Op de bank bij choreograaf en dansdocent Floortje Rous
ONLINE VOOR DANSDOCENTEN | Dansdocent en coach Esther Nederpelt ging in gesprek met choreograaf en dansdocent Floortje Rous. Zij vertelt over haar ervaringen in het doceren van kleuters tot senioren. Met Dance Connects Company creëert ze moderne dansvoorstellingen met jong en oud, in en voor de wijk. En met Stichting Dance Connects organiseert ze lessen moderne dans voor 60-plussers in Amsterdam. Meer weten over lesgeven aan senioren? Bekijk de vlog of lees de hoogtepunten uit het interview!
Dit gesprek is opgenomen in 2018.
EERST IETS NORMAALS STUDEREN
Mijn liefde voor dansen ontstond in de huiskamer bij mijn ouders. De regel thuis was: eerst een instrument leren spelen en dan mag je ook iets anders. Dus ik speelde al twee jaar piano toen mijn moeder vroeg of ballet niet iets voor mij was. Ik dacht toen gelijk aan het mooie pakje en een tutu. Dat moest het zijn! In de eerste balletles zei de docent tegen me dat ik later vast een mooie danseres werd. Als 10-jarige besloot ik dat het dat was wat ik wilde. Ik ging van het klassiek ballet meteen door naar allemaal andere dansvormen als jazz, hiphop, streetdance en ik zat zelfs in het demoteam.
Op mijn 18e voelde mijn moeder weinig voor een opleiding aan een dansacademie. Die vond dat ik eerst iets ‘normaals’ moest studeren. Tijdens mijn opleiding communicatie ben ik steeds blijven dansen in de hoop dat ik daarna nog niet te oud was voor een opleiding in mijn kunstvak. Ik studeerde af als master in de tekstwetenschappen en deed auditie aan de Fontysacademie van Tilburg en wist meteen dat ik eigenlijk choreografie wilde doen.
WEG UIT MIJN HOOFD: het aah-moment
Ik ben iemand die veel in zijn hoofd zit. Zelfs als ik dans ben ik voortdurend op een analytische manier bezig. De keuze om na de dansopleiding te schakelen naar choreografie was dan ook geen verrassende keuze. Dansen is voor mij iets om te blijven ontwikkelen. Er zit altijd nog iets in waarvan je denkt dat kan ik nog niet!. Ik probeer altijd te kijken of ik het toch kan masteren en effortless een combinatie kan doen, me volledig kan overgeven en kan ademen. Het is een gevoel dat je niet kan omschrijven. Het aaah-moment. Het benadert dansen vanuit een meer mindfulness-aspect. Als ik effortlessness bereik voel ik me sterk en top of the world.
Laatst had ik dat toen ik een muziek had opgezet voor een lesvoorbereiding. Een hele bewegingsfrase kwam zomaar in me op. Soms ervaar ik door het ouder worden dat ik het gevoel krijg dat ik niet meer kan dansen. Dan zie ik alle jonge dansers waar ik dingen mee maak en denk ik: Wat heerlijk, dit gaat nog lekker soepel. Het oppoppen van de bewegingsfrase was even een moment van: We zijn er nog! We kunnen het nog. Het is een stroom van bevlogenheid, een soort van boost van energie die even door je heen waait.
DRIE OPLEIDINGEN IN THE POCKET
Na de choreografie-opleiding ben ik toch nog teruggegaan naar de academie. Ik was terecht gekomen in het onderwijs en wilde mij verder specialiseren in de docentenopleiding. Ik ontdekte dat kleine kinderen niet zo mijn ding waren. Ik wil graag op mijn eigen niveau met mensen kunnen communiceren omdat ik het leuk vind om over dans te praten terwijl ik lesgeef. Het bewustzijn wakker maken van deze reflectieve, metaniveau vaardigheid vond ik als docent heel leuk.
Als afgestudeerde docent ben ik meteen begonnen op balletscholen met tienergroepen. Toen merkte ik dat iets oudere tieners eigenlijk leuker vond. Op een gegeven moment ben ik zo op een middelbare school terecht gekomen. Ik maakte daar mee hoe dans mee kan gaan in belangrijke ontwikkelingsmomenten van deze pubers. Als mensen de vibe voelen dat dansen iets voor hen is en dat mee willen nemen in hun ontwikkeling gaf me dat veel voldoening.
DANSen met senioren
Aan de docentenopleiding werd de opdracht gegeven te werken met een doelgroep die nieuw voor je was. Ik dacht peuters, kleuters, tieners, profs, … alles heb ik al gehad. Uit pure nieuwsgierigheid dacht ik aan senioren. Ik had geen idee van deze doelgroep en zocht iemand met ervaring. Na wat zoekwerk kwam ik uit bij Henk Smits, dansexpressiedocent in Alkmaar en Hoorn. Ik was meteen verbaasd en verknocht tegelijk. Toen ik in de les kwam was ik meteen onder de indruk van de grenzeloosheid. Nothing matters! Het contrast was heel erg groot na jaren met pubers. Ik startte, zonder enige vorm van ervaring, met het geven van een proefles aan de groepen van Henk.
Diep van binnen ben ik choreograaf en ik wilde het liefst iets met hen maken. We zouden zelfs het stuk tonen op een festival in Alkmaar. Op dat moment realiseerde ik me dat werken met senioren iets was waarmee ik wat moest. Ik kreeg het gevoel dat ik iets kon doen met mijn kunstvorm waar anderen echt iets aan hadden. Het ging niet om mijn verhaal ‘kijk mij cool een kunstenaar zijn’. Ik kon echt betekenis geven. Mensen veranderden echt doordat ze met mij gewerkt hadden. Ik was het motortje, het vlammetje of de aanzet tot meer in hun leven. Dat vond ik ontzettend vet!
HET VLAMMETJE WAS AAn
Ik zag steeds meer fysieke en mentale aspecten die veranderden bij de deelnemers. Naast het wennen aan elkaar op de vloer was het fijn dat mensen met elkaar ook thee dronken, uitstapjes maakten en voor elkaar zorgden. Dat sociale aspect is zo ontzettend belangrijk en deelnemers gaan elkaar erdoor dragen. Dat creëer je puur door samen te gaan bewegen. Het maakt altijd een grens los. Mensen kunnen meer dan ze denken en tillen elkaar mee naar een hoger niveau. Met moderne danslessen was er iets nieuws ontwikkeld voor deze doelgroep. De meeste mensen moeten ook meteen aan rollen over de grond denken en dat hoort niet bij een 60-plusser.
Ik heb toen een advertentie in het plaatselijke huis-aan-huiskrantje gezet met een oproep. Daar kreeg ik best veel reactie op en had het gevoel dat mensen er zin in hadden. De behoefte was er. Toen ben ik meteen met drie groepen gestart. Ik had nog geen rooie cent en ging aankloppen bij buurthuizen met de deal hun gebouwen gratis te mogen gebruiken in ruil voor een voorstelling voor de buurt. Na een tijd moest het professioneler worden. Je wilt op zijn minst een spiegel en niet iedere keer alle tafels aan de kant staan schuiven. Ik ging op zoek naar een ruimte waar je lekker creatief aan de slag kon.
Naast het zoeken naar een dansschool begon ik met het oprichten van een stichting, het aanvragen van subsidies en projectplannen schrijven. Daardoor startte ik de eerste les- en choreografieblokken op die al snel uitgroeiden tot permanente lessen. Dit alles steeds met het sociale aspect en in de wijk zonder het leerproces uit het oog te verliezen. Ieder jaar is tot nu toe anders geweest en maakte tot waar we nu staan. Zeven groepen in zes verschillende scholen en een gezelschap waar we de senioren in combinatie met professionals laten optreden.
LEEFTIJD IS MAAR EEN GETAL
Onze deelnemers zijn heel divers in leeftijd. Uiteindelijk is het ook maar een getal. Voor sporten ben je al snel vanaf je 55e een senior. Terwijl het vooral gaat over de flexibiliteit van lichaam en geest. Daar zijn veel verschillen in. En veel kan door dans losgemaakt worden. Denk maar aan artrose. We zien mensen die vastgeroest lijken maar door onze lessen helemaal soepel worden. Het gaat dan ook niet over leeftijd. Het gaat over zijn en hoe mensen zich in hun lijf en hoofd voelen. De een gaat over de vloer en de ander loopt met evenwichtsproblemen wat stuntelig en heeft de muur nodig om balans te houden.
In die zin is het ook als docent noodzakelijk te kunnen differentiëren. Verschillen zijn er altijd in een groep, maar worden alleen maar groter hoe ouder de mensen worden. Ik maak vaak op voorhand bij een oefening gradaties: stap 1, 2 en 3. Het is uiteindelijk vooral kijken wat er gebeurt. Het gaat niet om wat je in gedachten hebt wat ze al moeten kunnen, maar dat je probeert te voelen wat hebben zij nodig en wat willen zij leren. Je blijft ook jezelf steeds verbazen daardoor. Wanneer je je leerlingen anders ziet bewegen dan ze normaal doen. Dat ontdekken ze zelf ook. Het is fijn dat je dat samen kan beleven. Je maakt een hele nieuwe manier van bewegen wakker.
ZONDER BELEVING IS ER ENKEL BEWEGING
Mijn les is altijd een combinatie van vast materiaal en improvisatie. Ik begin bijna altijd met een activerende warming-up. Dat is follow-the-leader en echt wakker worden. Dat vul ik aan met een moment van bezinning en bewustwording. Daar wordt het lesthema geïntroduceerd of herhalen we stof van de vorige week. Na een korte pauze gaan we iets opbouwen. Bijvoorbeeld een plié met bewustwording van de ademhaling. Dan gaan ze ofwel maken en tonen aan elkaar, of ik leer een combinatie aan die wordt uitgebouwd. Dat vinden ze niet altijd fijn, maar is goed voor het koppie.
Wanneer ik choreografeer gaat het altijd over beleving. Zonder beleving is er geen dans maar enkel beweging. Wanneer ze beleven zijn ze met hun hoofd niet meer bij hun lijf en denken ze niet meer na. Dat is natuurlijk wel deels waar we naar streven. Dat ze bewegen en even kunnen vergeten. Het is niet de makkelijkste weg om met deze doelgroep te werken. Je moet altijd op zoek naar manieren om deze mensen te laten moven. In hun natuur zit eigenlijk dat ze steeds minder gaan moven. Dat is voor mij een echte zoektocht. Elke les opnieuw moet je ontdekken wat ze nodig hebben.
HET HANDBOEK 60+
Werken met senioren is een kwestie van doen, ervaren en nieuwsgierig blijven naar de mensen die je lesgeeft. Naar wat hen bijzonder maakt. Ik ben nu bezig met het schrijven van een handleiding voor 60+ en dans. Ik heb nu een eerste versie, maar ik vind het niet makkelijk omdat heel veel zaken intuïtief zijn. Geen enkele groep is hetzelfde. Je bent nooit klaar.
Ik heb nu (in 2018, red.) vier vaste docenten en dan tussendoor enkele gastdocenten. In totaal zijn er wel meerdere docenten die lesgeven aan een groep. Het helpt als je nieuwe docenten voor je ziet en denkt dat werkt wel en dat werkt niet. Maar je moet ook omschrijven waarom dingen wel of niet werken. Het is weer een ander stukje docentschap en zo ben je opeens ook stagebegeleider. Het maakt alles wel heel helder. Als je voor je ziet wat wel en niet werkt en aanslaat.
Floortje Rous en Dance Connects hebben in 2020 meegedaan aan onderzoek van de AHK naar dans voor senioren. De publicatie Daag mij maar uit – Dans en ouderen in grootstedelijke context doet verslag van een kwalitatief onderzoek naar amateurdans onder ouderen (55 jaar en ouder) met verschillende culturele achtergronden. De onderzoekers wilden achterhalen welke functies dans heeft voor ouderen. Daarnaast willen ze voorbeelden en aanknopingspunten bieden voor hoe je dit soort danslessen kunt vormgeven en uitvoeren.
ONLINE VOOR DANSDOCENTEN
Voor haar YouTube kanaal ‘OnLine voor dansdocenten' gaat dansdocent en coach Esther Nederpelt in gesprek met dansdocenten over hun werk. Want veelal worden er dansers of choreografen geïnterviewd, of zien we eindresultaten van het werk van een dansdocent, maar wat gebeurt er nu eigenlijk tussen de vier muren van de dansstudio? Daar, waar de danscarrière van velen is begonnen? Esther haalt de inhoudelijke kracht van de dansdocenten naar voren, met vragen als: Wat beleven de dansdocenten? Wat is hun missie? Hoe beleven zij de dansleerlingen? Wat kunnen zij vertellen over de leerprocessen die ze tegenkomen? Wat voor betekenis geven zij aan dans? En hoe dragen zij dans over?
Vlog en eindredactie: Esther Nederpelt
Transcript: Maud Tielemans
Esther Nederpelt
Esther Nederpelt is gastredacteur van Dansdocent.nu. In 2004 studeerde ze af in de opleiding Docent Theaterdans aan de Hogeschool voor de Kunsten in Amsterdam. Ze geeft dansles in jazz en moderne dans en heeft met de meest uiteenlopende groepen gewerkt: kinderen vanaf 3 jaar en ouder, jongeren in justitiële inrichtingen, studenten aan de dansvakopleiding en volwassenen tot 80 jaar. De afgelopen jaren heeft Esther zich beziggehouden met het wel en wee van de dansdocent. Ze werkt als coach voor dansdocenten en heeft het Intervisie Netwerk voor Dansdocenten opgericht.
Maud Tielemans
Maud Tielemans is redacteur Werkplezier & Didactiek. Ze studeerde danseducatie (BA) en kunsteducatie (MA) bij Codarts. Daarnaast studeerde ze kunst- en cultuurmanagement aan de Universiteit Gent. Momenteel werkt ze als docent pedagogiek bij Codarts, als onderzoeker aan LUCA School of Arts en als dansdocent bij het DKO in Vlaanderen. Voor dansdocent.nu vertaalt ze wetenschappelijk onderzoek naar praktische tips zodat dansdocenten het hele jaar door met plezier lesgeven.