en van wie ze voor hun danscarrière vaak afhankelijk zijn. Plegers bevinden zich vaak in een machtspositie ten opzichte van de danser. Het gaat dan bijvoorbeeld om docenten, trainers/coaches, choreografen, balletmeesters, juryleden of artistiek/zakelijk directeuren.

Meldpunten

Uit het bevolkingsonderzoek blijkt dat het merendeel van de respondenten met ervaringen van grensoverschrijdend gedrag hiervan geen melding heeft gedaan (60%). Degenen die wel melding hebben gedaan, doen dit meestal bij een meldpunt (30%) of een docent (29%). Bij de respondenten wiens kinderen ervaringen hebben met grensoverschrijdend gedrag wordt er in de meerderheid van de gevallen wel een melding gemaakt (62%). De ouders melden meestal bij een docent (55%).

Van de dansers die langer dan een jaar geleden ervaring hebben gehad met een vorm van grensoverschrijdend gedrag onderneemt 21% geen actie. Ruim driekwart (78%) doet dit wel, waarbij een deel melding deed bij de desbetreffende organisatie of bij een vertrouwenspersoon. Een enkeling meldt bij Mores of Centrum Veilige Sport Nederland (CVSN), of doet aangifte bij de politie. Onder de groep die geen actie heeft ondernomen, zijn vooral veel mensen die op recreatief niveau hebben gedanst.

Hulp zoeken of bieden?

Tijdens de persconferentie benadrukt Marjan Olfers dat bij dansers vaak niet bekend is waar zij melding kunnen maken van wat hen is overkomen. Terwijl organisaties vaak denken dat hun meldpunten wel bekend zijn bij dansers. Daarom zetten wij ze hier nog eens duidelijk op een rijtje:

In Nederland kun je terecht bij onafhankelijk meldpunt Mores Online en bij het Centrum Veilige Sport Nederland. Verder kun je op de website dansenvoorjeleven.nl informatie vinden over meldpunten en hulpverleners. Je kunt je namelijk ook nog steeds bij Kim Koumans zelf melden als je als danser ervaringen hebt met grensoverschrijdend gedrag.

In Vlaanderen kun je als danser contact opnemen met Engagement, een door kunstenaars geleide beweging die als doel heeft seksueel grensoverschrijdend gedrag, seksisme en machtsmisbruik in het Belgische kunstenveld aan te pakken. Verder kun je in België met vragen of klachten over grensoverschrijdend gedrag terecht bij de Genderkamer. Je kunt ook bellen of chatten met de professionele hulplijn 1712 voor vragen over geweld, misbruik en kindermishandeling. 

Zowel in Nederland als in Vlaanderen heeft jouw dansschool of organisatie als het goed is een vertrouwenspersoon waar je met je klachten naartoe kunt. Die is verplicht jouw verhaal anoniem te houden. Heeft jouw dansschool nog geen vertrouwenspersoon? Overweeg om er één aan te stellen, en kijk hieronder wat je nog meer kunt doen tegen grensoverschrijdend gedrag.

Wat kun jij als dansdocent doen?

Als dansdocent wil je een veilige sfeer in jouw lessen - en in de dansschool! Hieronder vind je een aantal hulpmiddelen die je in kunt zetten om jouw dansschool of -organisatie zo veilig mogelijk in te richten om grensoverschrijdend gedrag te voorkomen. Want natuurlijk wil je al jouw collega’s en leerlingen vertrouwen, maar je hebt nooit honderd procent zicht op ze. En wat als een leerling zich (onbedoeld) niet prettig voelt bij jouzelf, waar kan die dan naartoe? Deze hulpmiddelen helpen je om na te denken over dat soort vragen.

  • Begin met voorkomen! Bijvoorbeeld met behulp van Veilig de vloer op. Deze website en dit boekje helpen jou je dansschool of organisatie zo veilig mogelijk in te richten. Ze zijn speciaal geschreven voor de podiumkunsten, door de NAPK.

  • Werk enkel met dansdocenten die een didactische aantekening hebben. Dat is het advies van de Raad van Cultuur, opgeschreven in het rapport Over de grens, op weg naar een gedeelde cultuur. Hierin formuleert de raad specifieke risicofactoren in de cultuur- en mediasector (inclusief het kunstvakonderwijs) die zorgen voor extra kwetsbaarheid, en doen ze concrete aanbevelingen om een onveilige werk- en leeromgeving te voorkomen.

  • Overweeg om een intimiteitscoördinator in te schakelen. Bijvoorbeeld wanneer je met veel dansers aan een grote productie werkt waarin partnering of romantische scènes zitten.

  • Toolkit voor intieme scènes: Werk jij met je leerlingen aan partnering of ander fysiek contact? Deze toolkit helpt je om zorgvuldig om te gaan met hun grenzen. Deze toolkit is eigenlijk gericht op filmregisseurs. Hier lees je meer over hoe je hem ook als dansdocent of choreograaf kunt toepassen.

  • Ook deze website van LKCA bevat volop informatie over een veilige werkomgeving, speciaal voor de amateurkunst. Niet alleen over hoe je grensoverschrijdend gedrag voorkomt, maar ook over hoe je door middel van inclusie en diversiteit een omgeving creëert waar iedereen zichzelf mag zijn.

  • Dit beleidskader met toolkit van het Vlaamse Sociaal Fonds Podiumkunsten geeft tips voor zowel werkgever als werknemer in de podiumkunsten.

  • Voor meer informatie over Kim Koumans, het Dansdossier, en grensoverschrijdend gedrag in de danssector kijk je de documentaire Dansen voor je leven. Hierin klinken de geanonimiseerde getuigenissen van zo’n twintig dansers.

Lees het rapport ook zelf!

Het zeer uitgebreide onderzoeksrapport Schaduwdansen is openbaar gemaakt op de website van Verinorm en kan dus door iedereen gelezen worden (voor de conclusies scroll je naar hoofdstuk 9 op pagina 261). Ook de persconferentie is in zijn geheel terug te kijken via de website van Verinorm - en via YouTube hieronder.

BRONNEN

NederlandIlja Geelengrensoverschrijdend, Onderzoek, dansonderzoek, sociale veiligheid, seksueel grensoverschrijdend, Nederland, dansdocent, meldpunt, hulpbronnen, toolkit